اطلاعات نوشت: در حالی که استان کردستان با چالش‌های جدی در حوزه مدیریت منابع آب و مسائل زیست‌محیطی روبروست، سد ژاوه به کانون توجهات تبدیل شده  و اظهارات اخیر کارشناسان و فعالان زیست‌محیطی، پرده از ابعاد نگران‌کننده‌ای برمی‌دارد که آینده این پروژه و سلامت زیست‌محیطی منطقه را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

با بروز بوی شدید تعفن و سیاه آب در پی آبگیری محدود سد ژاوه در فصل گرم تابستان، فعالان و کارشناسان حوزه آب استان کردستان نسبت به پیامدهای فاجعه‌بار ادامه این روند هشدار می دهند و معتقدند که ادامه آبگیری، سد ژاوه را به کانون بحران زیست‌محیطی و سلامت در مسیر کریدور هوایی سنندج بدل خواهد کرد.

آبگیری سد «ژاوه» کردستان در حالی مطرح است که شاخص فسفر در آن به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده ، عددی که زنگ خطری برای بخش کشاورزی و سلامت مردم استان و منطقه است.

ظرفیت ذخیره‌سازی این سد حدود ۹۵میلیون مترمکعب اعلام شده که در صورت بهره‌برداری کامل، امکان انتقال سالانه ۷۰میلیون مترمکعب آب به دشت‌های قروه و دهگلان فراهم می‌شود.با وجود تکمیل زیرساخت‌های سد، موضوع کیفیت آب ورودی به آن، اکنون به دغدغه‌ای اساسی برای متخصصان و فعالان محیط زیست بدل شده است؛ حبیب‌الله محمدی، عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، از جمله منتقدان آبگیری این سد در شرایط فعلی است.

وی با توجه به بررسی‌های علمی انجام‌شده، تاکید می‌کند: آبگیری سد ژاوه، براساس وضع فعلی و تجمع حجم بالایی از آلاینده‌های میکروبی، شیمیایی و صنعتی فاقد صلاحیت علمی و زیست محیطی است؛ آب این سد به شدت آلوده است و حتی برای کشاورزی هم قابل استفاده نیست.

به گفته محمدی، فاضلاب حدود ۸۰تا ۸۵روستا به‌ طور مستقیم یا غیرمستقیم به رودخانه‌های منتهی به این سد وارد می‌شود؛ همچنین خروجی تصفیه‌خانه آب شرب سنندج، فاضلاب خام نایسر و برخی مناطق دیگر، به همراه بخشی از جریان رودخانه گاوه‌رود به مخزن سد راه می یابند. وی می افزاید: پس از تصفیه، خروجی فاضلاب سنندج دارای بار میکروبی و میزان بالایی از فسفر است؛ افزون بر این، آلودگی ناشی از کشتارگاه‌ها و دامداری‌ها هم وارد زنجیره آب سد و در نهایت همه این آلاینده‌ها در مخزن سد انباشته می‌شود.

شرایط آبگیری مناسب نیست

این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان می گوید: سد ژاوه با ظرفیت ذخیره ۹۵میلیون مترمکعب آب، در شرایط فعلی برای آبگیری مناسب نیست و آبگیری مرحله‌ای هم عملا به تشکیل گنداب منجر خواهد شد.

به گفته محمدی رشد شدید گیاهان هرز و عدسک آبی در سطح آب سد و جلبک‌ها، پس از مرگ، لایه‌های ضخیم لجن ایجاد کرده و شرایط بی‌هوازی را بوجود می آورد که این امر منجر به تولید گازهای متعفن نظیر متان و سولفید هیدروژن می‌شود و با توجه به جهت باد غالب (جنوب غرب به سوی شهر سنندج)، بوی این گازها می‌تواند به شهر نفوذ و بحران جدی زیست محیطی ایجاد کند.
وی می افزاید: از لحاظ شاخص تغذیه‌گرایی ( Eutrophication)، آب سد ژاوه با غلظت فسفر ۶۴۵میکروگرم در لیتر، بالاترین میزان تغذیه‌گرایی را در میان سدهای کشور دارد و براساس استانداردهای علمی، عبور میزان فسفر از ۱۰۰میکروگرم در لیتر، نشان‌دهنده وضع فوق‌تغذیه‌گراست.

محمدی با استناد به مطالعات علمی انجام شده تاکید می‌کند: آبگیری سد ژاوه در شرایط فعلی منجر به ایجاد بحران زیست محیطی خواهد شد و چنین عملی فاقد هر گونه توجیه علمی است.

وی می گوید: هرگونه تخصیص آب از این سد به استان، به معنای انتقال فاضلاب است و استفاده از سدهایی مثل سد آزاد به عنوان جایگزین برای تامین آب اکیدا توصیه می‌شود.

وی در ادامه با بیان این که استدلال مسئولان سد مبنی بر«آبگیری به منظور مشاهده نتایج» از منظر علمی مردود بوده؛ زیرا نتایج آن کاملا پیش بینی پذیر است، می افزاید: برخلاف کشورهای پیشرفته همچون آلمان و ژاپن که پایش دقیق و مداومی بر آب سدها و فاضلاب‌ها دارند، در ایران حتی در اوج آلودگی، تست آبگیری اجرا می‌شود که رویکردی فاقد توجیه فنی است.

اطلاعات به دست آمده را محرمانه تلقی نکنید !

سیدمختار هاشمی از اساتید دانشگاه و رئیس شورای سیاست گذاری آب و خاک اتاق بازرگانی سنندج هم به ایرنا، می گوید: آب سد ژاوه نه فقط فاقد کیفیت لازم برای مصرف است، بلکه حتی از منظر شرعی هم برای وضو گرفتن مناسب نیست لذا ما خواستار دسترسی به داده‌های دقیق آزمایشگاهی و پایش مستمر کیفیت آب حتی بعد از آبگیری هستیم.

هاشمی می افزاید: انتظار داریم هر دستگاهی که آزمایش انجام می‌دهد، اطلاعات را محرمانه تلقی نکند.فرزاد زندی، مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان هم با اشاره به تصمیمات اتخاذشده در جلسات تخصصی، می گوید: آبگیری سد فقط پس از دریافت درخواست رسمی کتبی از شرکت آب و نیرو و بررسی دقیق نتایج آزمایشگاه‌های معتمد انجام خواهد شد.

وی تاکید می کند: تاکنون چنین درخواستی به اداره‌کل محیط زیست ارائه نشده است و هرگونه اقدام عملیاتی باید منطبق با دستورالعمل‌های فنی، زیست‌محیطی و با حضور نهادهای علمی و مدنی باشد.

به گفته زندی، مقرر شده است نمونه‌برداری از آب موجود در مسیر رودخانه و محل کاسه سد انجام و نمونه‌ها به آزمایشگاه معتمد ارسال شود تا کیفیت آب از نظر انطباق با استانداردهای آب‌های سطحی بررسی شود.وی می افزاید: یکی از الزامات مهم این فرآیند، شفاف‌سازی در نشست مشترک با سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی درباره ابعاد فنی و پیامدهای احتمالی آبگیری است.