مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحلیلی هشدار داد که عملکرد سال نخست برنامه هفتم در فصل انرژی با چالش‌های جدی مواجه بوده است؛ ناترازی گاز و برق همچنان پایداری زنجیره انرژی را تهدید می‌کند، اهداف کلیدی بهینه ‌سازی مصرف پیشرفت اندکی داشته و تجارت انرژی کمتر از ۳۰ درصد اهداف پنج‌ساله را محقق کرده که این وضعیت می‌تواند رشد اقتصادی را کاهش و ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش بدهد.
براساس این گزارش، با ادامه روند فعلی، اهداف کلیدی این برنامه مانند بهینه‌سازی مصرف انرژی و تأمین پایدار، با چالش جدی مواجه خواهد شد. این گزارش که بر اساس نظارت بر اهداف کمی، اسناد تدوینی و اقدامات اجرایی تهیه شده، نشان‌ دهنده تمرکز ناکافی بر مدیریت مصرف و تجارت انرژی است که می‌تواند تأثیرات منفی بر سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با بخش انرژی داشته باشد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که در آبان ۱۴۰۴ منتشر شده، ۴ مسئله اصلی صنعت انرژی کشور را برجسته می‌کند؛ ناترازی انرژی (به ویژه در گاز طبیعی، برق، بنزین و گازوئیل)، حذف ایران از معادلات انرژی منطقه و جهان، عدم تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز، و نبود شفافیت مالی در درآمد و هزینه‌های این صنعت.
بر اساس این سند، برنامه هفتم بر حل ناترازی از طریق بهینه‌سازی مصرف در کنار توسعه ظرفیت تولید تمرکز دارد، اما عملکرد سال ۱۴۰۳ نشان‌دهنده پیشرفت محدود است.در بخش برق ظرفیت نامی منصوبه نیروگاه‌ها به ۵۸/۹۴ هزار مگاوات رسیده که ۴/۴۶ درصد هدف سالانه است و تولید برق تجدیدپذیر نیز فقط ۴/۱۲ درصد هدف را پوشش داده است. راندمان نیروگاه‌های حرارتی موجود به ۵۶/۳۹ درصد رسیده که ۸/۶۲ درصد هدف سالانه است، اما صادرات برق از نیروگاه‌های جدید حرارتی و تجدیدپذیر هیچ عملکردی نداشته. نقطه مثبت این بخش، افزایش سهم معاملات برق در بورس انرژی به ۴۸ درصد است که ۸۰ درصد هدف نهایی برنامه را محقق کرده و می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاران بازار سرمایه ایجاد کند.
در حوزه نفت و گاز، این برنامه نشان‌دهنده عملکرد بهتر در تولید است. تولید گاز خام ۲/۱۵۱ درصد هدف سالانه را محقق کرده و به ۶/۱۰۹۷ میلیون مترمکعب در روز رسیده، اما تولید میعانات گازی فقط ۵/۴۸ درصد هدف (۴/۷۵۰ هزار بشکه در روز) است. ظرفیت تولید صیانتی نفت خام با ۴/۱۲۹ درصد تحقق، به ۴۱۵۲ هزار بشکه در روز رسیده، اما افزایش تولید از میادین مشترک فقط ۶/۳۵ درصد هدف را پوشش داده است. نکته نگران‌کننده، عملکرد نامطلوب در بهینه‌سازی مصرف انرژی است که به دلیل تشکیل نشدن سازمان مربوط، هیچ پیشرفتی نداشته و این می‌تواند ریسک‌های سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش نفت و گاز را افزایش دهد.
گزارش مرکز پژوهش ها همچنین به وضعیت تحقق احکام غیرکمی برنامه هفتم اشاره می‌کند.براین اساس، حساب سرمایه‌گذاری نفت و گاز فقط ۵۰ درصد عواید فرعی گاز را جذب کرده (۴۳ هزارمیلیارد تومان) و ستاد راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی تنها یک جلسه برگزار کرده است. طرح‌های ارتقای کیفیت فراورده‌های نفتی در پالایشگاه‌ها پیشرفت متفاوتی داشته؛ برای مثال، طرح DHTدر پالایشگاه شیراز ۹۶ درصد پیشرفت دارد، اما برخی طرح‌ها مانند RFCCدر اصفهان فقط ۷/۲۶درصد جلو رفته است.
از منظر دیگر، این گزارش هشدار می‌دهد ناترازی انرژی می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های مرتبط با نفت، گاز و برق تأثیر بگذارد و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها و بهینه‌سازی را محدود کند. پیشنهادهای گزارش یاد شده، شامل تسریع در تشکیل سازمان بهینه‌سازی انرژی، تقویت تجارت گاز با روسیه و همسایگان و افزایش شفافیت مالی برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی است.
کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه تنها یک سال از برنامه گذشته، فرصت برای اصلاح روند وجود دارد، اما بدون اقدامات فوری، اهداف نهایی برنامه هفتم دربخش انرژی محقق نخواهد شد و این امر می‌تواند ریسک‌های اقتصادی را به همراه داشته باشد.
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود تاکید می‌کنند که طبیعا بدون اقدامات فوری، رشد اقتصادی ۱۴۰۴ کاهش می‌یابد. البته فرصت اصلاح وجود دارد، اما تاخیر بحران را عمیق‌تر می‌کند.لذا تحرک دولت در اجرایی کردن اهداف برنامه هفتم در بخش انرژی ضروری است.