اطلاعات نوشت: استان البرز با مساحت تقریبی ۵۸۰۰ کیلومتر مربع تا پیش از دهه ۷۰شمسی یکی از مناطق پربارش ایران محسوب میشد و گاهی میانگین بارندگی سالانه آن از ۶۰۰میلیمتر هم فراتر میرفت، اما طی سال های گذشته به دلیل برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی اش و همچنین تغییرات اقلیمی ، به شدت با بحران کم آب مواجه شده است که ادامه این روند می تواند پیامد های ناخوشایندی درپی داشته باشد.
تغییرات مخرب اقلیمی، آثار عمیقی بر عرصههای طبیعی و منابع آبی این استان، از رودخانهها و تالابها گرفته تا سفرههای آب زیرزمینی به جا گذاشته است؛ در گذشته، استان البرز به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرارگیری در دامنه جنوبی رشتهکوههای البرز از اقلیمی مساعد و منابع آبی غنی برخوردار بود و این موضوع، زمینه را برای توسعه کشاورزی، دامداری و شکلگیری سکونتگاههای پایدار فراهم کرده بود.
رودخانههای پرآب، چشمههای جوشان و سفرههای آب زیرزمینی در دسترس، ستون اقتصادی و زیستمحیطی این منطقه را تشکیل میداد. با این حال، طی ۳ دهه گذشته، تحولات اقلیمی و منطقهای همراه با افزایش فشارهای انسانی بر منابع طبیعی، چشمانداز استان البرز را دگرگون کرده و کاهش مستمر میزان بارش، افزایش دما، تبخیر و تعرق بیشتر و از همه مهم تر، برداشتهای بیرویه از منابع آبی منجر به بروز بحران کمآبی در این استان شده است.
این بحران نه فقط بهرهوری بخشهای اقتصادی وابسته به آب را کاهش داده بلکه تبعات زیستمحیطی و اجتماعی گستردهای را هم به همراه داشته است.
رودخانههای مهمی نظیر کرج، شاهرود طالقان، برغان و کردان که از رشتهکوههای البرز جنوبی سرچشمه میگیرند و حیاتشان به برکت برفهای زمستانی این کوهستان وابسته است ، با تغییر الگوی بارش و کاهش حجم برف تحلیل رفته است.
همین شرایط برای تالاب صالحیه نظرآباد هم صدق میکند؛ این تالاب که تا دهه ۸۰شمسی بیش از ۳۰هزار هکتار از اراضی دشتهای البرز و قزوین را پوشش میداد اکنون در فصول گرم سال به یک باریکه آبی تبدیل شده است و گرد و غبار ناشی از خشکی آن، ساکنان اطراف و حتی پایتخت را هم متأثر میکند.
افزایش عمق چاه ها
در گذشته، دشتهای البرز به واسطه آبهای سطحی فراوان به قدری غنی بودند که آب در عمق ۵ تا ۱۰متری زمین قابل دسترس و باغهای کهنسال با درختان تنومند نمادی از آبادانی این منطقه بود اما اکنون عمق چاه ها به حدود ۳۰۰متر رسیده است!
داود نجفیان، مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان البرز در این باره آمارهای قابل تأملی را ارائه میدهد. وی می گوید: عمق دسترسی به سفرههای آب زیرزمینی در برخی نقاط به حدود ۳۰۰متر رسیده و زمین در برخی دشتها بین ۳۰تا ۷۰سانتیمتر دچار فرونشست شده است که در طول زمان و در مساحتهای وسیع خسارات جبرانناپذیری به زیرساختها و محیط زیست وارد میکند.
وی ادامه می دهد: بیش از ۸ هزار حلقه چاه غیرمجاز در دشتهای ممنوعه البرز وجود دارد که برداشت های بی رویه از آن ها، به افت شدید آبهای زیرزمینی و گسترش فرونشست منجر شده است.
چاههای غیرمجاز، یکی از چالشهای اصلی در مدیریت منابع آبی کشور محسوب میشود. این چاهها، بدون نظارت و مجوز، برداشتهای بیرویه و خارج از حد مجاز را انجام میدهند و ضربه شدیدی به تعادل سفرههای آب زیرزمینی وارد میکنند. در دشتهای ممنوعه به دلیل کاهش شدید منابع آبی، حفر چاه جدید یا برداشت بیش از حد، ممنوع اعلام شده است اما وجود تعداد زیاد چاههای غیرمجاز، این ممنوعیتها را بیاثر کرده است.
