موسی اخوین انصاری - روزنامه اطلاعات| علاقه به فعالیت در بازارهای مالی  میان مردم ایران در سال‌های اخیر بسیار زیاد شده است. اغلب دانشجویان، کارآفرینان و حتی فعالان بازار سنتی نیز در کنار کسب و کار روزمره به بازارهای مالی روی آورده‌اند. این روند اگرچه فرصت‌های تازه‌ای برای بهبود وضعیت مالی افراد ایجاد کرده است، ولی تهدیدهایی نیز دربردارد.

برای درک این موضوع باید بدانیم فعالیت در بازارهای مالی بر سه ستون اصلی استوار است:

۱- تحلیل بازار شامل تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی

۲- روان‌شناسی بازار و روان‌شناسی فردی فعالان

۳- مدیریت سرمایه.

البته در بین سه عامل فوق، روان‌شناسی فردی فعالان بیش‌از نیمی از موفقیت در بازارهای مالی را رقم می‌زند. زیرا بسیاری از شکست‌ها در بازار نه از ضعف دانش، بلکه از ضعف در کنترل هیجان و نداشتن شناخت از خود ناشی می‌شود.

فعالان بازار اغلب از دو حالت متضاد شکایت دارند:

الف) ناتوانی در تمرکز

ب) اهمیت بیش از حد و درگیر شدن با تحلیل‌ها

هر دو وضعیت فوق  ریشه در نوع پردازش ذهنی و ساختار شناختی فعالان بازار دارد. بنابر این به علاقمندان  فعالیت در بازارهای مالی توصیه می شود، قبل از فراگیری  ابزارهای تحلیل، شناخت دقیقی از خود داشته باشند.

برخی افراد در بازارهای مالی کمتر اسیر هیجان و تصمیم‌گیری لحظه‌ای هستند. اصطلاح «نورودایورجنت» به این دسته افراد اشاره دارد که مغزشان اطلاعات را متفاوت از میانگین جامعه پردازش می‌کند و تفاوت آنها با دیگران ممکن است در تمرکز، واکنش هیجانی، یا نحوه‌ سازمان‌دهی افکار آشکار شود.

چنین افرادی معمولا تفکری دقیق،  ساختارمند و تحلیلی دارند. آن‌ها می‌توانند ساعت‌ها روی جزئیات یک نمودار تمرکز کنند و الگوهایی را ببینند که از دید بسیاری پنهان می‌ماند.

ویژگی تمرکز عمیق یا همان Hyperfocus  در شناسایی روندهای بلندمدت یا تحلیل داده‌های پیچیده بسیار ارزشمند است. این افراد در تصمیم‌گیری معمولاً به داده و منطق تکیه می‌کنند و کمتر تحت تأثیر هیجانات بازار قرار می‌گیرند .

در مقابل افراد دارای بیش‌فعالی اغلب ذهنی سریع، خلاق و منعطف دارند که می تواند در شرایط نوسان ناگهانی شاخص ها سریعتر تصمیم گیری کند.

این افراد معمولاً ریسک‌پذیرترند و از تجربه‌ رویکردهای جدید نمی‌ترسند. انرژی بالا و نگاه متفاوتشان می‌تواند فرصت‌هایی را آشکار کند که دیگران از آن غافلند.

با این حال، هر دو تیپ ذهنی با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند.

افراد در طیف اوتیسم معمولاً تمایل زیادی به نظم دارند و ممکن است در مواجهه با تغییرات سریع بازار دچار اضطراب شوند. نوسانات ناگهانی قیمت‌ها می‌تواند برایشان آزاردهنده باشد. بهترین راه برای کاهش فشار ذهنی در این حالت، طراحی یک سیستم معاملاتی مشخص با قوانین ثابت است تا احساس پیش‌بینی‌پذیری و کنترل حفظ شود. معاملات خودکار یا استفاده از تایم‌فریم‌های بلندمدت نیز می‌تواند استرس ناشی از تغییرات لحظه‌ای را کم کند.

از سوی دیگر ذهن فعال و پرجهش باعث می‌شود تمرکز از یک استراتژی به دیگری منتقل شود یا بدون تأیید کافی وارد معامله شوند. ایجاد نظم روزانه، استفاده از چک‌لیست معاملاتی و تمرین مدیتیشن از مؤثرترین روش‌های مدیریت این وضعیت است.

همچنین ثبت دقیق معاملات و مرور هفتگی رفتار معاملاتی می‌تواند آگاهی فرد را از الگوهای تکرارشونده بالا ببرد و خطاهای هیجانی را کاهش دهد.

اگر تمرکزتان به‌راحتی از بین می‌رود یا برعکس، در جزئیات تحلیل بازارها غرق می‌شوید، این‌ها نشانه‌هایی از نحوه‌ پردازش ذهنی شماست.

گفتگو با یک روان‌شناس یا انجام ارزیابی‌های ساده مانند آزمون AQ برای اوتیسم و ASRS برای ADHD می‌تواند درک بهتری از این تفاوت‌ها به شما بدهد.

با این‌حال، هیچ آزمونی جایگزین مشاهده‌ واقعی رفتار معاملاتی شما نیست. ثبت و مرور معاملات، به‌ویژه در مواقع ضرر، کمک می‌کند بفهمید واکنش‌های شما  از کجا  سرچشمه می‌گیرند: از استراتژی، از هیجان، یا از نوع تمرکزتان.

خودآگاهی از این فرایند می‌تواند یکی از قدرتمندترین ابزارهای رشد در مسیر حرفه‌ای شما باشد.

فعالیت موفق در بازارهای مالی از شناخت ابزارها آغاز نمی‌شود؛  از شناخت خود آغاز می‌شود. بازار، پیش از آنکه سرمایه‌ شما را  امتحان کند، ذهن شما را می‌آزماید.