بهرام امیراحمدیان - اطلاعات: از آغاز دوره ریاست جمهوری باراک اوباما در سال ۲۰۰۹، ایالات متحده توجه خود را بیشتر به حوزه اقیانوس آرام و دریای چین جنوبی معطوف کرده است. خاورمیانه که پیشتر یکی از راهبردی ترین مناطق جهان برای ایالات متحده بشمار می رفت، در حال از دست دادن اهمیت خود بود و ایالات متحده نیاز چندانی به واردات نفت از خاورمیانه نداشت.
در عین حال چین در حال توسعه صنعتی به واردات نفت و بازار صادرات نیاز داشت که خاورمیانه بر آن منطبق می شد. چین با افزایش واردات مدت ها بود که در باره اهمیت خاورمیانه به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت وارداتی و بازار صادراتی برنامه ریزی می کرد. سفر ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان به چین در اواخر شهریور ۱۳۹۲ زمانی صورت گرفت که قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران مانع صادرات بخشی از نفت ایران به بازارهای جهانی از جمله چین می شد و عربستان به چین اطمینان می داد که نیازهای وارداتی نفت خام چین را تامین خواهد کرد. در کنار رای مثبت سه عضو دائم شورای امنیت به قطعنامه علیه ایران، دو عضو دائم دیگر یعنی چین و روسیه(حتی هند) هم با وجود روابط نزدیک با ایران، به جمع رای دهندگان پیوسته بودند.
در سال ۲۰۱۳ چین «ابتکار کمربند و راه»(یک مگا پروژه استیلای اقتصادی-سیاسی چین بر آسیا و آفریقا) را معرفی کرد تا بتواند در برابر حضور نظامی ایالات متحده به منظور حمایت از هم پیمانان خود در منطقه از جمله تایوان، فیلیپین، کره جنوبی و ژاپن در دریای چین جنوبی و اقیانوس آرام غربی، ایستادگی کند.با وجود گذشت بیش از ۱۰ سال از معرفی «ابتکار کمربند و راه»، و صرف حدود یک تریلیون دلار در کشورهای مسیر این ابتکار در افریقا و عمدتا آسیا، چین هنوز نتوانسته است در این کشورها، موفقیت مورد انتظار را کسب کند. همچنین نتوانسته از راه مذاکره به راه حلی برای جلوگیری از حضور نظامی آمریکا در تنگه استراتژیک مالاکا، دریای چین جنوبی، تنگه تایوان و اقیانوس آرام غربی دست یابد.
چین پس از الحاق غیر قانونی شبیه جزیره کریمه از خاک اوکراین به روسیه در سال ۲۰۱۴ و اشغال نظامی بخشهای جدایی طلب شرق اوکراین از سالهای بعد از انضمام کریمه و اعمال جنگ عیله اوکراین از سال ۲۰۲۰ و ناتوانی شورای امنیت سازمان ملل در توقف جنگ، چین با تاسی از فضای قلدر مآبانه روسیه، بر پا فشاری خود بر تایوان جهت پیوستن داوطلبانه و صلح جویانه به خاک اصلی چین افزوده است . پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و سیاست تجاری مبنی بر تهدید چین به برقراری تعرفه های سنگین بر کالاهای وارادتی از چین و اعتراض آلمان به چین دایر بر تامین سلاح برای روسیه در جنگ با اوکراین، چین را به روسیه نزدیکتر کرده است.
در چارچوب ابتکار کمربند و راه «کریدور اقتصادی پل نوین اوراسیا» که چین با گذر از قلمرو روسیه به بلاروس، لهستان و آلمان و از آنجا به سراسر اروپا سالانه میلیونها تن کالا صادر می کرد، با تحریمهای روسیه (به سبب تجاوز نظامی به خاک اوکراین)، از سوی اروپا مسدود شده و چین را از نزدیکترین راه به اروپا محروم کرده است. اکنون روسیه و چین همکاری نزدیکتری با یکدیگر دارند و روسیه به صادر کننده عمده نفت و گاز به چین و وارد کننده عمده کالا از این کشور تبدیل کرده است.
