برخی کارفرمایانی که برای فرار از پرداخت حقوق قانونی کارگران، افاغنه را با دستمزد پایین و بدون مزایای شغلی به کار گرفته اند، اکنون مدافع حضور اتباع غیرمجاز در کشور شده اند و از اخراج آنها گلایه می کنند.
سیدمالک حسینی معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دیروز در یک نشست خبری ضمن اعلام این مطلب گفت: در حال حاضر عمده نیروی کار خارجی حاضر در ایران، مهاجران افغانستان هستند. اگر وارد شمارش نیروی کار غیررسمی شویم، اعداد بسیار متفاوت خواهد بود. ایران در نیم قرن اخیر چهار موج مختلف ورود مهاجران افغان را تجربه کرده که برآورد میشود پیش از تعدیل آمارها در یکی دو سال گذشته، مهاجران افغانستانی تا ۱۰ درصد جمعیت کشور را شامل شدهاند، آماری که در سطح جهانی نادر است .
وی اظهار داشت: بیش از ۴۰ سال است جامعه ایرانی با سختترین تحریمها و بحرانهای زیستمحیطی مواجه بوده اما همواره رویکردی انسانی در قبال مهاجران داشته است. اگرچه برخی سیاستها در سالهای گذشته با رهاشدگی مواجه بود، اما سیاست فعلی مبتنی بر احترام و حفظ کرامت اتباع خارجی به ویژه افغانستانیهاست؛ مردمانی با اشتراک زبانی، فرهنگی و تمدنی که اگر مرزهای استعماری تحمیل نشده بود، اکنون شاید سخنی از مرز نداشتیم .
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار با انتقاد از برخی ذهنیتهای غلط نسبت به مهاجران در فضای عمومی کشور گفت: ایران تاکنون برای ورود نیروی کار از ۸۰ کشور جهان محدودیتی قائل نبوده است. نیروی کار خارجی باید به صورت قانونی و بر اساس ضوابط بینالمللی وارد کشور شده و شناسنامهدار باشند. همانگونه که حتی طالبان در پذیرش اتباع ایرانی فاقد مدارک هویتی سختگیری دارد، انتظار میرود بازار کار ایران هم از شفافیت کامل برخوردار باشد.
وی افزود: طی ماههای اخیر در اجرای طرح بازگشت مهاجران افغانستانی، حدود ۸۰۰ هزار نفر به کشور خود بازگردانده شدند که این روند از اوایل امسال آغاز شده و تا امروز ادامه یافته است. شرایط بهداشتی، اسکان و تغذیه همه این افراد تا حد امکان رعایت شده اما عمده چالش در سرعت ورود و پذیرش آنان توسط طرف افغانستانی است.
حسینی گفت: تا پایان خرداد امسال در مجموع ۴۳۳ هزار و ۴۹۱ نفر نیروی کار خارجی شناسنامهدار در ایران فعالیت داشتهاند که این رقم نسبت به ۲۴ میلیون نیروی شاغل ایرانی تنها حدود ۲ درصد از بازار کار را تشکیل میدهد. از این تعداد، کمتر از ۱۰ هزار نفر نیروی کار متخصص خارجی و حدود ۴ هزار و ۲۵۰ نفر نیروی کار خارجی غیرمتخصص محسوب میشوند. عمده نیروی کار خارجی فعال در بازار کار ایران یعنی نزدیک به ۴۳۳ هزار نفر از اتباع افغانستان هستند که کمتر از۳ هزار و ۵۰۰ نفر آنها در بخش کارفرمایی و بقیه با کارت کار فعالیت میکنند.
وی با اشاره به توزیع نیروی کار خارجی در بخشهای مختلف تصریح کرد: ۵۳ درصد از آنان در حوزه ساختمان، نزدیک به ۱۹درصد در صنعت، ۱۱/۱ درصد در کشاورزی و حدود ۰/۷ درصد در معدن مشغول به کار هستند.
معاون وزارت کار همچنین توضیح داد: در حاشیه خلیج فارس تا ۵۰ درصد نیروی کار خارجی است اما در ایران فقط ۲ درصد از کل نیروی کار به طور رسمی خارجی هستند و تنها در شرایط نبود جایگزین ایرانی، مجوز برای فعالیت نیروی کار خارجی صادر میشود. طبق استانداردهای جهانی سه روش ورود به بازار کار رایج است؛ سرمایهگذاری، دریافت پیشنهاد کار (جاب آفر) یا صدور ویزای کاری توسط کارفرما که در نهایت منجر به صدور اقامت شغلی میشود.
