اطلاعات نوشت: زیستگاه های آبی کوچک مقیاس نظیر تالاب ،دریاچه و خلیج   اهمیت زیادی در حفظ اکوسیستم دارند و   هرگونه آسیب و کم آبی آنها می تواند به مخاطرات شدید زیست محیطی بدل شود. این همان اتفاق تلخی است که متاسفانه در بسیاری از تالاب ها و دریاچه های کشورمان شاهد هستیم.  

استفاده بیش از حداز  منابع زیرزمینی آب،عدم تامین حقابه  و خشکسالی به عنوان ۳ عامل کلیدی، سبب شده است که طی سال های گذشته تالاب ها و دریاچه های متعدد کشورمان نظیر دریاچه های هامون و ارومیه با کم آبی و حتی بی آبی مواجه شوند.

به گفته کارشناسان برهم خوردن اکوسیستم و تبدیل این زیستگاه ها به کانون گرد و غبار فقط بخشی از مخاطرات این پدیده  محسوب می شود و در صورت تداوم بی توجهی ها،هر کدام از آنها می تواند بحران های  خطر آفرینی را رقم بزند.

خلیج گرگان درآستانه فروپاشی اکولوژیک

در این میان،خلیج گرگان به عنوان بزرگترین خلیج ایرانی دریاچه خزر هم به عاقبت دریاچه های یاد شده دچار و خشکی دامنگیر آن شده است.   عوامل بسیاری از جمله تغییر اقلیم، رسوب‌گذاری شدید، تخریب جنگل‌ها و مهم‌تر از همه، عدم تامین حقابه سبب شده است روند خشک شدن این خلیج شتاب بگیرد.

عضو کمیسیون مناطق حفاظت شده اتحادیه جهانی حفاظت با تأکید بر پیامدهای گسترده زیست‌محیطی خشک شدن خلیج گرگان می گوید: وقتی یک پهنه آبی از بین می‌رود، کارکردهای اکولوژیک خود از جمله اثر تلطیف هوا، جذب گرد و غبار و حفظ رطوبت اقلیمی را از دست می‌دهد، خلیج گرگان زیستگاه پرندگان و ماهیان ارزشمندی است و تنها گونه پستاندار دریای کاسپین، یعنی فوک خزری، بخش مهمی از زیستش را در همین خلیج سپری می‌کندبه همین دلیل،  خشک شدن خلیج گرگان یعنی از بین رفتن یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های شمال ایران.

مزدک دربیکی با اشاره به تبعات اکولوژیکی و اجتماعی این بحران می افزاید: خشک شدن خلیج گرگان فقط به معنی از بین رفتن آب نیست؛ بلکه فروپاشی یک اکوسیستم است، در واقع ما هنوز نمی‌دانیم با حذف یک گونه از زنجیره غذایی در این منطقه چه واکنش‌های زنجیره‌ای در کل سامانه رخ می‌دهد و این دقیقاً همان بخش نگران‌کننده ماجراست.

وی با بیان این که خشکی خلیج گرگان دلایل متفاوتی دارد و بخشی از آن طبیعی است و به چرخه‌های پیشروی و پسروی تاریخی دریای کاسپین باز می گردد ، ادامه می دهد: این تغییرات بخشی از سیر طبیعی دریا هستند، اما نگرانی از جایی آغاز می‌شود که عوامل انسانی این روند را تشدید می‌کنند؛ یکی از مهم‌ترین عوامل انسانی مؤثر در خشک شدن خلیج گرگان رسوب‌گذاری شدید است؛ رسوباتی که توسط رودخانه‌ها به داخل خلیج حمل می‌شوند و حاصل تخریب پوشش گیاهی در بالادست هستند.

این کارشناس محیط زیست همچنین تبدیل خلیج گرگان به کانون گرد و غبار را یکی از پیامد های منفی و مخرب خشک شدن خلیج گرگان اعلام می کند و می افزاید: وقتی خلیج خشک شود، باد شور و نمکی کل منطقه را فرا می گیرد و همه فعالیت‌های کشاورزی و زندگی شهری را مختل خواهد کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به این موضوع که خشک شدن خلیج گرگان فقط یک پدیده محیط‌زیستی نیست؛ ادامه می دهد: این بحران روی همه بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حتی سیاسی تأثیر می‌گذارد وقتی معیشت و امنیت مردم به خطر می‌افتد، دیگر مسائلی مثل توسعه یا سرمایه‌گذاری بی‌معنا می‌شود. 

خلیج گرگان با وسعت حدود ۴۰۰کیلومترمربع در جنوب شرقی دریای خزردر سایه پیشروی شبه‌جزیره میانکاله شکل گرفته و میان مازندران و گلستان گسترده شده است اما این زیستگاه بیش از ۱۵سال است که عقب‌نشینی آب را به آرامی تجربه می کند.

این خلیج زمانی با حداکثر ۳ متر عمق، زیستگاه ۳۲گونه ماهی  و همچنین مامنی برای پرندگان مهاجر بود ،اما اکنون نه خبری از وجود گونه های دریایی در آن هست و نه پرندگان.