سومین سمپوزیوم ایرانشناسی در اتریش با عنوان «شبی با پروفسور رودیگر لولکر»، اسلامشناس و ایرانشناس برجسته این کشور، به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در وین برگزار شد. این رویداد علمی با حضور گروهی از استادان دانشگاه، پژوهشگران و علاقهمندان به مطالعات ایران و اسلام، فرصتی برای بازخوانی دستاوردهای یکی از مهمترین چهرههای معاصر اسلامشناسی در اروپا فراهم کرد.
به گزارش مهر، در آغاز این نشست، پروفسور هانس دی. گالتر، دانشیار شرقشناسی دانشگاه گراتس، لولکر را «معمار اسلامشناسی مستقل در اتریش» نامید. او یادآور شد که اسلامشناسی در فضای آلمانیزبان، پس از رویدادهای ۱۱سپتامبر ۲۰۰۱، از سایه زبانشناسی سنتی بیرون آمد و جایگاهی تازه یافت. گالتر تأکید کرد که لولکر با شجاعت علمی و استقلال فکری، این رشته را از قالب مطالعات صرفاً فیلولوژیک رها کرد و به دانشی میانرشتهای بدل ساخت که اکنون در اتریش و آلمان مرجعیت دارد.
وی افزود: لولکر نهتنها در حوزه اسلامشناسی فعال بوده، بلکه با علاقهای ویژه به تاریخ و فلسفه باغهای ایرانی روی آورده است. از نگاه او، باغ ایرانی نه فقط فضایی زیباشناختی، بلکه نمادی از اندیشه و جهانبینی ایرانی-اسلامی است؛ باغی که نسبت انسان، طبیعت و معنا را در هماهنگی کامل بازمینماید. گالتر تأکید کرد که این مطالعات دریچهای تازه برای فهم تمدن ایرانی به شمار میروند.
گالتر با اشاره به میراث گفتوگویی اتریش در تاریخ اروپا گفت: اتریش روزگاری پلی میان شرق و غرب بود؛ امروز حفظ این پلها نیازمند تلاش اندیشمندانی چون پروفسور لولکر است که حتی در دوران بازنشستگی، پیوند میان فرهنگها را زنده نگه میدارند.
در ادامه، پروفسور کاتارینا آیوانی، استاد فلسفه اسلامی دانشگاه وین، در سخنرانی خود از لولکر بهعنوان «دانشمندی نادر» یاد کرد که در بیش از دو دهه، اسلامشناسی را در اتریش بنیان نهاد و آن را از یک حوزه حاشیهای به رشتهای پویا و تأثیرگذار تبدیل کرد. به گفته او، لولکر با تکیه بر نگاه چندبعدی خود به اسلام، از حقوق تجارت در صدر اسلام تا الهیات زیستمحیطی، از تصوف تا سلفیسم و از اندونزی تا شمال آفریقا را در قلمرو پژوهش خود گنجانده است.
آیوانی با لحنی طنزآمیز افزود: حدیث نبوی درباره حکمت پارسیان انگار درباره لولکر هم صدق میکند! چرا که او همیشه در جستوجوی دانش بوده و مسیر ایران را برای رسیدن به حقیقت علمی برگزیده است .
در بخش دیگری از این سمپوزیوم، غزاله فریدزاده، استاد دانشگاه وین، با تأکید بر روحیه گفتوگومحور لولکر، او را پلی میان شرق و غرب توصیف کرد.
به گفته او، لولکر معتقد است علم نباید داوری کند، بلکه باید زمینهساز فهم مشترک باشد. فریدزاده گفت: برای لولکر، اسلام نه پدیدهای بسته و ایستا، بلکه واقعیتی زنده و در حال گفتوگو است.
او همچنین با اشاره به فقدان کرسی مستقل ایرانشناسی در دانشگاه وین، این مسأله را «خلائی فکری» دانست که تصویر شرق را در اروپا ناقص میکند.
در ادامه نشست، رضا غلامی، استاد فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی، سخنرانی خود را با موضوع «هشت قرائت از اسلام» چنین ارائه کرد: فهم اسلام از منظرهای مختلف ممکن است و هیچ قرائتی به تنهایی نمیتواند همه وجوه این دین را بازنمایی کند. اسلام هشت رویکرد کلامی، فقهی، اخلاقی، فلسفی، عرفانی، تاریخی، روانشناختی و علمی دارد. او تأکید کرد: ارزش هر قرائت در میزان کارآمدی آن برای پژوهش نهفته است، نه در ادعای حقیقت مطلق.
غلامی، لولکر را اسلامشناسی دانست که با صداقت علمی و ذهنی گشوده، میدان گفتوگوی میان فرهنگها را گسترش داده است.
در بخش پایانی برنامه، مهشید صادقی، از شاگردان دیرینه لولکر، با لحنی صمیمی از بیش از یک دهه شاگردی خود نزد این استاد یاد کرد و افزود: استاد لولکر برای ما فقط معلم دانشگاه نبود؛ او چراغی بود که راه را نشان میداد و ما را به تفکر مستقل تشویق میکرد.
در سخنرانی اختتامیه، پروفسور رودیگر لولکر با مروری بر تاریخ طولانی ارتباط فکری ایران و اروپا، تأکید کرد که تمدن ایرانی سهمی بزرگ در شکلگیری مفاهیمی چون عقل، اخلاق و معنویت در جهان داشته است.
وی افزود: گفتوگوی میان شرق و غرب زمانی ثمربخش است که بر پایه احترام متقابل و درک تفاوتهای فرهنگی و معرفتی بنا شود.
لولکر با اشاره به چالشهای پیش روی ایرانشناسی در اروپا یادآور شد که در دو دهه گذشته، دستکم دوازده تلاش برای تأسیس کرسی مستقل ایرانشناسی در دانشگاه وین انجام شده، اما هیچیک به نتیجه نرسیده است. او علت این ناکامی را نه در کمکاری ایران، بلکه در ضعف سیاستهای علمی اتریش دانست و گفت: ایرانشناسی باید از نگاه صرفاً تاریخی فراتر رود و به ایرانِ زنده و معاصر نیز بپردازد. آینده این رشته در پیوند میان معرفت، دیپلماسی فرهنگی و درک تمدنی نهفته است.
در پایان مراسم، خانه حکمت ایرانیان وین اعلام کرد که این سمپوزیوم بخشی از مجموعه برنامههای مشترک ایران و اتریش در حوزه ایرانشناسی است و چهارمین نشست از این سلسله، با محور «ایران معاصر و میراث فکری شرق»، در آیندهای نزدیک برگزار خواهد شد.
شما چه نظری دارید؟