سرویس خبر: در جنوبشرقیترین مناطق مرزی ایران، جایی که زمین ترک خورده و آسمان خاکستری شده است، مردم سیستان بهجای هوا، گردوغبار نفس میکشند؛ جایی که زمین ترک خورده و آسمان خاکستری شده است.
بادهای موسوم به ۱۲۰روزه بهعنوان پدیدهای اقلیمی و کهن در دشت سیستان، اکنون به کابوسی تمامعیار برای ۵ شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز بدل شده است؛ بادهایی که زمانی همنوا با زندگی و رونق کشاورزی میورزیدند، اما امروز بهدلیل خشکیدن هامون، بذر ریزگرد و بیماری در هوا میپراکنند و متاسفانه تاکنون اقدام اثرگذاری برای تامین حق آبه رودخانه هیرمند به عنوان منبع تغذیه هامون توسط طالبان به عمل نیامده و دیپلماسی هم به شکست انجامیده است.
بادهایی که دیگر رحمت نیستند
از اواخر خردادماه تا پایان تابستان هر سال، سیستان در معرض وزش مداوم و شدید بادهایی قرار میگیرد که با خود تودههای عظیم گردوخاک را از بستر خشکیده تالاب هامون برمیدارند و بر سر خانهها، مزارع، مدارس و حتی بیمارستانها میریزند. سرعت این بادها در بسیاری از روزهای تابستان به بیش از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت میرسد و دید افقی را به کمتر از ۲۰۰ متر کاهش میدهد. گردوغبار غلیظ ناشی از این بادها، سالهاست به معضل جدی بهداشتی در منطقه بدل شده است و ساکنان منطقه از شیوع گسترده بیماریهای تنفسی، آسم، آلرژیهای شدید، خشکی چشم، سرفههای مزمن، تنگی نفس و حتی بیماریهای قلبی خبر میدهند. پزشکان هم میگویند شدت آلودگی هوا در برخی روزها از حد اضطرار میگذرد، اما نبود متخصص به تعداد کافی، محدودیت امکانات درمانی و فقر مزمن بهداشت، روند درمان را با دشواریهایی روبهرو کرده است.
یک شهروند اهل «زهک» در گفتوگو با خبرنگار تسنیم اظهارداشت: اینجا اگر کسی بیماری ریوی یا قلبی خاص بگیرد، باید برای درمان به مشهد یا یزد برود، پزشک فوقتخصص نداریم و دستگاهها هم محدودند، اما گردوغبار همیشه هست !
ماسهها با مرگ هامون جان گرفتند
خشکشدن تالاب هامون که سومین تالاب بزرگ ایران محسوب میشود، اصلیترین عامل تشدید طوفانهای گردوغبار در منطقه است. بستر خشکیده این تالاب، اکنون به منبعی برای برداشت بیوقفه گردوخاک و ماسه بدل شده است و این طوفانها گاه تا مرزهای جنوبی خراسان جنوبی و حتی جنوب افغانستان نیز کشیده میشوند.طرحهایی مانند مالچپاشی، احیای تالاب، کاشت درختان مقاوم به خشکی و بادشکنهای زنده بارها در جلسات و اسناد مطرح شدهاند، اما در عمل یا بهدلیل کمبود بودجه، یا بیتوجهی نهادهای بالادستی، هنوز به مرحله اجرایی نرسیدهاند. مسئولان محلی میگویند که برای مهار بحران باید نگاه ملی و منطقهای شکل بگیرد، نه پروژههایی نمادین و پراکنده!
حق تنفس، مطالبه مردم سیستان
مردم منطقه سیستان، این روزها کنار خواستهایی مانند امنیت شغلی و معیشتی، مطالبه اساسیتری دارند؛ حق تنفس، حقی بدیهی که گردوخاک از آن دریغشان کرده است. کودکان سیستانی بهجای نفس کشیدن در هوای تازه، ماسک بر صورت دارند و سالمندان، هر روز با بیماریهای تنفسی تازهتری در صف مراکز درمانیاند.
