تعداد دانشگاههای ایرانی حاضر در رتبهبندی جهانی شانگهای در ۵سال اخیر ۵۰درصد کاهش یافته؛ درحالی که تعداد دانشگاههای عربستان بیش از ۳برابر افزایش داشته است.
به گزارش مهر، تازهترین نتایج نظام رتبهبندی دانشگاههای شانگهای نشان میدهد که دانشگاههای ایران و عربستان در پنج سال اخیر (۲۰۲۰تا ۲۰۲۵) مسیر کاملاً متفاوتی را طی کردهاند. در این مدت تعداد دانشگاههای ایران در رتبهبندی شانگهای نصف شده و دانشگاههای عربستان بیش از ۳برابر افزایش داشتهاست. این تغییرات نگرانیهایی را درباره آینده دانشگاههای ایران و جایگاه آنها در رقابتهای جهانی و منطقهای ایجاد میکند.
در روزهای اخیر آخرین ویرایش رتبهبندی علمی دانشگاههای جهان (شانگهای) در سال ۲۰۲۵منتشر شدهاست. در رتبهبندی امسال بیش از ۲هزار و ۵۰۰مؤسسه مورد بررسی قرار گرفتهاند و هزار دانشگاه برتر جهان معرفی شدهاند.
در رتبهبندی سال ۲۰۲۵، دانشگاه هاروارد برای بیست و سومین سال متوالی در صدر فهرست رتبهبندی قرار گرفته و پس از آن دانشگاههای استنفورد و ام آی تی قرار گرفتهاند. سپس دانشگاههای کمبریج، برکلی، آکسفورد، پرینستون، کلمبیا، کلتک(مؤسسه فناوری کالیفرنیا) و شیکاگو در جمع ۱۰دانشگاه برتر جهان جای دارند.
این نظام رتبهبندی از ۶سنجه برای رتبهبندی دانشگاههای جهان استفاده میکند و دانشگاهها را بر اساس تعداد دانشآموختگان برنده جوایز نوبل و مدالهای فیلدز، تعداد اعضای هیأتعلمی برنده جوایز نوبل و مدالهای فیلدز، تعداد مقالات منتشرشده در مجلات نیچر و ساینس، تعداد پژوهشگران پر استناد انتخابشده توسط مؤسسه کلاریویت، تعداد مقالات نمایهشده در نمایه استنادی علوم و علوم اجتماعی وب آو ساینس و سرانه عملکرد دانشگاهی رتبهبندی میکند.
امسال ۶دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، شریف و علوم پزشکی ایران در فهرست هزار دانشگاه برتر رتبهبندی شانگهای (۲۰۲۵) جای گرفتهاند.
بررسی دانشگاههای ایرانی در رتبهبندی شانگهای نشان میدهد که از سال ۲۰۱۹تعداد دانشگاههای ایرانی حاضر در این رتبهبندی روند نزولی داشته است. به دنبال روند کاهشی تعداد دانشگاههای ایران در رتبهبندی شانگهای، سه دانشگاه امیرکبیر، علم و صنعت و تبریز که در سال ۲۰۲۴در فهرست رتبهبندی شانگهای قرار داشتند، در سال ۲۰۲۵از این فهرست حذف شدند.
بررسی روند ۳سال اخیر نشان میدهد که ۴دانشگاه از ۶دانشگاه ایرانی حاضر در رتبهبندی شانگهای، نسبت به سال گذشته افت رتبه داشتهاند و فقط دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران رتبه خود را حفظ کردهاند. دانشگاه تربیت مدرس پس از ارتقای رتبه در سال گذشته، امسال دوباره به رتبه ۷۰۱-۸۰۰سقوط کرده است. دانشگاههای علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی شریف نیز امسال افت رتبه داشتهاند. دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز حدود ۲۰۰رتبه نزول کرده و به بازه ۹۰۱-۱۰۰۰منتقل شدهاست.
مقایسه ایران با رقبا
عربستان در سال ۲۰۲۵، ۱۳دانشگاه در فهرست رتبهبندی شانگهای دارد و این کشور توانسته از سال ۲۰۲۰تا ۲۰۲۵تعداد دانشگاههای خود در این رتبهبندی را بیش از ۳برابر افزایش دهد.
بهترین دانشگاه عربستان در رتبهبندی شانگهای، دانشگاه ملک سعود است که در جایگاه ۱۰۱-۱۵۰جهانی قرار گرفته است. همچنین این کشور ۴دانشگاه با رتبه زیر ۵۰۰دارد.
ترکیه در فهرست رتبهبندی اخیر شانگهای ۱۱دانشگاه دارد و تعداد دانشگاههای این کشور در این رتبهبندی در ۵سال اخیر روند تقریباً ثابتی داشته است.
بهترین دانشگاه ترکیه در رتبهبندی شانگهای، دانشگاه استانبول است که در جایگاه ۵۰۱-۶۰۰جهانی قرار دارد .
بنا بر این گزارش، با وجود این که بر اساس برنامه هفتم توسعه تعداد دانشگاههای ایران با رتبه زیر ۵۰۰در یکی از نظامهای رتبهبندی بینالمللی باید به ۲۰دانشگاه برسد، تعداد دانشگاههای ایران در رتبهبندی شانگهای در ۵سال اخیر نصف شده است. این موضوع نشان میدهد که برنامهریزی دانشگاهها برای حضور در رتبهبندیهای بینالمللی همسو با اهداف برنامه هفتم توسعه پیش نمیرود. از سوی دیگر رشد سریع عربستان نشاندهنده سیاستگذاری هدفمند و سرمایهگذاری مؤثر در دانشگاهها است و تعداد نسبتاً ثابت دانشگاههای ترکیه در رتبهبندی نیز حکایت از استمرار در سیاستگذاری در مسیر توسعه علمی این کشور دارد. با توجه به سنجههای کلیدی ارزیابی در رتبهبندی شانگهای، کاهش تعداد دانشگاههای ایرانی در این فهرست و افت رتبه آنها نشاندهنده کاهش کیفیت، کمیت و تأثیر جهانی پژوهشها در دانشگاههای کشور است. در سالهای اخیر کاهش منابع مالی، مهاجرت دانشگاهیان، تورم، افزایش قیمت ارز و فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی، دانشگاهها را با چالشهای جدی مواجه کردهاست.
ادامه این روند نه تنها جایگاه دانشگاههای ایران در رقابتهای علمی جهانی را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه میتواند بر جذب دانشجویان بینالمللی، همکاریهای پژوهشی مشترک و اعتبار علمی کشور نیز اثرگذار باشد. برای بازگشت به مسیر ارتقای کیفیت پژوهش و حضور مؤثر در رتبهبندیهای جهانی، نیاز است که سیاستگذاران و مدیران دانشگاهی سرمایهگذاری پایدار در پژوهش، حمایت از اعضای هیأتعلمی، ارتقای زیرساختها و تسهیل همکاریهای بینالمللی را در اولویت قرار دهند.
شما چه نظری دارید؟