سرویس حوادث: فرونشست زمین که از آن به عنوان زلزله خاموش یاد می شود، از جمله پدیده هایی است که شاید در ظاهر جزو بلایای طبیعی محسوب شود اما در حقیقت این بحران در پی قصور و تقصیر انسان اتقاق می افتد و می تواند در کسری از ثانیه شهرها را به ویرانه ای بدل کند که به گفته کارشناسان این حوزه،این همان اتفاق تلخی خواهد بود که در صورت تداوم بی توجهی مسئولان در انتظار پایتخت و بسیاری از کلانشهرهای دیگر کشورمان از جمله اصفهان خواهد بود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این باره با اشاره به افزایش شدت فرونشست طی ۲ سال گذشته، می گوید: نرخ فرونشست در برخی مناطق جنوب تهران ۳ برابر شده که کاهش سطح آب زیرزمینی و فعالیت چاه‌ها عامل اصلی این پدیده است.
علی بیت‌اللهی با اشاره به تاریخچه بررسی فرونشست زمین در تهران تاکید می کند: نخستین گزارش رسمی فرونشست زمین در جنوب تهران، در محدوده تقاطع بزرگراه آیت‌الله صدر با آزادگان ارائه شد؛ این نقطه یکی از ایستگاه‌های جی‌پی‌اس تهران بود که اوایل دهه ۸۰ نصب شد. این ایستگاه نزدیک به ۳ متر کاهش ارتفاع زمین را نشان داده است. در ابتدا تصور می‌شد که این یک اشتباه اندازه‌گیری باشد، اما بررسی‌های مضاعف نشان داد که این کاهش ارتفاع واقعیت دارد.
وی ادامه می دهد: با گذر زمان، واژه فرونشست زمین برای مردم و مسئولان آشنا شد. بررسی‌های گذشته در مناطقی مثل همدان در سال ۱۳۷۸ نشان داد فروچاله‌های بزرگی در جریان شاخص فرونشست کشور وجود دارد، اما آن زمان هنوز مفهوم فرونشست در مقیاس ناحیه‌ای مطرح نبود و بیشتر تصور می‌کردیم که زمین به طور حفره‌های محدود ریزش می‌کند.
نرخ فرونشست در جنوب تهران
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه می دهد: از اوایل دهه ۸۰ تاکنون، نرخ فرونشست در برخی بازه‌های زمانی در نقاطی از جنوب تهران به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال هم رسیده است. فرونشست زمین بیشتر در دشت‌ها و مناطقی که سطح آب زیرزمینی کاهش یافته است، رخ می‌دهد؛ زیرا آب موجود در لابه لای آبرفت‌ها نقش مقاومتی در برابر فشردگی زمین دارد و با کاهش آب، لایه‌های زمین در هم فشرده شده است و سطح زمین پایین می‌آید.
وی در گفتگو با تسنیم ،با اشاره به نقش چاه‌ها در تشدید فرونشست می گوید: در استان تهران نزدیک به ۵۰ هزار حلقه چاه مجوزدار و حدود ۳۰ هزار چاه فاقد مجوز وجود دارد که پراکندگی بالایی دارند. این چاه‌ها در مناطق جنوبی تهران، از کمربند بلوار کشاورز تا دشت‌های شهریار، رباط ‌کریم، پرند، فرودگاه امام، و دشت ورامین، سبب تشدید فرونشست شده‌اند.
بیت‌اللهی با تشریح تفاوت مناطق شمالی و جنوبی تهران ادامه می دهد: در نواحی کوهستانی مثل فیروزکوه، دماوند و کرج، سازندهای سنگی و آهکی اجازه ایجاد فرونشست گسترده را نمی‌دهند؛ اما در مناطق جنوبی شهر تهران، به ویژه در مناطق ۱۷، ۱۸ و ۱۹ و همچنین سکونتگاه‌های پایین‌دست مثل اسلامشهر، ورامین و پیشوا، وسعت پهنه‌های فرو نشستی بسیار زیاد است.
