اطلاعات نوشت: در سرزمین لرستان پیوند آب و خاک پیوندی اسطورهای، زایشی و تمدنساز است، این سرزمین، از کوههای سربهفلککشیده اشترانکوه و گرین تا دشتهای کوهدشت و پلدختر، قرنهاست که در کناره چشمهها، جویبارها و رودخانهها زیسته، زاده و بالیده است؛ اما امروز درپی تشدید بحران آب،دیگر خبری از موهبت های یاد شده نیست.
آب در لرستان شاکله فرهنگی و هستیشناختی زیست بومیان است؛ آب در این دیار، حامل خاطره است؛ خاطره رمههایی که از میان رود عبور داده میشدند، خاطره سنگهای آسیاب در کرانه چشمههای پرآب، خاطره دستهایی که آب را از قنات و کهریز بالا میکشیدند.
اما آنچه امروز از این اقلیمِ هزاررنگ باقی مانده، قطعهقطعهشدن حافظه آب و خاک است. آنچه زمانی توازن بود، اکنون به مرزهای تبدار رسیده است؛ تبی بهرنگ آفتاب، و به بوی خاک سوخته.
از ابتدای دهه ۱۴۰۰، این استان کهنزیسته، با تجربهای پیوسته از کاهش بارش، افت منابع آبی زیرزمینی، کاهش دبی رودخانهها و نابودی پوشش گیاهی روبهرو شدهاست. البته پیش از سال ۱۴۰۰ هم نشانههایی در آسمان بود. بارندگی در سالهای پایانی دهه ۱۳۹۰ روندی ناپایدار داشت. با آغاز سال زراعی دستگاههای هواشناسی از کاهش بارشها خبر دادند.
آنچه در آن سال رخ داد فراتر از پیشبینیها بود؛ آغاز خشکسالیبا مقیاسی استانی، گسترده و با ریشههای ساختاری در اقلیم، مدیریت، و تغییرات جهانی آبوهوا.
کاهش ۳۶ درصدی بارندگی لرستان در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به آمار بلندمدت در حالی رخ داد که ۹ هزار کیلومتر رودخانه و مسیل دائمی و غیردائمی در این استان وجود دارد.روند کاهشی در سال ۱۴۰۲ ادامه یافت و میانگین بارش به کاهش ۳۹درصدی نسبت به بلندمدت رسید. سال ۱۴۰۳ اما شکافی عمیقتر در اقلیم لرستان رقم زد.
در آن سال بارش نسبت به دوره بلندمدت ۴۰ درصد کاهش یافت. این روند نگرانکننده ادامه داشت و در سال ۱۴۰۴ به وضوح نمایانگر بحران در سرزمین آب بود.میانگین بارش در بازه مهر تا مرداد برابر با ۳۷۲ میلیمتر ثبت شد که در مقایسه با سال آبی گذشته یعنی ۱۴۰۳ حدود ۲۱ درصد کاهش و نسبت به بلندمدت افتی نزدیک به ۳۳ درصد را نشان میدهد.بررسیهای شهرستانی هم وضعیت را بحرانیتر نشان میدهد. کمترین بارشها بهترتیب در محدودههای کوهدشت، رومشکان و پلدختر گزارش شدهاست.
رودخانهها در بستر خشکی
بررسیهای مظفر زیودار، مدیر مطالعات شرکت آب منطقهای لرستان، نشان میدهد که کاهش بارش در سال آبی جاری نه فقط از میانگین سال گذشته کمتر بوده است، بلکه فاصله چشمگیری هم با الگوهای بلندمدت دارد.
بهگفته وی متوسط دبی رودخانههای لرستان در مرداد ۱۴۰۴ حدود ۰.۴ مترمکعب بر ثانیه بودهاست، درحالیکه در مرداد ۱۴۰۳ این رقم ۱.۳ مترمکعب بر ثانیه گزارش شده بود.این آمار از کاهش ۶۶ درصدی نسبت به سال گذشته و حدود ۸۱ درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت مرداد حکایت دارد. در حوضه کرخه، جایی که رودخانه کشکان و سیمره در جنوب پلدختر بههم میپیوندند هم فاجعهای عیان شدهاست.
متوسط دبی سرشاخهها در مرداد امسال ۰.۲ مترمکعب بر ثانیه اندازهگیری شد، درحالیکه این رقم در مرداد سال قبل ۱.۶ مترمکعب بود، اما تکاندهندهترین آمار به رودخانه کشکان بازمیگردد. در مرداد ۱۴۰۴، جریان این رودخانه در محل پلدختر بهطور کامل قطع شد.
