با پایان عملیات طریق القدس ( ۸ تا ۱۵ آذر ۱۳۶۰) ، تلاش برای اجرای عملیات بعدی و جلوگیری از قدرت تصمیم‌گیری، تجدید سازمان و تقویت روحیه دشمن آغاز شد .
 

در این زمان که نیروهای انقلابی وفادار به امام خمینی(ره) ابتکار عمل در جنگ و پشت جبهه را در دست داشتند، دو منطقه «غرب دزفول» و «منطقه عمومی خرمشهر» (غرب کارون) نظر فرماندهان نظامی را به خود جلب کرد که الزاماً باید یکی از آنها برای اجرای عملیات انتخاب می‌شد. پس از مدت‌ها بحث و بررسی، فرماندهان نیروی زمینی ارتش، منطقه خرمشهر و فرماندهان سپاه پاسداران منطقه غرب دزفول را برای انجام عملیات بزرگ آینده پیشنهاد کردند که سرانجام منطقه پیشنهادی سپاه به دلایلی چون تناسب یگان‌های خودی با وسعت این منطقه، تناسب شرایط طبیعی این منطقه با نیروی رزم قوای پیاده و …برای انجام عملیات فتح‌المبین برگزیده شد .
اهداف این عملیات آزادسازی بخش وسیعی از مناطق اشغال شده همچون سایت چهار و پنج، رادار و ده‌ها روستای منطقه، انهدام دو لشکر عراق (۱۰ زرهی و ۱ مکانیزه)، دستیابی به خطوط پدافندی مناسب و استفاده از حداقل نیروهای خودی در آن خطوط، خارج کردن شهرهای شوش، اندیمشک و دزفول از تیررس آتش توپخانه دشمن و دور کردن آتش موثر دشمن از جاده اهواز –اندیمشک بود.