در چارچوب همان ابتکار کمربند و راه، چین برای مواقع بحرانی «راه ابریشم یخی» را تدارک دیده است که کشتی های چینی در مسیری شمالی با گذر از تنگه برینگ در امتداد سواحل اقیانوس منجمد شمالی فدراسیون روسیه حمل و نقل دریایی را انجام خواهد داد مسیری که از دیدگاه روسها و چینی ها مسیری امن و کوتاهتر از مسیر دریایی جنوبی و گذر از تنگه استراتژیک مالاکاست که همپیمان ایالات متحده است. با تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین، بخشی از سواحل اقیانوس منجمد شمالی روسیه(که پیشتر قابلیت کشتیرانی تجاری نداشت)، قابل کشتیرانی شده است. هم روسیه و هم چین هر دو از تولید کنندگان بزرگ گازهای گلخانه ای هستند که موجب تغییرات اقلیمی و افزایش متوسط گرمای هوا در کره زمین می شود .
در ماه سپتامبر سال جاری، چین و روسیه رزمایش دریایی مشترک قطب شمال را به نام «شمال مشترک ۲۰۲۴» برگزار کردند که منعکس کننده روابط امنیتی عمیق آنها با محوریت مقابله با نفوذ غرب و تقویت یکدیگر در مناطق استراتژیک است.
با وابستگی فزاینده روسیه به چین و تضعیف دولت به دلیل جنگ در اوکراین، چین می تواند از این فرصت برای تقویت حضور خود در خاور دور روسیه و منطقه قطب شمال برای بهره برداری از منابع طبیعی غنی خود استفاده کند.
جاه طلبی های چین در قطب شمال می تواند پویایی قدرت این مشارکت را تغییر دهد، زیرا روسیه با چالش های اقتصادی و جمعیتی، تنش جنگ در اوکراین و سیاست های رو به رشد قطب شمال غربی دست و پنجه نرم می کند .
در حالی که لفاظی های روسیه بر نقاط قوت آن تأکید می کند، به ویژه در قابلیت کشتیهای یخ شکن و تخصص قطب شمال، نگرانی های اساسی در مورد ابتکارات غرب و جاه طلبی های بلندمدت چین واقعیت پیچیده تری را آشکار می کند. چشم انداز ژئوپلیتیکی در حال تحول در قطب شمال، اهمیت فزاینده منطقه را به عنوان صحنه رقابت استراتژیک برجسته می کند، زیرا روسیه به دنبال استفاده از مشارکت ها و آمادگی نظامی برای حفظ جای پای خود در حین مقابله با چالش های داخلی و خارجی است. با اظهارات پوتین در سال ۲۰۲۳مبنی بر اینکه یوغ مغول (۱۲۳۷-۱۴۸۰میلادی) بهتر از سلطه غرب و وابستگی سریع روسیه به چین است، احتمال اینکه مسکو در کوتاه مدت و میان مدت از مواضع خود در قطب شمال و خاور دور دست بکشد، بیشتر می شود.
در پاسخ به امضای این مشارکت استراتژیک، کانادا و کشورهای اروپای شمالی یک اتحاد امنیتی جدید در قطب شمال تشکیل داده اند و بدین ترتیب زمینه را برای تشدید تنش ها در منطقه فراهم می کنند.احتمال درگیری آشکار با غرب در قطب شمال احتمالا به این بستگی دارد که کدام یک از دو متحد بازیگر غالب است، اما تنش های بین آنها در قطب شمال مطمئنا اتحاد گسترده تر آنها را متزلزل خواهد کرد.«آنالنا بربوک» وزیر امور خارجه آلمان در جریان نشست بروکسل با حضور وزرای خارجی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چین را به وضع تحریمهای بیشتر تهدید کرد.
وزیر امور خارجه آلمان با طرح اتهاماتی جدید، پکن را به وضع تحریمهای بیشتر از بابت کمک به روسیه تهدید کرد. همچنین «آنتونیو تاجانی» وزیر خارجه ایتالیا در این رابطه به چین از بابت ارتکاب یک «اشتباه بزرگ» هشدار داد و بر اهمیت ارسال پیامی به پکن برای جلوگیری از تشدید تنشها تاکید کرد. سخنگوی وزارت خارجه چین نیز در پاسخ به ای ادعاها اظهار داشته است که «ما هرگز به هیچیک از طرفین درگیری سلاحهای کشنده ارائه نکردهایم و صادرات پهپادهای نظامی و دو منظوره را بر اساس قوانین و مقررات به شدت کنترل میکنیم» .