حسینی با اشاره به حضور پررنگ خانوادههای افغانستانی در مشاغل گروهی و گاه خانوادگی گفت: آمار این نوع مشاغل نزدیک به ۳ میلیون نفر مهاجر در بازار کار ایران برآورد میشود که بالای ۷۰ درصدشان در مشاغل خانوادگی فعالیت دارند و در مجموع حدود ۵ میلیون افغانستانی به طور غیررسمی و رسمی در بازار کار کشور حضور دارند .
وی درباره سیاست بازگشت مهاجران غیرمجاز توضیح داد: فقط حدود ۷۰۰ هزار نفر در قالب طرح بازگشت به افغانستان رفتهاند و بقیه اغلب در ایران زندگی و کار میکنند و عمده آنها هم در فرآیندهای خانوادگی و مشاغل گروهی حضور دارند.
معاون وزیر کار درباره تاثیر نیروی کار افغانستانی بر جامعه ایران گفت: دیدگاههای متضادی درباره اثرگذاری این نیرو بر کسبوکار وجود دارد؛ برخی معتقدند خروج آنها بسیاری از کسبوکارها را آسیبپذیر میکند، برخی دیگر به دلیل ارزانتر بودن و عدم الزام کارفرما به پرداخت بیمه و مالیات، حضور آنان را موجب فشار بر نیروی کار ایرانی میدانند. اما باید توجه داشت که در مشاغل خاص و سخت مانند ساختمان و کشاورزی، نیروی کار ایرانی همواره نقش مدیریت داشته و ورود نیروی کار خارجی اغلب زمانی پذیرفته میشود که تقاضای ایرانی وجود نداشته باشد .
وی افزود: در ۱۵ سال گذشته نرخ رشد اقتصادی کشور بین ۲ تا ۴ درصد در نوسان بوده است و برنامه هدفگذاری شده هم دستیابی به رشد بالاتر است که در این صورت با رشد بازار کار ایرانی، نیاز به نیروی کار خارجی به حداقل خواهد رسید.
حسینی تاکید کرد: امروز، از مجموع بیش از ۶ میلیون مهاجر افغانستانی در کشور بر اساس آمار رسمی (آماری از جمعیت اتباع غیر مجاز اعلام نشده)، تنها زیر ۷۰۰ هزار نفر بازگشتهاند و حدود ۵ میلیون نفر همچنان و اغلب در بخش غیررسمی بازار کار حضور دارند. موضوع اصلی، ساماندهی، احراز هویت و تضمین حقوق هر دو طرف است - هم کارفرما، هم کارگر - تا بتوان مسیر مناسبی در بهرهبرداری از ظرفیت سرمایه انسانی منطقه دنبال کرد.
معاون اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خاطر نشان کرد: نگاه به مهاجران در ایران همزمان با نگاه انسانی و حفظ کرامت ایرانیانی که در این سالها میزبانی کردند، بخشی از واقعیت جامعه است و هرگونه برداشت نادرست یا اتهام به جریان ضد مهاجرتی خاص بیانصافی خواهد بود.
وی با طرح این پرسش که «نیروی کار غیرقانونی در کجای دنیا مورد تکریم است؟» تصریح کرد: نیروی کار خارجی با هر ملیتی برای ما عزیز است اما وقتی خود را معرفی نمیکند و از مسیر قانونی نمیآید، چگونه سیاستگذار یا مجری باید به او اجازه فعالیت بدهد بدون آنکه هویتش روشن باشد؟
حسینی افزود: یکی از چالشهای بازگشت اتباع به افغانستان این است که هنگام خروج از ایران پرسیده میشود از کجا معلوم این فرد افغانستانی است؟ و طالبان هم افراد بیمدرک هویتی را نمیپذیرد، در حالی که در ایران بحث شناسایی و احراز هویت نیروی کار مطرح است و گاهی با انتقاد مواجه میشود .
وی تاکید کرد: نگاه ایران به مهاجران، فرهنگی است و کسانی که وقایع اخیر را به گونه دیگری تفسیر میکنند، گاهی شیوه یا فرایند را اشتباه متوجه شدهاند و باید در کنار رعایت سیاستهای قانونی، بر حفظ کرامت انسانی و کنترل بازار کار توجه داشت.
شما چه نظری دارید؟