شرح عملیات
در ساعت ۰۰:۳۰ بامداد ۰۲/۰۱/۱۳۶۱، عملیات فتح‌المبین با رمز مبارک «یا زهرا(س)» آغاز شد. حوادث و رویدادهای عملیات در محورها و مراحل مختلف آن به شرح زیر است:
مرحله اول عملیات (۰۲/۰۱/۱۳۶۱): در محور قرارگاه قدس، تیپ ۱۴ امام حسین(ع) در جناح راست موفق شد با حرکت احاطه‌ای از شمال غربی و غرب رودخانه چیخواب ضمن تصرف منطقه عین خوش، عقبه دشمن در این محور را مسدود کند. تیپ ۴۱ ثارالله و تیپ ۸۴ خرم‌آباد هم در جناح چپ این قرارگاه از شمال دشت عباس به طرف امامزاده عباس و تپه ۲۰۲ پیشروی کردند و مواضع دشمن را به تصرف خود درآوردند، اما این مواضع در جریان پاتک‌های شدید دشمن مجدداً به دست نیروهای عراقی افتاد .
در محور قرارگاه نصر، یگان‌های عمل کننده در ساعت ۰۱:۳۰ بامداد با دشمن درگیر شدند. در حالی که واحدهای ارتش عراق در این محور به شدت مقاومت می‌کردند، یک گردان از تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله(ص) که ماموریت تصرف علی گره زد و خاموش کردن آتش توپخانه مستقر در آن را بر عهده داشت، تا اعماق خطوط دشمن نفوذ کرد و قرارگاه توپخانه دشمن را به تصرف درآورد. در نتیجه، یگان‌های دیگر این قرارگاه موفق شدند مواضع اصلی پدافندی دشمن در شمال محور پل نادری، سرخه فلیه، سرخه صالح و تپه چشمه، کوت کاپون، سه راهی قهوه‌خانه و تپه شاوریه را به تصرف درآورند.
در محور قرارگاه فجر، به دلیل مستحکم بودن خطوط پدافندی، حجم انبوه آتش و هوشیاری دشمن نسبت به جهت تک و همچنین انسداد اکثر راهکارهای پیش‌بینی شده خودی، نیروهای این قرارگاه با روشن شدن هوا به موقعیت اولیه خود بازگشتند.
در محور قرارگاه فتح، ماموریت این قرارگاه در آغاز عملیات، فقط به اعزام گروه‌های «آرپی‌جی‌زن» برای شکار این تانک‌ها محدود شد. برهمین اساس گروه‌های مورد نظر اعزام شدند، اما فقط توانستند حدود ۲۰ تانک و نفربر دشمن را منهدم کنند.
مرحله دوم عملیات (۰۴/۰۱/۱۳۶۱): در این مرحله، ماموریت اصلی به عهده قرارگاه فتح بود تا با تصرف تنگه رقابیه، عقبه لشکر یک دشمن را تهدید کند و ضمن تهدید عقبه نیروهای عراقی در منطقه قرارگاه فجر، موجب کاهش فشار دشمن به قرارگاه قدس شود.
قرارگاه‌های نصر و قدس هم در این مرحله ماموریت داشتند تا با ترسیم خطوط پدافندی خود، در مقابل پاتک‌های دشمن مقاومت کنند.
همچنین، قرارگاه فجر همچون مرحله اول عملیات ماموریت داشت تا به منظور جلب توجه دشمن، به انجام عملیات ایذایی بپردازد و ذهن فرماندهان عراقی را از محور اصلی عملیات منحرف کند.
قرارگاه فتح از دو محور عملیات خود را آغاز کرد. یک تیپ پیاده به همراه یک گردان زرهی با هدف تصرف ارتفاعات رقابیه، از حاشیه تنگه رقابیه و آبگرفتگی وارد عمل شدند و دو تیپ هم محور اصلی حرکت خود را تنگه ذلیجان - به منظور دور زدن دشمن - قرار دادند و در نتیجه موفق شدند تنگه رقابیه، ارتفاعات رقابیه و میشداغ به همراه تعداد زیادی تجهیزات سنگین دشمن را به تصرف درآورند. در پی این حرکت، نیروهای عراقی از فشار خود در محور عین خوش کاستند و پاتک‌های سنگین را متوجه منطقه رقابیه کردند و به رغم این که خطوط پدافندی نیروهای خودی در داخل تنگه تا آستانه سقوط پیش رفت، اما مقاومت رزمندگان باعث حفظ و تامین اهداف این مرحله شد.
مرحله سوم عملیات (۰۷/۰۱/۱۳۶۱): فرماندهان سپاه و ارتش پس از کسب نتایج موفقیت آمیز در مرحله دوم عملیات، به این نتیجه رسیدند که نیروهای دشمن به دلیل از هم پاشیدگی سازمان و گسستگی در سیستم فرماندهی خود،احتمالا از منطقه عملیاتی فرار خواهند کرد؛ لذا تصمیم گرفته شد هرچه سریعتر با انجام عملیات دیگری، قوای دشمن منهدم و خطوط پدافندی قوای خودی تصحیح و تقویت شود. بر همین اساس، پس از طراحی مانور این مرحله از عملیات، نیروهای خودی در بامداد روز هفتم حمله خود را آغاز کردند و همان گونه که پیش‌بینی می‌شد، دشمن برای مصون ماندن از انهدام و اسارت نیروهایش، بسیاری از مواضع خود را به ناچار ترک  و به منتهی الیه خطوط پدافندی خود در منطقه (چنانه، دوسلک و غرب ارتفاعات تینه) عقب‌نشینی کرد.
مرحله چهارم عملیات (۰۸/۰۱/۱۳۶۱): قرارگاه نصر، منطقه تصرف شده در شرق ارتفاعات تینه را پاکسازی کرد و پس از آن به کمک قرارگاه قدس شتافت. قرارگاه قدس که در روز گذشته ارتفاعات ۲۰۲ تنگه ابوغریب را به تصرف درآورده بود، می‌کوشید از فرار نیروهای در حال عقب‌نشینی عراق جلوگیری کند. قرارگاه فجر هم مسئولیت پاکسازی منطقه متصرفه خود را بر عهده داشت.
همچنین، نیروهای قرارگاه فتح ضمن عبور از تنگه ذلیجان به سمت برغازه و دوسلک، موفق شدند این دو منطقه را به تصرف درآورند و با نیروهای قرارگاه نصر الحاق  و سپس به سمت مرزهای بین‌المللی پیشروی کنند.
در مجموع، طی این مرحله از عملیات، ارتفاعات تینه، دوسلک و برغازه به تصرف کامل درآمد و دشمن به غرب رودخانه دویریج و تپه ۱۸۲ عقب رانده شد.
گفتنی است که نیروهای خودی در تلاش اصلی خود در این مرحله که دستیابی به عقبه‌های دشمن و جلوگیری از فرار نیروهای عراق بود، موفق نبودند و دشمن توانست بسیاری از نیروها و تجهیزات خود را از منطقه عملیاتی خارج کند.

نتایج عملیات
آزادسازی ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی شامل ده‌ها بخش و روستا، سایت چهار و پنج رادار، جاده مهم دزفول –دهلران، نزدیک شدن نیروهای خودی به مرز در منطقه غرب شوش و دزفول، خارج شدن شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش و مراکز مهمی چون پایگاه هوایی دزفول از تیررس توپخانه دشمن، انهدام بیش از چهار لشکر، ۳۶۱ دستگاه تانک و نفربر، ۱۸ فروند هواپیما، ۳۰۰ دستگاه خودرو، ۵۰ قبضه توپ و ۳۰ دستگاه مهندسی ارتش عراق، به غنیمت درآمدن ۳۲۰ دستگاه تانک و نفربر، ۵۰۰ دستگاه خودرو، ۱۶۵ قبضه توپ، ۵۰ دستگاه مهندسی و مقادیر زیادی سلاح و تجهیزات انفرادی، به اسارت درآمدن بیش ۱۵ هزار تن از نیروهای دشمن، کشته شدن ۲۵ هزار و مجروح شدن حدود چهار هزار تن از نیروهای دشمن نتایج این عملیات بود.

