ارزش دلاری بازار سهام ایران در پی افت شاخص‌های سهامی و افزایش نرخ دلار آزاد به بیش از ۹۳ هزار تومان، به کمتر از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. این نقطه، نه‌تنها نشانه‌ای آماری است، بلکه بازتابی از کاهش توان سرمایه‌گذاری و جذب نقدینگی در بازار بورس تلقی می‌شود.

افت ارزش دلاری بازار، از دو مسیر اتفاق می‌افتد؛ نخست، کاهش قیمت سهم‌ها در بورس که مستقیما بر ارزش ریالی بازار اثر می‌گذارد و دوم، افزایش نرخ ارز که باعث می‌شود ارزش ریالی موجود، در معادل دلاری خود کوچک‌تر به نظر برسد. این دو عامل، همزمان باعث شده‌اند تا بازار سهام از سطح ارزش دلاری خود در ماه‌های پیش فاصله بگیرد و به سطوح بحرانی نزدیک شود.

چنین کاهش‌هایی نه‌تنها برای تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران نگران‌کننده است، بلکه پیام مهمی را ارسال می‌کند، چراکه افت ارزش دلاری بازار می‌تواند نشانه‌ای از کاهش اعتماد به بازار سرمایه، مهاجرت نقدینگی به بازارهای موازی همچون دلار و طلا و تضعیف نقش بورس در تأمین مالی اقتصاد باشد. به بیان دیگر، وقتی بازار سهام نتواند جایگاه خود را به‌عنوان مقصدی مطمئن برای سرمایه حفظ کند، سرمایه‌ها راهی دارایی‌هایی می‌شوند که بازدهی سریع‌تر، اما نوسان بیشتری دارند.

از سوی دیگر، افت ارزش دلاری بازار سهام، با معیاری به نام «ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی» نیز سنجیده می‌شود. هرچقدر این نسبت پایین‌تر باشد، نشان می‌دهد که بازار سرمایه سهم کوچکتری در اقتصاد دارد و نتوانسته نقش تعیین‌کننده‌اش را ایفا کند. در شرایط فعلی که تولید واقعی نیز با چالش‌های برق، انرژی، نوسان‌های نرخ ارز و کاهش تقاضا مواجه است، افت ارزش بورس می‌تواند به عنوان مکملی بر رکود اقتصادی عمل کند.

نکته مهم اینجاست که بخش زیادی از سرمایه‌گذاران بورس، خُرد هستند؛ یعنی افرادی از طبقه متوسط که سرمایه‌گذاری در سهام را راهی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود در برابر تورم دیده‌اند. افت ارزش دلاری بازار، به‌ویژه در بازاری که شاخص‌ها افت داشته‌اند، می‌تواند باعث بی‌اعتمادی عمومی به بازار شود، جریان نقدینگی را از بورس خارج کند و تبعات بلندمدت برای توسعه مالی کشور داشته باشد.

در مجموع، رسیدن ارزش دلاری بازار سهام به زیر ۱۰۰ میلیارد دلار، آن هم پس از گذشت چند ماه از رکوردهای فروردین‌ماه، هشداری پنهان در دل اعداد است؛ هشداری که اگر جدی گرفته نشود، ممکن است در قالب بحران سرمایه‌گذاری، خروج نقدینگی و افزایش ریسک در سایر بازارها ظاهر شود. حفظ ثبات نسبی شاخص‌ها، تنش‌زدایی در فضای سیاسی و کنترل نرخ ارز، می‌تواند مسیر بازگشت اعتماد به بورس را هموار کند.

رحمان رحیمی، کارشناس بورس، درباره عوامل موثر در کاهش ارزش دلاری این بازار به اقتصاد ۲۴ گفت: «ارزش بازار سهام درواقع به پایان دوره ۲۳۲ روزه خود رسیده است. بعد از جنگ ۱۲ روزه و به دنبال آن عدم اعتماد سرمایه‌گذاران، شاهد خروج پول‌های سنگین توسط افراد حقیقی و ورود آنها به سایر بازارها هستیم و برخی از سهم‌ها در صف فروش هستند. گرچه ما پیش از جنگ هم اوضاع به‌سامانی در بازار سهام نداشتیم، اما جنگ باعث تشدید این وضعیت شد و متاسفانه هیچ اقدام موثری هم از سوی سازمان بورس و دولت صورت نگرفت. گرچه از دست مسئولان هم کاری برنمی‌آمد چراکه اوضاع سازمان بورس نشات گرفته از اوضاع کلی اقتصاد ماست. وقتی اقتصاد در وضعیت بلاتکلیفی و نابه‌سامان به سر می‌برد نمی‌توان انتظار داشت مسئولان کاری کنند.»

وی ادامه داد: «سال گذشته که وزیر اقتصاد و به دنبال آن رییس سازمان بورس تغییر کرد، یک سری خوش‌بینی‌هایی ایجاد شد، اما آن زمان هم متاسفانه مسئولان، سرمایه‌گذاران را ناامید کردند. آقای صیدی زمانی که به عنوان رئیس جدید سازمان بورس منصوب شدند، وعده ارزش ۵۰۰ میلیارد دلاری را دادند. آن زمان هم شاید کسی به وعده ایشان وقعی نداد ولی به هرحال مطرح کرده بودند و آقای همتی هم پالس‌های مثبتی به بازار سهام تزریق می‌کردند و شاهد رشد خوبی هم بودیم چراکه به هرحال اعتماد سرمایه‌گذاران کمی افزایش پیدا کرد؛ اما متاسفانه وعده‌ها تحقق پیدا نکرد، اوضاع بدتر و جنگ مزید بر علت شد. در حال حاضر هم رفته رفته اوضاع نابه‌سامان می‌شود و من فکر می‌کنم معدود سرمایه‌گذارانی هم که در بورس حضور دارند، منتظر فرصت خروج هستند که با ضرر از بازار خارج شوند. با این اوضاع و مدیریت نمی‌توان چشم‌انداز خوبی داشته باشیم.»

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به اینکه باتوجه به کاهش ارزش دلاری، چه پیش‌بینی می‌توان از وضعیت بازار در بلند مدت داشت؟ بیان کرد: «نمی‌توان پیش‌بینی کرد چراکه باید ببینیم اوضاع کلی اقتصاد به چه شکلی است. از نظر سیاسی هم در حالت آتش‌بس شکننده قرار داریم و هر لحظه امکان تنش و درگیری وجود دارد. با این بلاتکلیفی نمی‌توان بازار را پیش‌بینی کرد، اما شخصا به آینده این بازار خوشبین نیستم و فکر می‌کنم اگر خدایی نکرده جنگ شود یا حتی جنگی به وقوع نپیوندد، افزایش قیمت دلار و طلا را خواهیم داشت.»

رحیمی ادامه داد: «مردم به بازارهای موازی روی آورده‌اند و حتی بازار مسکن رکود سنگینی دارد و خیلی‌ها می‌خواهند از این بازار خارج شوند و سرمایه‌شان را وارد بازار طلا و دلار کنند؛ بنابراین سهام در بین بازارهای مالی در اولویت آخر است و از سوی مردم متاسفانه هیچ اقبالی ندارد.»

این تحلیلگر بازار سهام در پایان خاطرنشان کرد: «شاخص ارزش دلار از میانگین هم پایین‌تر آمده است؛ ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد سه ماه شرکت اپل است و از این رو اگر با کشورهای دیگر مقایسه کنیم مبلغ بسیار ناچیزی محسوب می‌شود؛ بنابراین چشم‌اندازی که برایش ترسیم می‌کنیم، متاسفانه چشم‌انداز روشنی نیست.»