محمّد داودبیگی - روزنامه اطلاعات|  ادامه روند فعلی افزایش بی‌رویه قیمت کالاهای اساسی، به‌خصوص برنج ایرانی می‌تواند ثبات بازار را به‌خطر انداخته و قدرت خرید مردم را بیش از پیش کاهش دهد.

بازار برنج ایران این روزها تحت فشار نوسانات شدید قیمت و کمبود عرضه قرار گرفته است و خانوارها برای تأمین این کالای اساسی با محدودیت جدی مواجه‌ هستند. کارشناسان هشدار می‌دهند ادامه روند فعلی افزایش بی‌رویه قیمت کالاهای اساسی، به‌خصوص برنج ایرانی می‌تواند ثبات بازار را به‌خطر انداخته و قدرت خرید مردم را بیش از پیش کاهش دهد.

شهریور و مهر سال گذشته، مردم برنج موردنیاز سالانه خود را به قیمت ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان خریداری کردند. اما به گفته بعضی از بنکداران،یک یا چند شرکت موادغذایی با خریدهای گسترده از کشاورزان به قیمت حدود ۸۰ هزار تومان و انبار کردن آن، قیمت برنج را از اواخر پاییز در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به ۲۰۰ هزار تومان و بعد از حمله ۱۲ روزه اسرائیل، تا نزدیک ۳۵۰ هزار تومان رساندند. 

سوداگری در قیمت این کالای اساسی، در حالی قیمت را تا سه برابر افزایش داد که از آن سو در تابستان امسال،بعضی از نمایندگان پی‌درپی به دولت هشدار دادند که نباید واردات در فصل تولید برنج داخلی انجام شود تا کشاورزان زیان نکنند. 

اکنون اما پس از گوشت، سفره بسیاری از شهروندان ایرانی از برنج وطنی هم تهی شده و در این میان، نه از اقدام عاجل دولت برای ساماندهی قیمت به‌خصوص از طریق واردات برنج پاکستانی خبری هست و نه از پاسخگویی نمایندگانی که نگران کشاورزان بودند اما نگران سفره مردم نه!

حرکت سوداگرانه

یک بنکدار در گفتگو با «اطلاعات» با لحنی عصبانی می‌گوید: بعضی شرکت‌ها سال گذشته با خرید کلان برنج از کشاورزان شمال و انبار کردن آن،بازار و قیمت‌ها را بنا به میل و سود خودشان به هم ریختند.

داریوش اکبری می‌افزاید: در مقابل این حرکت سوداگرایانه، اقدام خاصی صورت نگرفت و فقط گاهی مأموران تعزیرات می‌آیند و ما را که ۷۰ سال است در این حرفه فعالیت داریم و عملکردمان مشخص است جریمه می کنند، مثلا می‌گویند این برنج را باید کیلویی ۲۰۰ هزار تومان بفروشی، درحالی‌که ما آن را کیلویی ۳۲۰ هزار تومان خریده‌ایم!در واقع مافیای برنج را رها کردند و به‌سراغ بنکداری آمدند که عملکردش بر همه عیان است.

اخلال در واردات برنج

یک بنکدار دیگر در بازار تهران به «اطلاعات» می‌گوید: ما کسبه هیچ علاقه‌ای به افزایش قیمت کالاها نداریم، زیرا هم قدرت خرید ما را کم می‌کند هم مردم را.

رفیع خامنه می‌افزاید: پارسال در همین زمان ما برنج ایرانی را با هشت درصد سود به قرار هر کیلو ۱۱۰ تا ۱۱۵ هزار تومان می‌فروختیم و برای خرید یک خودرو برنج، ۵۰۰ میلیون تومان هزینه می‌کردیم. امروز اما به فاصله یک سال باید برای خرید همان یک خودرو برنج، ۱.۵ میلیارد تومان هزینه کنیم؛ یعنی در این بازه زمانی کوتاه،قیمت برنج حدودا سه برابر شده است!

در سنوات گذشته قیمت برنج سالانه هر کیلو۳۰-۲۰ هزار تومان افزایش می‌یافت اما پارسال و ظرف چند ماه،با یک حرکت سوداگرانه،قیمت سه‌برابر شد.

او یادآور می‌شود: معمولا برای کنترل قیمت یک محصول که در داخل با جهش قیمتی یا کمبود مواجه شده است، به‌خصوص آن‌که رقیب خارجی داشته باشد، از مکانیزم واردات استفاده می شود اما نمی‌دانم در این مورد چه حکمتی بود که نه‌فقط وارداتی صورت نگرفت بلکه در این ایام، واردات هم مختل شد تا برنج ایرانی به یکه‌تازی خود ادامه دهد.

مثلا عدس ایرانی چون رقیب خارجی دارد، نمی‌تواند دچار تنش قیمتی شود،زیرا دولت بلافاصله با واردات، قیمت را کنترل می‌کند و به حالت سابق برمی‌گرداند اما عجیب است که دولت در مواجهه با جهش سوداگرایانه قیمت برنج ایرانی اقدام مهمی نکرد و با واردات برنج پاکستانی، سامانی به وضعیت نداد.

البته نوع قیمت‌گذاری دولت هم به تشدید موضوع گرانی این محصول دامن زد. دولت قیمت برنج وارداتی را به قرار کیلویی ۵۷ هزار تومان تعیین کرد که برای واردکننده صرفه اقتصادی ندارد و به این ترتیب واردات به‌شدت کاهش یافت.

درنتیجه، امروز در بازار نمی‌توانید برنج پاکستانی به این قیمت پیدا کنید ولی به صورت قاچاق، ۲.۵ تا سه برابر این قیمت فروخته می‎شود.طبیعی است که با چنین شرایط نابسامانی، برنج داخلی هم به تاخت و تاز قیمتی خود ادامه دهد و طی چند ماه سه برابر شود.

