اطلاعات نوشت: در دشت سیستان، جایی که روزگاری تالاب هامون قلب تپنده حیات بود و داستانهای شاهنامه در آن جان میگرفت، امروز گرد و غبار ناشی از بادهای ۱۲۰روزه حکمفرماست. خشکسالیهای پیاپی، شریانهای زندگی سنتی را خشکانده و مشاغل دیرینهای نظیر کشاورزی، صیادی و دامداری را به خاطرهای دور بدل کرده است؛ در این شرایط سخت، یک حرکت امیدبخش در حال شکلگیری است؛ حرکتی که ریشه در هویت و هنر هزاران ساله این سرزمین دارد.
طرحهای جامع حمایتی با محوریت احیای فرش سیستان، دارهای قالی را بار دیگر به خانهها و کارگاهها بازگرداندهاند. این حرکت، تلاشی است برای زنده نگه داشتن فرهنگی غنی که در هر گره و رنگ آن، داستانی از استقامت، صبر و زندگی مردمان این دیار از یکهزار سال قبل تا کنون روایت میشود. این مدل جدید، با تأمین تجهیزات، آموزشهای تخصصی و تضمین خرید محصولات، افقهای روشنی را پیش روی صدها زن هنرمند منطقه سیستان قرار داده است.
هنر کهن و اصیل فرش بافی، اکنون نه فقط راوی تاریخ، بلکه به ابزاری قدرتمند برای اشتغالزایی و توانمندسازی اقتصادی زنان منطقه سیستان بدل شده و ضرباهنگ شانهها بر دارهای قالی، نویدبخش حیاتی دوباره در دشت تشنه است.
میراثی به قدمت تاریخ؛ در دل سیستان
یکی از بافندگان فرش در سیستان در گفتگو با مهر می گوید: قدمت این هنر به بیش از ۲۰۰۰ سال قبل بازمیگردد. بسیاری از پژوهشگران، گره ترکی به کار رفته در فرشهای کهن سیستانی را با گره مشهورترین فرش جهان، پازیریک، مرتبط میدانند که خود سندی بر اصالت و پیشینه غنی این هنر است. نقوش فرش سیستان، شناسنامه مصور این دیار بوده و همواره به طرحهای هندسی و ذهنیباف خود شهرت داشته است.
زهرا ذوالفقاری می افزاید: این نقوش، از طبیعت، باورها و زندگی روزمره مردم الهام گرفتهاند؛ نقشمایههایی نظیر «چپات اشتر» (رد پای شتر)، درخت زندگی، نقوش حیوانی اسطورهای و گلهای هشتپر، هرکدام نمادی از مفاهیمی چون استقامت در کویر، باروری و ارتباط با طبیعت هستند.
این بافنده فرش که اکنون دار قالی خود را در خانه برپا کرده است، ادامه می دهد: بافت هر تخته فرش ۶متری، بسته به مهارت و نقشه، بین ۸ ماه تا یک سال و سه ماه زمان میبرد، با یک حساب ساده، این به معنای درآمدی تضمینشده برای یک سال کار متمرکز است.
وی مهمترین مزیت این مدل را «خرید تضمینی» محصول میداند که بزرگترین مانع برای هنرمندان صنایع دستی را رفع میکند.
همچنین مریم بامری یکی از راهبران این طرح که بر فعالیت کارگاهها در مناطقی چون زهک و بنجار نظارت دارد، با اشاره به گستردگی این شبکه میافزاید: کارگاههای آموزشی مشابهی هم در شهرهای دیگر منطقه مانند کرباسک، محمدآباد و هیرمند فعالند و در هر کارگاه بین ۱۰تا ۲۰نفر آموزش دیده و مشغول به کار میشوند. در این طرحها، تمامی لوازم مورد نیاز از جمله دار قالی، نخهای مرغوب و ابزارآلات توسط کمیته امداد امام خمینی (ره) تأمین میشود. این کارگاهها صرفاً یک محیط کاری نیستند؛ بلکه به مراکز همبستگی اجتماعی برای زنانی بدل شدهاند که پیش از این در انزوای خانهها با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم میکردند. در این فضا، هنر سینه به سینه منتقل و روحیه کار تیمی تقویت می شود.
