علم واقعی مجموعه‌ای از داده‌ها نیست؛ بلکه ضمیری پویا برای کشف حقیقت است.

 به گزارش ایسنا، در یازدهمین دوره مراسم گرامیداشت ابوریحان بیرونی و تجلیل از پژوهشگران جوان برجسته کشور که به همت گروه علوم پایه فرهنگستان علوم روز پنجشنبه برگزار شد؛ رئیس این گروه از نقش علوم پایه به‌عنوان ریشه اصلی توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های بشری سخن گفت.
علی‌اکبر موسوی موحد همچنین اظهار کرد: امروز یازدهمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی را برگزار می‌کنیم؛ جایزه‌ای به نام دانشمندی که بیش از هزار سال از زمان او می‌گذرد، اما تفکر و روش علمی‌اش همچنان در علم مدرن حضور دارد. اگر به کارنامه هزار ساله این دانشمند بزرگ نگاه کنیم، می‌بینیم که در علم، کم‌خطاترین اندیشمند تاریخ است. او باور داشت که هر نظریه و بحث علمی باید بر پایه شواهد تجربی و آزمایش‌های دقیق بنا شود. ابوریحان برای هر مسأله علمی، ابزار اندازه‌گیری می‌ساخت و بر سنجش کمی پدیده‌ها تکیه داشت. این همان رویکردی است که امروزه مبنای علم مدرن است. بر همین اساس می‌توان گفت که ابوریحان بیرونی «نماد یکپارچگی علم، پایداری در پژوهش و تفکر مبتنی بر تجربه» است. موسوی موحد افزود: خداوند نیز در قرآن می‌فرماید «من جهان را با اندازه آفریدم» و همین اندازه‌گیری، اساس فهم علمی جهان است. علم مدرن با اندازه‌گیری حرف می‌زند و ابوریحان بیرونی هزار سال پیش این اصل را درک کرده بود. در واقع سومین ویژگی تفکر او، دقت و سنجش بود؛ علمی که امروز آن را «علم دقیق» می‌نامیم.
نگاه یکپارچه به علم و عالم
رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم، یکی از مهم‌ترین ابعاد اندیشه ابوریحان را نگاه یکپارچه به علم و عالم دانست و گفت: ابوریحان به همه حوزه‌های دانش، از فیزیک و نجوم تا جغرافیا و پزشکی، نگاهی پیوسته و درهم‌تنیده داشت. ابتدا علوم پیرامونی را می‌شناخت و بعد به ساختارهای بیرونی می‌پرداخت. همین نگرش، امروزه اساس علوم میان‌رشته‌ای است که در دنیا با عنوان سیستم شبکه‌ای و یکپارچه شناخته می‌شوند.
وی خطاب به جوانان و برگزیدگان جایزه ابوریحان بیرونی تأکید کرد: در زندگی ابوریحان بیرونی باید تأمل کرد؛ او در کنار علم، پایداری و تاب‌آوری داشت. امروز علم، صرفاً داده و اطلاعات نیست. اطلاعات بخشی از علم است، اما علم واقعی آن ضمیر آگاه و خلاقی است که می‌تواند از اطلاعات برای تصمیم‌گیری‌های بزرگ استفاده کند.
موسوی موحد ادامه داد: علم فقط هوش و استعداد ذهنی(IQ) نیست. علم یعنی تاب‌آوری، یعنی غواصی در اعماق نامرئی حقیقت. کسی که بتواند در فشارهای لایه‌لایه علم فرو رود و از اعماق آن، گوهر معرفت را بیرون آورد، عالم واقعی است.
رئیس گروه علوم پایه گفت: ریشه همه پیشرفت‌های فناورانه و نوآوری‌های بشری در علوم پایه است. اگر این ریشه را تقویت نکنیم، نه می‌توانیم اطلاعات درست تولید کنیم، نه آنها را به‌درستی به کار بگیریم. علوم پایه ریشه همه رشته‌های علمی است، اما، چون در زیر زمین است و دیده نمی‌شود، کمتر به آن توجه می‌شود.
وی افزود: علوم پایه را نباید فقط در پنج رشته فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی خلاصه کرد. برداشت من این است که علوم پایه، ضمیر انسان متعالی است که به اعماق ناشناخته فرو می‌رود، گوهر دانش را می‌یابد و آن را در اختیار دیگر رشته‌ها می‌گذارد. علوم پایه ابزار فهم جهان و تغذیه‌کننده همه علوم دیگر است.
موسوی موحد تصریح کرد: عالم واقعی کسی است که عمق نامرئی‌ها را ببیند و ابوریحان بیرونی نمونه چنین عالمی بود؛ او همه علوم را می‌دانست، به چند زبان تسلط داشت و میان دانش‌های مختلف ارتباط برقرار می‌کرد. امروز ما نیز باید همان نگاه جامع و شبکه‌ای را در علم حفظ کنیم .
جهان؛ نظامی یکپارچه و در هم‌تنیده
رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم با اشاره به واژهUniverse اظهار کرد: «Uni»یعنی واحد و«verse»یعنی در هم‌پیچیده. یعنی جهان، نظامی واحد و پیچیده است. بنابراین، علم نیز باید چنین باشد؛ یک کل به‌هم‌پیوسته و نه مجموعه‌ای از رشته‌های مجزا.
وی گفت: ابوریحان بیرونی، همه دانش‌ها را در پیوند با هم می‌دید. از ریاضی و فیزیک تا پزشکی و جغرافیا. حتی علوم جدیدی مانند هوش مصنوعی و فناوری‌های کوانتومی نیز از همین نگاه یکپارچه به علم زاده شده‌اند.
موسوی موحد از بنیانگذاران و دست‌اندرکاران جایزه ابوریحان بیرونی قدردانی کرد و افزود: فرهنگستان علوم و بانیان این جایزه از سال ۱۳۹۴آن را پایه‌گذاری کردند. این تنها جایزه‌ای است در کشور که به‌طور اختصاصی به علوم پایه تعلق دارد. امیدوارم با گسترش چنین برنامه‌هایی، توجه جامعه علمی به علوم پایه بیشتر شود، چرا که تمام فناوری‌ها و پیشرفت‌های بشری از دل علوم پایه زاده می‌شوند.
وی همچنین از برگزیدگان این دوره خواست تا در مسیر علمی خود، از روش و منش ابوریحان بیرونی الهام بگیرند و افزود: امروز بیش از هر زمان دیگر، نیازمند جوانانی هستیم که همچون ابوریحان، با پایداری، عمق‌بینی و نگاه جامع، راه علم را ادامه دهند .
گفتنی است در این مراسم از ۵پژوهشگر جوان برجسته کشور که دستاوردهای علمی شاخص و سهم ارزنده‌ای در پیشبرد رشته‌های ریاضی، فیزیک، شیمی و زمین‌شناسی داشته‌اند معرفی و تجلیل شدند که عبارتند از :
محیا مهرمحمدی، استادیار دانشکده بیوتکنولوژی دانشگاه تهران در رشته زیست‌شناسی؛ حسین مولوی، استادیار دانشکده شیمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در رشته شیمی؛ حسین لامعی رامندی، محقق پسا دکتری ارشد درIPM در رشته ریاضی؛ محمدحسن وحیدی‌نیا، استادیار دانشکده فیزیک دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم‌پایه زنجان در رشته فیزیک و میثم رستگاری‌مهر، دانشیار دانشکده علوم دانشگاه خوارزمی در رشته زمین‌شناسی.