اطلاعات نوشت: هشتصد و ششمین شب از سلسلهشبهای بخارا، با همکاری کانون مهندسین فارغالتحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران، به این دانشکده اختصاص داشت و بدین مناسبت، فضای دانشکده با حضور جمع کثیری از استادان و دانشجویان دیروز و امروز آنجا، حال و هوایی نوستالژیک یافته بود و خاطرات این نهاد دیرپای علم و فناوری، با سخنرانی استادان و حضور اصحاب علم و فرهنگ و رسانه، جانی دوباره گرفت .
در ابتدای مراسم، بیژن نامدار زنگنه، وزیر پیشین نفت، در سخنانی اظهار کرد: ما دانشکده فنی را مهد مهندسی کشور دانسته و میدانیم. این دانشکده در تاریخ معاصر سیاسی نقش برجستهای داشتهاست. من سال ۱۳۵۰ وارد این دانشکده شدم؛ زمانی که پرچمهای جنگهای چریکی در همه جای ایران برافراشته بود و این جو، فضای دانشکده فنی را هم دربر گرفته بود.
وی گفت: بدین ترتیب این مرکز علمی، سالها مرکز عضوگیری مبارزات سیاسی بود. حتی دانشجویان وارد فاز درگیریهای مسلحانه شدند. متأسفانه یا خوشبختانه من محصول چنین فضایی هستم.
زنگنه ادامه داد: وارد فضای سیاسیشدن، بیش از آنکه یک تصمیم باشد، اقتضای آن زمان و آن فضا بود. هرچند که عدهای بهراستی اصرار داشتند که فقط مهندسی کنند، نه فعالیت سیاسی.
وزیر پیشین نفت یادآور شد: این فضای حاکم بر دانشگاههای ایران و دعوای میان احزاب چپ و راست، در کل جهان حاکم بود اما در ایران شخص شاه و رفتارهای او، ما را تحریک میکرد که مبارزه کنیم. امروزه مبارزان آن دوران به چشم یک مشت دیوانه نگریسته میشوند که جلوی پیشرفت مملکت را گرفتند. لذا میخواهم توضیح دهم که افکار ما چه بود. ما فکر میکردیم باید با امپریالیسم مبارزه کنیم و شاه هم در راستای امپریالیسم دارد با مردم رفتار میکند. همچنین اعتقاد داشتیم که باید به مارکسیسم بهعنوان علم مبارزه، مسلط شویم و منطق فقط از لوله تفنگ درمیآید. اذعان میکنم که ما در آن دوران نه دغدغه آزادی داشتیم، نه دموکراسی، نه توسعه.
زنگنه تصریح کرد: استادان من در دانشکده فنی بسیار بودند اما مهمترین استاد من تا به امروز، روزگار بودهاست و بعد این همه سال، میگویم اولین چیزی که در هر فعالیتی باید به آن توجه کنیم، ایران و هویت ایرانی است. ایران مادر ماست که اکنون گرفتار و بیمار است و ما بهعنوان فرزندان ایران باید این روزها به او بیشتر توجه کنیم.
وی ادامه داد: الان به این نتیجه رسیدم که هرگونه خشونت را باید نفی کرد؛ بهویژه خشونت با سلاح را که خون میآورد و ناامنی ایجاد میکند. همچنین باید بهتدریج جلو رفتن را یاد بگیریم. باید برای هر نتیجهای، زمان بگذاریم و بپذیریم که راهحلهای رادیکال و انقلابی، قطعا موفق نخواهند بود، حتی اگر ظاهری موفقیتآمیز داشتهباشند.
زنگنه افزود: باید با جهان در ارتباط باشیم. نمیتوانیم تافته جدابافته باشیم. دشمنان ایدئولوژیک، عموما واهی هستند و باید در روابط خارجی بپذیریم که هیچ کشوری دوست مطلق یا دشمن مطلق نیست. ما باید برای سربلندی ایران با همه رابطه برقرار کنیم. نکته دیگر، پرهیز از حکمرانی ایدئولوژیک، بهویژه در عرصه سیاسی است و باید به خرد احترام بگذاریم و به تجربه دیگران اتکا کنیم. نکته دیگر، پذیرفتن مردمسالاری و آزادی مخالفان است. بپذیریم که باید مخالفان هم حرف بزنند. ما از ایدئولوژی و خشونت شروع کردیم ولی بعد از ۵۰ سال، فهمیدیم که باید با خرد رفتار کنیم.
دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس پیشین دانشگاه تهران نیز در این مراسم اظهار کرد: من فارغالتحصیل دانشکده فنی نیستم ولی این دانشکده بر دوران دانشجویی من هم تأثیر گذاشت و قبل از انقلاب، ما را هم در دانشگاه شیراز متأثر کرد. لذا من از بیرون به این دانشکده نگاه میکنم. از نظر من، دانشکده فنی یکی از پیشروترین نهادهای ایران، بهویژه در حوزههای علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. شاید از معدود دانشکدههای مهندسی دنیا باشد که غیر از مباحث علمی، به موضوعات اجتماعی و سیاسی هم پرداختهاست.
