آنچه دراینجا مشاهده می کنید تصویری است ازنخستین آگهی هایی که تقریبا از شروع فعالیت روزنامه اطلاعات درصفحه آخراکثرشماره های روزنامه اطلاعات بچاپ می رسید وتبلیغات یکی ازمحصولا ت «شرکت سهامی نفت انگلیس وایران» بودکه سابقه حضور وفعالیت این شرکت ،تقریبا ۳۰ سال قبل چاپ اولین شماره روزنامه اطلاعات بوده است . محصولی که دیگرامروزه نام ونشان چندانی ازآن دیده نمی شود و حتی ردپایی هم ازآن درموزه نفت ایران به چشم نمی خورد.
این آگهی زمانی برای چاپ به جریده اطلاعات آن روزگا ر سفارش داده می شده است که شخصی به نام آقای «چارلز گرینوی »رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل «شرکت سهمی نفت انگلیس و ایران» در ایران بوده است،زیرا وی از۱۹تیر۱۲۹۳ تا اول فروردین سال۱۳۰۶ مسئولیت مزبوررا به عهده داشته است وقطعا این سری آگهی ها به سفارش او درجریده اطلاعات بچاپ می رسیده است . مقراصلی این شرکت یعنی «شرکت سهامی نفت ایران و انگلیس» درتهران درحاشیه خیابان سپه آن روزگاربود که درحال حاضر همان عمارت،ساختمان مرکزی سوم وزارت امور خارجه کنونی ست .( که تصویر آنرا در اینجا مشاهده می کنید.)
آنطور که مستندات تاریخی می گویند:تقریب ۱۳۵ سال قبل سال از نخستین روزی که بنزین از مشتقات نفت به دست آمد، میگذرد. مادهای که گرچه به نظر نمیرسد،اما با مهمترین اتفاقات اقتصادی و سیاسی ۱۰۰ سال اخیر ایران گره خورده است وبه همین مناسبت بد نیست به این بهانه اشاره ای هم کنیم به تاریخ بنزین درایران .
فروش بنزین در شیشه آبغوره
هنوز یک سال از اعطای امتیازاستخراج وبهره برداری نفت سراسری ایران در سال ۱۲۸۰ خورشیدی از سوی «مظفرالدین شاه قاجار» به شخصی به نام «ویلیام ناکس دارسی» انگلیسی نگذشته بود که شاه فرنگ رفته در سال ۱۲۸۱ نخستین خودرو را با خود از اروپا به ایران آورد وزیرپایش انداخت. روسها وانگلیسها که راه کاسبی با ایرانیها را بهترازدیگران بلد بودند،ازتمایل روزافزون این جماعت به «اتول»ها نهایت بهره را بردند و پیش از آنکه شروع به کشیدن نفت ایران ازچاههای جنوبی وغربی بکنند، بنزین خود را حتی در شیشههای آبلیمووآب غوره که به آن شیشههای نیزهای میگفتند، می فروختند. آن هم نه در نفت فروشی که حتی در بقالی ها و دکان های خواربارفروشی ها وماجرا ازاین قرار بودکه ابتدا یک شرکت انگلیسی، بنزین را توسط دکانهای نفت فروشی، خواربار فروشی و سرایداران گاراژها در شیشههای نیزهای در دسترس مردم گذاشت، سپس شیشهها به پیتهای حلبی معروف به پیت بنزینی با گنجایش ۱۵ لیتر تبدیل شد.
در گام دوم، روسیه با راه اندازی شرکتی با نام «پرس آزنفت» در خیابان امیرکبیر تهران و انگلیسیها با تأسیس «بریتیشپترولیوم» در خیابان سپه ( امام خمینی امروزی )شروع به فروش نفت و روغن کردند. چندی بعد هم محصولات این دوشرکت با هم ترکیب شد و با کنار هم گذاشتن ابتدای نام دو شرکت، برند تازهای را با عنوان «بنزین پارس» به وجود آوردند که دلالان، بازارش را رونق میبخشیدندو«بنزین پارس» برای فروش ،نیازمند چاپ آگهی و تبلیغات درجراید آن روزگار داشت واین شد که این تبلیغ درروزنامه اطلاعات هم بچاپ می رسید .اینها زمانی درایران بوقوع می پیوست که شرکت سهامی نفت ایران وانگلیس درنقطه ای از شهر برای خودش یک مرکز فروش محصولات خودرا داشت که شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران درتاریخ یکم آذر۱۳۰۵ طی اطلاعیه ای درصفحه دوم جریده اطلاعات اعلام کرد: نظر به این که اخیرا حلبی های خالی این شرکت که سابقا درآن بنزین پارس بوده ، ازطرف بعضی اشخاص غیرمعلوم ونادرست بامحصولات پست تری پرشده وبه اسم بنزین پارس این کمپانی به معرض فروش گذارده می شود،خاطرعموم را مستحضر می دارد که این شرکت درطهران نماینده فروش نداردومحل فروش بنزین پارس ازطرف این شرکت فقط شعبه آن درکوچه ایران است
(همانطور که دراین عکس ملاحظه می کنید عده ای درمقابل مغازه شرکت سهامی نفت ایران و انگلیس درکوچه ایران درحال خواندن و تماشای اسامی محصولات آن شرکت هستند.)
وهمه این اتفاق ها هم اززمانی درکشورما رخ دادوبوقع پیوست که «ویلیام ناکس دارسی» انگلیسی به کشورمان پا گذاشت کسی که ازاوبه عنوان کشف کننده مراکزعمده نفت ومعدن انرژی درایران یادشده است وکاشف واستخراج کننده نفت از اولین چاه های مسجدسلیمان بودوسالهاازاین معادن بهرهبرداری می کردتا این که باروی کارآمدن رضاشاه قرارداد او که موسوم به «قرارداد دارسی» بود، ملغی و دوباره تجدید شد .
دراینجا تصویری ازبارکش های نفتی این شرکت را ملاحظه می کنید.
شما چه نظری دارید؟