جان نباشد در خبر جز آزمون
هر که را افزون خبر، جانش فزون
مولوی
ابراهیم جعفری: بیش از دو هزار سال پیش ارسطو نوشت «همه انسانها بهواسطه طبیعتشان نیازمند دانستن هستند»؛ اما امروز این دانستن بدون اینترنت ممکن نیست.
در قرن بیست و یکم لازمه دانستن که از حقوق بنیادین بشر است، گسترش اینترنت در جای جای کشورهاست؛ بهگونهای که دسترسی آزاد به اطلاعات برای همه شهروندان امکانپذیر باشد.
آبراهام مازلو، روانشناس آمریکایی در سال ۱۹۴۳، سلسله نیازهای انسان را به شرح زیر اولویتبندی کرد:
نیازهای فیزیولوژیکی: غذا، آب، مسکن، خواب و ...
نیاز به امنیت: ایمنی، رهایی از ترسهای جسمی و روانی
نیاز به تعلق خاطر و دوست داشته شدن: عضویت در گروه دوستان و روابط صمیمی داشتن با آنان
نیاز به احترام: اعتبار و احساس موفقیت میان اعضای گروه
نیاز به خودشکوفایی: خلاقیت و شکوفا شدن ظرفیتهای فردی
هرم مازلو به زبان ساده بیان میکند وقتی نیازهای اساسی زندگی نظیر غذا، مسکن و ... تأمین شد، نیازهای سطح بالاتر یعنی نیازهای اجتماعی، مطرح میشوند و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار میدهند.
حالا در قرن ۲۱، بدون اینترنت؛ امنیت روانی از بین میرود، تعلق اجتماعی مختل میشود و فرصت شکوفایی فردی وجود نخواهد داشت.
اگرچه «دسترسی به اطلاعات» در هرم مازلو به طور مستقیم تعریف نشده؛ اما کاربرد آن در برآورده کردن انواع مختلفی از نیازهای انسان، این مفهوم را به یک عامل مهم در زندگی مدرن تبدیل کرده است.
دکتر علی ربیعی، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات بعد از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل به ایران، اظهار کرد: «طبق ۲ سنجش معتبری که من دیدم، اینترنت برای ۵۰ درصد مردم مسأله اصلی است؛ حتی جلوتر از آب و برق و گاز.»
همچنین یک کاربر در یکی از شبکههای اجتماعی، نظرسنجی عجیبی گذاشت: «آیا موافقید اینترنت ملی شود؛ ولی آب و برق به شرایط قبلی برگردد؟» پاسخ اکثریت، قاطعانه «نه» بود. این «نه» ساده، حقیقت تلخی را آشکار کرد: «برای نسل امروز، اینترنت حتی از آب هم حیاتیتر است». (روزنامه هفت صبح مورخ ۱۱ مرداد ۱۴۰۴)
دکتر هادی خانیکی نیز در مصاحبهای با پایگاه خبری جماران گفت: «وقتی از مردم با وجود شهادت فرماندهان و دانشمندان برجستهشان و نیز بیش از ۱۰۰۰ تن از هموطنان، در شرایطی که از لحاظ روانی و اجتماعی دچار آسیبهای جدی شده بودند، پرسیدند مهمترین نگرانی شما در دوران جنگ چه بود؟ اولین نگرانیشان را «قطع اینترنت» برشمردند.»
بهراستی چرا مردم نگران اینترنت بودند؟ برای این که دچار اختلال ارتباطی شدند، برای این که بیخبر بودند، برای این که نمیدانستند چه اتفاقی افتاده است.
بدیهی است که اگر خبر قطع شود، امنیت برقرار نمیشود. اگر روزنامهنگار و مستندساز نباشد، نمیشود سایۀ جنگ را از کشور دور کرد؟.
ارتباط و کسب خبر در ردیف مطالبات اساسی انسان به شمار میرود و ریشه در نیازهای روانشناختی و اجتماعی او دارد. انسان مدنی الطبع بوده و برای بقا و شکوفایی، به تعامل و تبادل اطلاعات با دیگران نیاز دارد.
از سوی دیگر در دنیای جدید که تمامی ابعاد اقتصادی به امواج نامرئی گره خورده، شبکه جهانی ارتباطات نیاز اول زیست اجتماعی است.
اگر پیش از این تمدنها حول محور آب شکل میگرفت، امروز شاید بتوان در کنار آن، عامل دیگری را مدنظر قرار داد و آن هم مطلوبیت اینترنت برای مردمی است که همه زندگی و کسب و کارشان بهنوعی وابسته به آن است.
با قطعی یا کندی اینترنت طی ۱۲ روز جنگ تحمیلی بسیاری از استارتآپها در شوک فرورفتند و طی چند روز به مرز ورشکستگی رسیدند. کسبوکارهای آنلاین که هزاران خانواده را تغذیه میکردند، فلج شدند و ...
حتی در حال حاضر نیز که اینترنت در شرایط تقریبا نرمال به سر میبرد، بسیاری از کسب و کارها همچنان در معرض ضرر و زیانهای ناشی از جنگ قرار دارند؛ زیرا اکثر مردم در این ایام از خرید اینترنتی دست کشیدند.
شاید زمان آن رسیده که بپذیریم اینترنت در قرن ۲۱ همانند آب در عصر کشاورزی و برق در عصر انقلاب صنعتی است. این سرویسدهی لطف دولتها به جوامع نیست، بلکه یک حق اساسی است. همانطور که دسترسی به آب آشامیدنی سالم، حق هر شهروند است، دسترسی به اینترنت باکیفیت و بدون محدودیت هم باید حق هر ایرانی باشد.
وقتی مردم بین آب و اینترنت، دومی را انتخاب کنند؛ نشانگر آن است که تعریف ما از نیازهای اساسی انسان تغییر کرده و اکنون نوبت سیاستگذاران است تا با این واقعیت جدید همراه شوند که در دنیای امروز گردش آزاد اطلاعات، اکسیژن دموکراسی است.
شما چه نظری دارید؟