وی دلایلش را چنین توضیح داد: من در نهاد ۱۳ دانشگاه برتر ایران عضو بودم و فرصت داشتم دانشگاهها را بشناسم. من بازدیدهای زیادی از معتبرترین دانشگاههای دنیا داشتم. از نظر یک معلم و از منظر مدیریتی و شناخت سازمانی، این دانشگاه را شناختم و ارزیابی کردم. من خاضعانه این دانشکده را پیشروترین و کارآمدترین نهاد دانشگاهی ایران میدانم. اما یک سؤال که باید پاسخ دهم این است که چرا فنی به اینجا رسید؟ در پاسخ توضیح میدهم که از دارالفنون تا امروز، هیچ دانشگاهی در ایران اینچنین با دقت و حساب تأسیس نشدهاست .
نیلی گفت: این روزها و در خلال این سالها دانشکده فنی و سایر دانشگاهها در چارچوبهای غیرآکادمیک قرار گرفته و محدود شدهاند و فشارهای سیاسی بر آنها وارد میشود. مثلا من هنوز نفهمیدم سازمان سنجش بر چه اساسی دانشجو انتخاب میکند.
وی افزود: فنی با درگیر شدن در این چارچوبها و سیاستزدگی، از رشد و فعالیتهای خود در مقاطعی بازماند. اهالی صنعت میتوانند بهراحتی فرق فارغالتحصیلان دانشکده فنی را با بقیه افراد توضیح دهند و بگویند که این فارغالتحصیلان چندبعدی هستند و کار تیمی بلدند و میدانند چگونه پروژه تعریف کنند و آن را به پایان برسانند. این دانشآموختگان حتی در مدیریتهای ملی و کلان بسیار موفق هستند. این فضا را باید پاس بداریم؛ یعنی اجازه بدهیم استقلال داشتهباشد.
در ادامه برنامه، دکتر مقصود فراستخواه، جامعهشناس، اظهار کرد: تجربه زیست در این سرزمین، تجربه ناخرسندی و آرزوهای فروخورده است و نارضایتی تاریخی ما، قدمتی دیرینه دارد. اما چرا ایران مانده و ایرانی بقا داشتهاست؟ پاسخ در دو چیز است: داشتن رویا و خاطرات. ما رویاها و آرزوهای فروخوردهمان را در داستانها بیان میکردیم و نسل به نسل انتقال میدادیم. فنیها نیز اینچنین داستان ناتمام ۹۰ سال پویش، کوشش و تنش فنی را روایت میکنند.
وی افزود: داستانگویی یک روش تحقیق است ولی برای ما سبک زندگی است. در فنی، تنش پیوند دادن نظر و عمل و تحولپذیری وجود داشت. سازگاری خلاق با تحولات و پذیرفتن اصل تغییر، به این دانشکده بقای ۹۰ ساله دادهاست. در فنی هر وقت سیاست و علم همزیستی میکردند و قلمروی خود را حفظ میکردند، دوره طلایی طی میشد. در کنار همه این مزایا، نقصهایی هم وجود داشت. فنی، قلعه مردانهای بود که دختران بهتدریج به آن نفوذ کردند و فراموش نمیکنیم که زندگی دانشجویانش همیشه پرتنش بود. تکنولوژی، فنی را به پیش میراند و در عین حال، جدال آکادمیک و امر سیاسی هم وجود داشت و این جدال تمام نمیشد. در واقع، تعامل با جامعه، فنی را زنده نگه میداشت.
فراستخواه گفت: من از همه سالهای دانشآموزیام ۲نکته را بیان میکنم. نخست اینکه آب و هوای آکادمیک ایران همواره گرگ و میش بودهاست. دانشکده فنی با اینکه ۹۰ ساله است، ولی هنوز آرزوهای فروخورده بسیاری دارد. نکته دوم اینکه از دهه ۱۹۹۰، محققانی در حوزههای آموزشی کار میکردند و ایدههای خود را در قالب مدلهایی بیان میکردند. در فضای فنی نیز در ایالات متحده، ایدهای مطرح شد که میگفت ما باید به فرزندانمان علوم پایه و ریاضیات بیاموزیم تا اجتماعپذیری علمی اتفاق بیفتد. در ادامه هنر را هم به این مجموعه افزودند و گفتند یک مهندس خوب باید حس زیباییشناسی هم داشتهباشد. من از مجموع این مباحث نتیجه گرفتم که هیچوقت دانشکده در کلاس توسعه نمییابد و باید با مکان اجتماعی پیوند بخورد.
در این برنامه، مهندس علیرضا مهنا، دانشآموخته دانشکده فنی نیز اظهار کرد: زمستان گذشته ایده روایت تاریخچه دانشکده فنی با آقای دهباشی مطرح شد و در نتیجه ۶۳ مقاله دریافت کردیم. ما تا امروز کار تاریخی خاصی در اینباره انجام نداده بودیم ولی روایت یکی از بچههای فنی ما را به این مسیر هدایت کرد.
در پایان این مراسم، ویژهنامه «شب دانشکده فنی» رونمایی شد. همچنین دانشکده فنی به پاس خدمات فرهنگی علی دهباشی، یک لوح تقدیر به او اهدا کرد.