وی با انتقاد از دستگاه‌های نظارتی می‌گوید: آن‌ها به جای اینکه سراغ سوداگران اصلی بروند که این‌گونه سفره مردم را کوچک کرده‌اند، به سراغ ما می‌آیند و ما را با هزینه‌های گوناگونی که داریم و سود مشخصی که روی محصول می‌کشیم، جریمه می‌کنند.

به گفته رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، در بخش برنج پاکستانی با افزایش قابل‌توجه قیمت مواجه هستیم. به دلیل عدم واردات این محصول، عرضه آن محدود بوده و همین موضوع باعث کمبود و افزایش قیمت در بازار شده است. اکنون برنج پاکستانی از ۱۲۰ تا ۱۷۰ هزار تومان در بنکداری‌ها عرضه می‌شود. این افزایش قیمت بر قیمت برنج ایرانی هم تأثیر گذاشته و برنج پرمحصول ایرانی اکنون تا ۳۳۵ هزار تومان خرید و فروش می‌شود.

عدم تحویل ارز به واردکنندگان

یک خانم شهروند تهرانی با گلایه از گرانی و بی‌کیفیتی برنج خارجی در بازار به اطلاعات می‌گوید: به دلیل شرایط اقتصادی ناچار به خرید «برنج هندی» هستم که متأسفانه کیفیت بسیار پایینی دارد و باعث ناراحتی معده‌ام شده است. این برنج نامرغوب است ولی قیمت بالایی هم دارد، با این حال عملاچاره‌ای جز استفاده از آن ندارم. برنج ایرانی باکیفیت در بازار با قیمت بسیار بالاتری عرضه می‌شود و اغلب در دسترس قشر مرفه قرار دارد. امیدوارم مسئولان برای کنترل قیمت و توزیع عادلانه برنج باکیفیت ایرانی چاره‌ای بیندیشند تا همه مردم بتوانند از غذای سالم و مناسب بهره‌مند شوند. 

اغلب کارشناسان براختلال در واردات برنج پاکستانی به عنوان عاملی برای کنترل برنج ایرانی اتفاق نظر دارند که در این ایام ضروری موردغفلت قرار گرفته است.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به این‌که بر اساس تصمیمات ملی و برخی محدودیت‌های وارداتی، تنظیم بازار برنج در این استان فقط با برنج هندی انجام می‌شود، می‌گوید: اکنون یگانه راهکار مؤثر برای متعادل‌سازی بازار، اتکا به واردات و توزیع برنج هندی از طریق شرکت بازرگانی دولتی ایران (GTC) است؛در حالی که ذائقه مردم استان با «برنج هندی» تطابق ندارد و در برنج پاکستانی هم با کمبود عرضه مواجه هستیم.

مجید جعفری با انتقاد از وضعیت موجود،از عدم تحویل ارز به واردکنندگان برنج پاکستانی طی یک سال گذشته تاکنون خبر داده و این موضوع را یکی از موانع اصلی واردات این محصول برمی‌شمارد. ممنوعیت واردات برنج طی چهارماهه امسال از مرداد تا آبان‌ماه طبق دستورالعمل‌های موجود برای حمایت از تولید داخلی، باعث احتکار برنج‌های وارداتی قبلی، کمبود شدید و افزایش جهشی قیمت شده است.

سیاست‎های نادرست  اقتصادی 

یک استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با انتقاد از بی‌اعتنایی به علم در فرآیندهای تصمیم‌گیری کشور، هشدار می دهد که تداوم سیاست‌های تورم‌زا و ضدتولید، امنیت ملی ایران را از درون تهدید می‌کند.

دکتر فرشاد مؤمنی می گوید: هدف تحریم‌های جدید بین المللی علیه ایران، فروپاشی از درون است و سیاست‌های اقتصادی ما دقیقا در همان مسیر عمل می‌کند. روندهای مشکوک اداره  اقتصاد ایران به‌طور مداوم در حال افزایش قیمت کالاهای اساسی و مواد غذایی مردم است. بهای نان، گوشت، برنج و حبوب در ماه‌های اخیر به نحو قابل‌توجهی افزایش یافته که نتیجه آن تشدید فقر و گرسنگی در کشور است.

این اقتصاددان با استناد به آمار رسمی می‌گوید: حدود هفت میلیون نفر از مردم ایران هم‌اینک دچار گرسنگی شدید هستند، منظور از «گرسنگی شدید» حالت شبه‌قحطی‌زدگی است. در چنین شرایطی، سیاست‌های جدید ارزی و برنامه‌های تجاری به رشد قیمت کالاهای اساسی و مواد غذایی دامن زده است.

بازگشت عطر برنج ایرانی

با توجه به این‌که نظارت بر بازار، از وظایف حاکمیت برای جلوگیری از نارضایتی اقتصادی مردم است، ضروری به نظر می‌رسد تا عاملان بروز این نابسامانی‌ها شناسایی و  سوداگران یا شرکت‌هایی که به این شرایط دامن زده‌اند از خرید برنج داخلی محروم شوند تا شاید برنج رخت بسته از سفره‌ها دوباره بازگردد و عطر این ماده غذایی دوباره در منزل شهروندان ایرانی بپیچد.

همزمان در شرایطی که با کمبود عرضه محصول داخلی روبه‌رو هستیم، برنج سفید پاکستانی که رقیب جدی برنج ایرانی است، می‌تواند در سطح گسترده و با قیمت حداکثر ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان به بازار عرضه و تعادل لازم ایجاد شود. 

به نظر می‌رسد با این دو اقدام ضروری بتوان بازار برنج ایرانی را به تعادل یک سال پیش رساند و به رنج برنجی مردم پایان داد.