اطلاعات نوشت: در ابتدای این مراسم دکتر محسن جوادی، سرپرست معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد با تشکر از برگزار کنندگان این دوره از جایزه ادبی جلال آلاحمد و همچنین نویسندگان، پژوهشگران و مترجمانی که آثار خود را به این جایزه فرستادند، بیان کرد: ادبیات خود فرهنگ و فرهیختگی است اما بستر مؤلفههای فرهنگی هم به حساب میآید، چرا که خاستگاه اخلاق، نوعدوستی و ارزشهای انسانی ادبیات است و پرداختن به آن، رمز ماندگاری فرهنگ و هویت ایرانی ماست. این جایزه فرصت خوبی است برای قدردانی از بخشی از آثار ادبی که در دسترس ما قرار گرفتهاند، زیرا قطعاً آثار ادبی باارزش بیشتر از اینها هستند.
در ادامه، دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس کتابخانه ملی اظهار کرد: کتابخانههای ملی در دنیا وظیفه حفظ میراث مکتوب آن ملت را بر عهده دارند .کتابخانه ملی ایران هم با سابقه بیش از صد ساله، از این مقوله مستثنی نیست. مهمترین آثار در دستهبندیهای مرسوم کتابداری، آثار ادبی هستند. در کتابخانهها، بیشترین مراجعین خواستار همین آثار هستند. محملهای جدید اطلاعاتی هم کمترین تأثیر منفی را بر ادبیات داشتهاند.
وی افزود: هنوز با وجود این همه فناوریهای جدید، کتاب در حوزه ادبیات، بهویژه داستان و رمان، جایگاه خودش را دارد. به گفته نویسنده ایرلندی، ادبیات، بیان ساده واقعیت نیست بلکه شایستگیهای لازم برای زندگی را به واقعیت آن میافزاید. در ادامه مسعود کوثری دبیر علمی هفدهمین دوره جایزه جلال، بیانیه این دوره از جایزه را قرائت کرد.
در بخشی از این بیانیه آمدهاست: در مجموع 2565 اثر د ر4 بخش داستان بلند و رمان، داستان کوتاه، مستندنگاری و نقد ادبی به دبیرخانه ارسال شد.
در ادامه زهرا خیریه، ویراستار کتاب کیمیای کرامت؛ نوشته محمد رودگر از انتشارات شهرستان ادب به عنوان برگزیده بخش جایزه ویرایش که بخش جنبی جایزه جلال است، معرفی شد.
همچنین از گلعلی بابایی، نویسنده ادبیات پایداری و مستندنگار، به پاس یک عمر تلاش در زمینه مستندنگاری دفاع مقدس تجلیل به عمل آمد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ، فرهنگستان ادب فارسی، انتشارات خط مقدم، نشر سوره مهر، حوزه هنری، انتشارات 27 بعثت و سپاه تهران نهادهایی بودند که هدایایی به گلعلی بابایی اهدا کردند.
در بخش مستندنگاری، خاک کارخانه، نوشته شیوا خادمی از نشر اطراف و در بخش نقد ادبی، دیرش روایی، نوشته بهمن نامور مطلق از نشر سخن به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند.
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ در ادامه برنامه طی سخنانی اظهار کرد: جایزه جلال آلاحمد امروز به نقطهای رسیدهاست که میشود گذشته آن را دید وتصویر تازهای از آینده آن داشت. در هدفگذاری این جایزه آمده بود که این جایزه به منظور ارتقاء زبان و ادبیات ملی و دینی تأسیس میشود. یعنی سه چشمانداز آن، زبان فارسی، ادبیات ملی و ادبیات دینی است.
وی درباره چشمانداز ادبیات ملی توضیح داد: منظور ما از ادبیات ملی، انقطاع از ادبیات جهانی نیست و همچنین ادبیات نژادپرستانه را مدنظر نداریم. ادبیات ملی مؤلفههایی دارد: این ادبیات در خدمت انسجام ملی و همگرایی ملی قرار میگیرد و روح وحدت را به فضای تکثر اجتماعی منتشر میکند. ادبیات تفرقهآمیزی و فاصلهافزا، طبعاً نمیتواند ملی باشد.
