مراسم رونمایی از جلد یکم،دوم وسوم مجموعه کتاب های «دریچه»،اثر امید چاووشی، با حضور جمع زیادی از شاعران مطرح کشور و شماری از اهل ذوق در فرهنگسرای سلامت برگزارشد. در این مراسم که با استقبال خوب علاقه مندان مواجه شد، شاعرانی چون: حمیدرضا شکار سری، رضا عبداللهی،اسماعیل امینی، رضوان ابوترابی،حسن فرازمند، بهمن زدوار و اکبر کتابدار، ضمن اشاره به فعالیت های بیست ساله چاووشی دربرپایی عصرهای شعرخوانی درفرهنگسرای هنگام(سلامت)، از او به عنوان یکی از خادمان معتبر شعر و شاعران معاصر یاد کردند و از تلاش های بی وقفه اش دربرپایی آیین های شعرخوانی و افزایش فضای کیفی آثار شاعران معاصر، قدردانی به عمل آوردند.
در این مراسم، ازجلد اول کتاب دریچه باعنوان «سواد ادبی»(شامل شرح شانزده اصطلاح ادبیات مدرن و پست مدرن)،جلد دوم با عنوان «نشانه»(شامل مقدمات نشانه شناسی)وجلد سوم با عنوان «معنی»(شامل مقدمات معنی شناسی) رونمایی شد. همچنین دراین مراسم، امید چاوشی،شاعر، پژوهشگر و نویسنده این آثار درباره محتوای هریک از جلدهای معرفی شده توضیحاتی داد و گفت:
«همان طور که درمقدمهٔ هریک از سه جلد دریچه یادآوری شده، در مواجهه با متون ادبی، نقدهای هنری یا تحلیلهای نظری، اغلب با واژگانی روبهرو میشویم که آشنا به نظر میرسند، اما درک دقیق و روشن آنها آسان نیست. اصطلاحاتی چون: «نشانه»، «معنا»، «زیبایی»، «فرم» یا «ساختار»، مکرراً تکرار میشوند، بیآنکه فرصت یا منبعی سادهفهم و در دسترس و به دور از پیچیدگیهای منابع آکادمیک برای فهم ابتدایی آنها فراهم باشد.
مجموعهٔ«دریچه»تلاشی است برای فراهم آوردن این فرصت. هدف آن نه ارائهٔ تحلیلی جامع و دانشگاهی، بلکه گشودن پنجرهایبه مفاهیم بنیادین در حوزههای گوناگون اندیشه، هنر و ادبیات است.هرجلد از این مجموعه، به یک مفهوم مستقل میپردازد و میکوشد تا با زبانی روشن، بسیار سادهفهم و بدون پیچیدگیهای رایج، مسیر آشنایی مخاطب را هموار سازد.»
وی افزود:«این مجموعه برای مخاطبانی نوشته شده که به فهم دقیقتر این مفاهیم علاقهمندند، اما در پی منبعی ابتدایی، خلاصه و درعینحال معتبر هستند؛ دانشجویان، علاقهمندان علوم انسانی و یا حتی کسانی که صرفاً میخواهند نگاه دقیقتری به جهان واژهها و معناها داشته باشند. به عقیده من، «دریچه» دعوتی است به نگریستن؛ آغاز راهی برای فهم، نه پایان آن....».
حال در این فرصت اندک، نخستین بخش جلد اول این مجموعه را ورقی می زنیم و یکی از مباحث مهم ادبی یعنی «موتیف در ادبیات» را با هم مرور می کنیم:
موتیف در ادبیات
«موتیف» یکی از مفاهیم کلیدی در نقد ادبی و تحلیل متون است که بهطور خاص به الگوها یا عناصری در یک اثر ادبی اشاره دارد که بارها تکرار میشوند و در ایجاد معنا و پیامی خاص در متن کمک میکنند. این واژه بهطور کلی به یک نشانه، تصویر، ایده یا حتی عبارتی گفته میشود که در طول یک اثر تکرار میشود و بهنوعی در ساختار کلی اثر مؤثر است. موتیفها میتوانند در داستانها، اشعار، نمایشنامهها و حتی در فیلمها و موسیقیها و کتابهای شعر و داستان یا حتی مجموعه آثار یک هنرمند حضور داشته باشند و به تقویت پیام یا احساسات خاصی در اثر کمک کنند.
برای فهم بهتر، تصور کنید یک نویسنده میخواهد در داستانش همیشه مفهوم «تنهایی» را برجسته کند. در این صورت، ممکن است بارها از تصاویری مانند «یک اتاق خالی»، «صدای بیصدای خیابان» یا «شخصیتی که هیچگاه با دیگران ارتباط برقرار نمیکند» استفاده کند. این تصاویر تکراری همان موتیفها هستند که در کل داستان بهطور مستمر حضور دارند و به طور خاص احساس تنهایی را منتقل میکنند.
تعریف موتیف
«تکرار، همواره تولید معنا میکند.» (سجودی)
موتیف به هر عنصر، کلمه، نشانه یا موضوعی گفته میشود که در طول یک اثر ادبی یا هر اثر دیگری بهطور مکرر ظاهر میشود و معنای خاصی را به متن میدهد. این عنصر میتواند یک کلمه، یک تصویر، یک صدا، یک رنگ یا حتی یک ایده یا مفهوم باشد که بارها و بارها تکرار شده و بهنوعی در ایجاد معنای کلی اثر مؤثر است. موتیفها بهطور معمول با پیام کلی اثر و احساساتی که نویسنده میخواهد منتقل کند، در ارتباط هستند.
فرض کنید از شما پرسیده میشود:«همسایه شما چگونه مردی است؟» و شما پاسخ میدهید:«مردی عصبانی است.» چرا؟... چون همیشه درحال داد و فریاد است، همیشه دعوا میکند، همیشه ایراد میگیرد و... دقت کنید که چون مرد همسایه «همیشه» آن رفتارها را تکرار میکند، شما فهمیدهاید که او مردی عصبانی است. این تکرارها همان موتیف هستند که به شما این مفهوم را منتقل میکنند.در شعرحافظ، موتیف عشق بهطور مکرر در اشعار او تکرار میشود و بهطور پیوسته مفاهیم مختلفی از عشق، ازجمله عشق عرفانی، عشق زمینی، دلیل خلقت و حتی درد دل عاشقانه را میسازد یا تداعی میکند. این موتیف بهطور مستمر بر اشعار حافظ تأثیر میگذارد و معنای پیچیدهای از عشق را در متن ایجاد میکند.
شما چه نظری دارید؟