روزنامه آرمان ملی نوشت: پرونده هستهای ایران پس از حمله مشترک آمریکا و اسرائیل به برخی تأسیسات اتمی وارد مرحلهای حساس و پیچیده شده است. اروپاییها هشدار دادهاند که تهران باید با آژانس بینالمللی انرژی اتمی همکاری کامل داشته باشد و امکان بازرسی از سایتهای آسیبدیده را فراهم کند؛ در غیر این صورت، مکانیسم ماشه فعال خواهد شد. این هشدار در حالی مطرح شده که طبق مصوبه مجلس، همکاری با بازرسان آژانس با محدودیت مواجه است و حتی تعدادی از بازرسان این نهاد ایران را ترک کردهاند. با وجود این، خبرها حاکی از آن است که به زودی گروهی از سوی دبیرکل آژانس به سرپرستی معاون مدیرکل به تهران سفر میکنند تا در سطح سیاسی با مقامات ایران دیدار کنند.
هدف این سفر، بررسی دیدگاههای شورای عالی امنیت ملی و یافتن روشی توافقی برای ادامه همکاریهاست. البته، در این مرحله قرار نیست بازرسی میدانی از تأسیسات انجام شود.
مذاکره با اروپاییها
دو هفته پیش، ایران و نمایندگان اروپا گفتوگوهایی برگزار کردند که نتیجه ملموسی نداشت. برخی رسانهها حتی از تهدید اروپا به فعالسازی مکانیسم ماشه خبر دادند. با این حال، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده که در آینده نزدیک زمان و مکان دور جدید گفتوگوها مشخص خواهد شد. چشمانداز ۲۰ روز آینده برای ایران، به ویژه در صورت جدیت اروپاییها در استفاده از مکانیسم ماشه، چالشبرانگیز است. هرچند در حال حاضر تحریمهای گستردهای علیه تهران اعمال میشود، اما این تحریمها چارچوب الزامآور حقوقی بینالمللی ندارند و ایران توانسته بخشی از آنها را دور بزند. اگر مکانیسم ماشه فعال شود، همه تحریمهای سازمان ملل بازمیگردد و حتی کشورهایی مانند چین نیز در خرید نفت از ایران با محدودیتهای جدی مواجه خواهند شد. به همین دلیل، تهران در تلاش است شرایطی فراهم کند تا اروپا را به اجرای وعده تعلیق مکانیسم ماشه در برابر همکاری ایران با آژانس و آغاز گفتوگوهای غیرمستقیم با آمریکا ترغیب کند.
چراغ سبز از تهران
در همین چارچوب، مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مسئول هدایت تیم مذاکرهکننده هستهای در گفتوگو با اروپا، در گفتوگو با یک رسانه ژاپنی موضعی اتخاذ کرد که از آمادگی ایران برای انعطاف در چارچوب یک توافق «برد- برد» حکایت دارد. به گزارش ایسنا، او تأکید کرد که ایران در ازای لغو تحریمهای آمریکا حاضر است «برای مدت معینی محدودیتهایی بر توسعه هستهای خود بپذیرد.» این محدودیتها موقتی خواهد بود و در چارچوب فعالیتهای صلحآمیز باقی میماند. تختروانچی با بیان اینکه تهران میتواند درباره ظرفیتها و سطح غنیسازی انعطاف نشان دهد، تصریح کرد: «توقف کامل غنیسازی خط قرمز ماست و اگر آمریکا بر غنیسازی صفر اصرار کند، توافقی در کار نخواهد بود.» این سخنان، پیامی آشکار به طرفهای غربی است که ایران آماده گفتوگو و توافق مشروط است، اما بر حقوق هستهای خود پافشاری میکند.
پیامدهای احتمالی
تحلیلگران معتقدند اظهارات اخیر تختروانچی میتواند مسیر تنشزدایی را هموار کند، مشروط بر آنکه طرف مقابل نیز با نگاه واقعبینانه وارد مذاکرات شود. فعالسازی مکانیسم ماشه، نه تنها فضای دیپلماتیک را مسموم میکند، بلکه میتواند پیامدهای اقتصادی شدیدی برای ایران داشته باشد. در مقابل، تعلیق این مکانیسم و آغاز یک روند گفتوگو میتواند فرصتی برای بازگشت طرفین به تعهدات برجامی ایجاد کند. با این حال، تجربه سالهای گذشته نشان داده که مسیر مذاکرات هستهای همواره پرچالش و پر از عوامل غیرقابل پیشبینی بوده است؛ از تغییر دولتها در آمریکا و اروپا گرفته تا تحولات منطقهای و فشارهای اسرائیل.
جمعبندی
به نظر میرسد تهران در شرایط فعلی دو هدف را همزمان دنبال میکند: جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و فراهم کردن زمینه برای رفع بخشی از تحریمها. پیشنهاد پذیرش محدودیتهای موقت هستهای در برابر لغو تحریمها، نشاندهنده یک رویکرد عملگرایانه است که میتواند به کاهش فشارهای اقتصادی و باز کردن مسیر دیپلماسی کمک کند. با این حال، تحقق این سناریو به میزان انعطاف و حسننیت طرف مقابل نیز وابسته است. در چنین شرایطی، هفتهها و ماههای پیشرو میتواند سرنوشتساز باشد؛ یا تهران و غرب با گامهای حسابشده وارد یک مسیر تفاهم میشوند، یا با تشدید فشارها، پرونده هستهای وارد مرحلهای جدید از تقابل و انزوا خواهد شد.