تراکم فرونشست در استان تهران
وی تأکید می کند: اگر شاخص تراکم فرونشست را نسبت مساحت پهنه‌های فرونشستی به مساحت کل استان در نظر بگیریم، استان تهران بالاترین تراکم را در کشور دارد، هرچند پهنه‌های وسیع فرونشستی در استان‌هایی مثل خراسان رضوی، فارس، کرمان یا اصفهان وجود دارد، اما به دلیل وسعت بزرگ این استان‌ها، تراکم فرونشست کمتر است.
بیت‌اللهی با اشاره به عوامل تشدید فرونشست زمین در تهران می گوید: متأسفانه طی ۲ سال گذشته پدیده فرونشست در استان تهران شدت گرفته است. عامل اصلی این افزایش، برداشت بی‌رویه آب از لایه‌های زیرزمینی است. اگر این برداشت با تغذیه آبخوان متعادل شود، افت سطح آب به این شدت رخ نمی‌دهد، اما کاهش نزولات جوی در سال‌های گذشته حدود ۲۰ درصد به این موضوع دامن زده است.
وی ادامه می دهد: با احداث سدهایی مانند لتیان، ماملو و کرج، بخشی از جریان طبیعی آب ارتفاعات که پیش‌تر به دشت‌های جنوب و جنوب غرب تهران نفوذ می‌کرد و لایه‌های زیرزمینی را تغذیه می‌کرد، متوقف شده  ، این در حالی است که تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان افزایش یافته و برداشت آب به شکل همزمان سبب ایجاد هاله‌های فرونشستی در نقاطی مانند منطقه ۱۸  تهران، حوالی پارک قیام و پارک بانوان نرگس شده است. نرخ فرونشست در این مناطق در مقایسه با سال‌های قبل ۳  برابر افزایش یافته است.رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه تاکید می کند: این پدیده علاوه بر تهدید منابع آب و محیط زیست، بر مستحدثات و زیرساخت‌های حیاتی هم اثرگذار است؛ شامل خطوط حمل و نقل ریلی و جاده‌ای، خطوط برق، لوله‌های بزرگ آب و فاضلاب، ساختمان‌ها، اماکن مهم، آثار تاریخی و فرهنگی و بافت‌های سکونتی؛اکنون نزدیک به ۳ میلیون نفر از جمعیت تهران و حومه در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند .بیت‌اللهی با اشاره به وضع جمعیتی و پراکندگی کلانشهرها ادامه می دهد: حدود ۱۰ کانون جمعیتی در کشور با بیش از یک میلیون نفر جمعیت وجود دارد که ۴۰ درصد کل جمعیت کشور را در خود جا داده‌اند. این تراکم جمعیتی، همراه با مدیریت ناکارآمد منابع آب، یکی از علل اصلی تشدید فرونشست زمین است.
وی با ابراز امیدواری نسبت به این که با اقدامات مؤثر و برنامه‌ریزی بلندمدت، روند تشدید فرونشست کنترل شود، تاکید می کند: روند فعلی فرونشست افزایشی است و وضع پهنه‌های فرونشستی استان تهران هنوز نامناسب ارزیابی می‌شود.رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه توضیح می دهد: ممکن است به نظر برسد که جمعیت یک منطقه چه ربطی به فرونشست زمین دارد، اما در واقع ارتباط مستقیم و جدی وجود دارد. وقتی جمعیت به دلیل شغل، معیشت و کسب درآمد در یک منطقه متمرکز می‌شود، نیاز غذایی و آب آن منطقه افزایش می‌یابد و معمولاً این نیازها از همان نزدیکی‌ها تأمین می‌شود، چرا که اقتصادی نیست که منابع مورد نیاز از فاصله‌های بسیار دور منتقل شود.
وی می افزاید: وقتی توسعه کشاورزی و زراعت در این مناطق افزایش می‌یابد، مصرف آب بیشتر می‌شود، سطح آب زیرزمینی پایین می‌آید و با کمبود نزولات جوی و رشد جمعیت، چرخه‌ای ناپایدار شکل می‌گیرد. فرونشست زمین یکی از شاخص‌های نمایان این توسعه ناپایدار است.