حجتالاسلام حیدرعلی راشکی، امام جمعه شهرستان زهک در این باره در گفتگو با تسنیم، با اشاره به مشکلات ناشی از ریزگردها در منطقه سیستان، احیای اراضی بومی از طریق حفر چاه و واگذاری زمین به مردم محلی را بهعنوان راهکاری مؤثر برای کاهش این معضل زیستمحیطی پیشنهاد داده است. وی با اشاره به معضل ریزگردها در منطقه سیستان اظهار داشت: منطقه سیستان سالهاست که با این قضیه درگیر است و ما در منطقه «زهک» چند کانون گردوخاک داریم که یک قسمت آن شهر جزینک و روستای «قلهکنگ» است که سالانه با این مشکل درگیرند، از طرفی، «شهرک محمدشاهکرم» نیز یکی از کانونهای گردوخاک است که بیش از ۸ هزار نفر جمعیت دارد و متأسفانه در قسمتی واقع شده که کانون ریزگردها است.
راشکی افزود: زمانی که بادهای ۱۲۰روزه شروع میشود، معیشت و زندگی مردمان این منطقه دچار مشکل و گاهی اوقات نفس کشیدن برای آنها واقعاً دشوار میشود. مطالبات زیادی در این زمینه از سوی مردم و مسئولین مطرح شده است و مسئولین نیز کارهای مختلفی انجام دادهاند.
امام جمعه زهک با اشاره به اقدامات انجامشده، تاکید کرد: اقداماتی مثل «تنگه» در منطقه شمال شهرک انجام شده است، اما بهنظر من بهترین کار برای برونرفت از بحران در مناطقی مانند شهرک «محمدشاهکرم» این است که دولت در آنجا چاه حفر کند، زیرا آنجا ظرفیتش را دارد.
راشکی با بیان اینکه یکی از افراد بومی این کار را بهصورت آزمایشی انجام داده و موفق شده است، گفت: این فرد در اراضی منابع طبیعی چاه حفر کرده و شروع به آباد کردن آن منطقه کرده است. اگر تفاهمنامهای بین منابع طبیعی و مردم بومی آنجا انجام شود و منابع طبیعی این زمینها را در اختیار مردم قرار دهد و جهاد کشاورزی نیز پای کار بیاید و چاه را در اختیار عدهای قرار دهد، اما مشروط به آبادکردن آن زمین، این کار میتواند بسیار مؤثر باشد. وی ادامه داد: اگر زمین مشخص شود و مردم با آبی که در آنجا وجود دارد، آن مناطق را آباد کنند و هر چقدر سبزهزاری بیشتر و جنگل احیا شود، در کاهش ریزگرد شهرک «محمدشاکر» نیز تأثیر بسزایی خواهد داشت.
امام جمعه زهک با اشاره به خشک شدن جنگلها در پی خشکسالیهای اخیر، بیان کرد: متاسفانه در خشکسالیها جنگلها خشک و بسیاری از درختان قطع شدهاند که این خود نیز در افزایش ریزگردها موثر بوده است.
راشکی با تأکید بر اینکه در اسلام حکمی بهنام «موات» وجود دارد، خاطرنشان کرد: بر اساس این حکم، اگر کسی زمینی را آباد کند، حق اولویت تصرف، نه مالکیت آن را دارد. درست است که زمینها الآن در اختیار منابع طبیعی است، ولی این شدنی است مشروط بر اینکه در اختیار مردم قرار داده بشود بهشرط آبادکردن. اگر آن منطقه شمال شهرک که حالت جنگلمانند دارد و در اختیار منابع طبیعی است این اتفاق بیفتد هم میتواند یک منطقه خوب برای گردش و هم منطقهای سرسبز شود و بسیاری از ریزگردها را میتواند کم کند.
وی گفت: البته کانون بعضی از این ریزگردها به خود دریاچه هامون بر میگردد که در منطقه شمال سیستان است که آن بحثهای دیگری دارد، این پیشنهاد هنوز در مرحله آزمایشی است، اما نتایجی که من خودم با مردم بومی در آنجا صحبت کردم و تعدادی از مردم نیز این کار را بهعنوان نمونه انجام دادهاند، نشان میدهد که این روش در کاهش ریزگردها بسیار مؤثر بوده است.
شما چه نظری دارید؟