وزیر فرهنگ افزود: ادبیات ملی، به هویت ملی کمک میکند و مانع از هضم یک ملت در هاضمه ادبیات جهانی مدرن میشود و در عین مبادله، امتیازات هویت ملی را حفظ میکند. ادبیات ملی، بو و رنگ و طعم تاریخ و جغرافیای آن ملت را دارد، حس بوم و بومگرایی در آن وجود دارد. ادبیات ملی ایرانی از چندهزار سال تاریخ و سابقه سرزمینی جغرافیای ایرانی مایه میگیرد و به آن وفادار است و از آن فاصله نمیگیرد.
صالحی گفت: ادبیات ملی، خردهفرهنگهای داخل ملت را در درون خودش قرار میدهد و بخشی از بافت ملیت میداند. ادبیات ملی ایرانی، خردهفرهنگهای اقلیمها، اقوام و مذاهب و ادیان را به عنوان اجزای ملی خودش تلقی کرده و با آنها همساز است.
وزیر فرهنگ خاطرنشان کرد: جایزه جلال برای ارتقاء ادبیات ملی تأسیس شده است و خود جلال انصافاً یک ادیب ملی بود. میتوان با باورها و اعتقادات او موافق یا مخالف بود ولی بیتردید مؤلفههای ادبیات ملی در آثار او مشهود است. او وقتی دید حزب توده با اهداف ملی فاصله دارد، راه خود را از آنان جدا کرد زیرا حس کرد یک ادیب ملی، نمیتواند با ناهمگرایی ملی همراه باشد. او در همه آثارش، تعلق به هویت ملی را به شکل ریشهدار داشت و نشان میداد .
صالحی تصریح کرد: اگر ادبیات ملی را ادبیات متأثر از تاریخ و جغرافیای ایران میدانیم، چه کسی است که این طعم و بو و رنگ ایرانی را در آثار جلال انکار کند؟ او به تمایزات رنگ و بوم مردم ایران هم توجه داشت و در یادداشتهای روزانهاش که در روزنامه اطلاعات منتشر شد، میبینیم که به زبان تاتی توجه دارد، سفر میکند، واژههای تاتی را یادداشت میکند و قصههای تاتنشینها را میشنود. ثروت ایران فقط نفت باقیمانده از فسیلها نیست بلکه همین تنوعی است که در فرهنگ انسانی وجود دارد و جلال به این خردهفرهنگها توجه و به آنها تعلقخاطر دارد.
وی افزود: ادبیات ملی که جایزه جلال موظف بود به آن توجه کند، با این مؤلفهها تعریف میشود و در آینده هم توجه به ادبیات ملی اهمیت دارد زیرا ادبیات ایران است که ایران را نگه داشته است. از این منظر هم میتوان به جایزه جلال نگاه کرد، که این جایزه در این شرایط آشوبزده جهانی و منطقهای، چگونه میتواند به کمک ایران بیاید. جایزه جلال را بیشتر به ایران متصل کنیم؛ ایرانی که پاینده بوده و خواهد بود.
در ادامه، برگزیدگان بخشهای مجموعه داستان کوتاه و داستان بلند و رمان به شرح ذیل معرفی شدند:
در بخش مجموعه داستان کوتاه، پرندهباز تهران، نوشته ندا رسولی، نشر هیلا شایسته تقدیر شناخته شد.
آن پریزاد سبزپوش، نوشته صمد صاهری، نشر ایماژ هم به عنوان اثر برگزیده معرفی شد.
در بخش داستان بلند و رمان، دختران قبیله جنگ، نوشته جواد افخمی از نشر خط مقدم و همچنین دماسبی، نوشته رامبد خانلری از نشر بان به عنوان آثار شایسته تقدیر معرفی شدند.
سنگ اقبال، نوشته مجید قیصری از نشر چشمه نیز به عنوان اثر برگزیده این دوره از جایزه جلال معرفی شد.