اهمیت عملیات فتح المبین
 عملیات فتح المبین نخستین اخطاری بود که رزمندگان ایران به دیکتاتور بعث دادند و اعلام کردند که شهرهای تصرف شده تا همیشه در اختیار متجاوزگر نخواهد ماند. پس از این حمله بود که صدام با از دست دادن سه لشکر خود احساس خطر و برای نخستین بار موانع را در مرزهایش ایجاد کرد تا مانع پیشروی ایرانی ها شود. این اما تمام اهمیت استراتژیک نبرد فتح  المبین نبود و این عملیات پلی برای آزادسازی خرمشهر شد. حصر آبادان شکسته شد، بخش هایی از غرب کرخه آزاد، نقاط تسلط دشمن گرفته و عقب رانده شد و این آغاز باور به توانستن برای انجام عملیاتی گسترده تر به منظور آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد ماه همان سال شد.
مقام معظم رهبری سوم خردادماه 
سال ۶۹ در مراسم اعطای نشان فتح به تعدادی از فرماندهان عملیات فتح المبین و بیت  المقدس در توصیف عملیات فتح المبین تصریح کردند: «وقتی «فتح المبین» اتفاق افتاد و در چند روز، یک پیروزی بزرگ در آن صحنه‌ به آن عظمت، به دست نیروهای همین ملت، به دست نیروهای مسلح همین کشور، به دست وفاداران صمیمی انقلاب - یعنی شماها - پدید آمد، ارکان تفکر استکباری دنیا متزلزل شد.»

پیام امام (ره) پس از پیروزی
پیام امام خمینی به مناسبت پیروزی ملت و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در عملیات فتح المبین به شرح زیر است :
بسم الله الرحمن الرحیم
«اِن تَنصُرُواللهّ یَنصُرکُم و یُثَبِّت اَقدَامَکُم »
اخبار غرور آفرین جبهه های نبرد علیه قوای شیطانی را یکی پس از دیگری دریافت نمودم. قلم قاصر است که احساسات خویش را ابراز کنم. به قوای مسلح اسلامی _که خدایشان نصرت آخرین را نصیب فرماید_ تبریک عرض میکنم. مبارک بادبرشماعزیزان افتخارآفرین پیروزی بزرگی را که با یاری ملائکةالله ونصرت ملکوتی اعلی نصیب اسلام و کشور عزیز ایران، کشور بقیةا...الاعظم _ارواحنا الفداء_ نمودید. رحمت واسعه خداوند بر آن مادران و پدرانی که شما شجاعان نبرد در میدان کارزار و مجاهدان با نفس در شبهای نورانی را در دامن پاکشان تربیت نمودند. مژده باد به شما جوانان برومند در تحصیل رضای پروردگار که از بالاترین سنگرهای روحانی و جسمانی ظاهری و باطنی پیروزید. مبارک بادبربقیۀا...الاعظم _ارواحنا الفداء_وجود چنین رزمندگان ارزشمند و مجاهدان فی سبیل الله که آبروی اسلام را حفظ و ملت ایران را رو سپید و مجاهدان راه خدا را سرافراز نمودید. ملت بزرگ ایران و فرزندان اسلام به شما سلحشوران افتخار میکنند. آفرین بر شما که میهن خود را بر بال ملائکةا... نشاندید و در میان ملل جهان سرافراز نمودید. مبارک بادبرملت چنین جوانان رزمنده ای و بر شما چنین ملت قدردانی که به مجرد فتح و پیروزی توسط رزمندگان به دعا و شادی برخاستند. اینجانب از دور دست و بازوی قدرتمند شما را که دست خدا بالای آن است میبوسم وبراین بوسه افتخار میکنم. شمادین خود را به اسلام عزیز و میهن شریف ادا کردید و طمع ابر قدرتهاومزدوران آنان راازکشورخود بریدید و سخاوتمندانه در راه شرف و عزت اسلام جهاد کردید.

«یا لَیتَنی کُنتُ مَعَکُم فَاَفُوزَ فَوُزاً عَظیماً»
درود بر فرماندهان بزرگوار رزمندگان و بر همه مجاهدان راه عظمت کشور و اسلام و نفرت و لعنت بر منافقان و منحرفانی که می خواستندیکی از انبارهای مهمات چنین مجاهدانی را به آتش بکشند و غضب و سخط خداوند بر آن خدا نشناسانی که با کمک به صدام عفلقی می خواستنداورانجات دهند وشکربی پایان خداوندی را که توانستید با شکست مفتضحانه، نیروهای کفر را در بارگاه قادر متعال بی آبرو و در پیشگاه ملتهای مسلمان منفور نمایید. من از خداوند متعال نصرت نهایی شما عزیزان و شکست مخالفان حق را خواستارم.
درود بر شما و رحمت خدا بر شهیدان راه حق و شهدای جبهه های نبرد حق علیه باطل .
والسلام علی عبادالله الصالحین
۲ فروردین۶۱
روح الله الموسوی الخمینی
*برگرفته از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و موسسه فرهنگی و هنری پیام آزادگان