جنگ ۱۲روزه اسرائیل علیه ایران در خرداد ۱۴۰۴، نمونه بارزی از نقض قواعد آمره حقوق بینالملل و تجاوز به حاکمیت ملی ایران بود. این مقاله به بررسی سازوکارهای حقوقی محاکمه عاملان، تعقیب کیفری بینالمللی و جبران خسارات وارده بر اساس قوانین داخلی ایران و اسناد بینالمللی میپردازد.
۱- مسئولیت کیفری عاملان در حقوق داخلی ایران
۲- الف) عناوین اتهامی:
۳- جرم محاربه و افساد فیالارض (ماده ۲۸۶قانون مجازات اسلامی): اقدامات اسرائیل با توجه به سازمانیافته بودن و ایجاد ناامنی گسترده، مصداق محاربه است که مجازات آن اعدام یا حبس تعزیری است.
۴-جرائم علیه امنیت ملی (مواد ۴۹۸تا ۵۱۲قانون مجازات اسلامی):حمله به خاک ایران نقض آشکار امنیت ملی محسوب میشود.
قتل عمد و ایراد صدمه بدنی (مواد ۲۹۰و ۳۰۲قانون مجازات اسلامی): قربانیان میتوانند برای دریافت دیه یا قصاص از طریق دادگاههای داخلی شکایت کنند، هرچند اجرای حکم نیاز به حضور متهمان دارد.
ب) چالشها: محاکمه غیابی: با توجه به عدم حضور متهمان، احکام صادره جنبه نمادین و سیاسی دارد، اما میتواند به عنوان سند در مراجع بینالمللی استفاده شود.
صلاحیت جهانی:دادگاههای ایران میتوانند بر اساس اصل صلاحیت جهانی برای جنایات بینالمللی مانند جنایات جنگی رسیدگی کنند، مشروط به تصویب قوانین لازم.
۲. پیگیری بینالمللی:
دیوان کیفری بینالمللی:
طبق ماده ۸مکرر اساسنامه رم، حمله اسرائیل مصداق جنایت تجاوز است اما چالش اصلی عدم عضویت ایران و اسرائیل در اساسنامه رم است. تنها راه، ارجاع پرونده توسط شورای امنیت است که با وتو آمریکا غیرمحتمل است.
جنایات جنگی:هدف قرار دادن غیرنظامیان و تخریب زیرساختهای حیاتی نقض کنوانسیونهای ژنو است.
ب) دیوان بینالمللی دادگستری:دولت ایران میتواند با استناد به نقض منشور ملل متحد ، دعوایی علیه اسرائیل مطرح کند. نتیجه ممکن است محکومیت اسرائیل به پرداخت غرامت باشد، اما اجرای حکم نیاز به همکاری جامعه بینالمللی دارد.
۳.جبران خسارات: سازوکارهای داخلی و بینالمللی
الف) داخلی: - بنیاد شهید و امور ایثارگران: مسئول رسیدگی به وضع مجروحان و پرداخت غرامت از طریق بیتالمال در صورت عدم امکان دریافت دیه از متجاوز.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی :جبران خسارت مسکن و خودروهای آسیب دیده از طریق وامهای کمبهره و کمکهای بلاعوض.
ب) بینالمللی:ایران میتواند با استناد به مسئولیت بینالمللی اسرائیل، درخواست غرامت کند. پیشنهاد مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، اخذ نظر مشورتی از دیوان است.
صلاحیت جهانی:شهروندان ایرانی میتوانند با کمک وکلای بینالمللی، در کشورهای طرفدار صلاحیت جهانی (مانند آلمان یا اسپانیا) علیه مقامات اسرائیلی شکایت کنند.
نقش مجلس شورای اسلامی در تقنین و دیپلماسی حقوقی:
تصویب قانون جرمانگاری جنایات بینالمللی:پیشنویس این قانون توسط مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در حال تهیه است تا امکان تعقیب کیفری عاملان در دادگاههای داخلی فراهم شود.
تشکیل کمیته حقیقتیاب پارلمانی:مستندسازی جنایات برای ارائه به مراجع بینالمللی.
دیپلماسی پارلمانی :تعامل با مجالس کشورهای همسو برای ایجاد فشار سیاسی بر اسرائیل.
۱-نتیجهگیری و توصیههای حقوقی:
۲- جمعآوری مستندات:
۳- ثبت دقیق خسارات انسانی و مادی برای استفاده در مراجع قضایی.
۴- تقویت قوانین داخلی:تصویب قوانین جدید برای تعقیب جنایات بینالمللی در دادگاههای ایران.
۵-پیگیری در مجامع بینالمللی:استفاده از نهادهایی مانند شورای حقوق بشر سازمان ملل برای افزایش فشار بر اسرائیل .
شما چه نظری دارید؟