متین بادی - دانشجوی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران: هر صفحهای از تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین را که ورق بزنیم، در جای جای آن نام افرادی را میبینیم که چنان قلبشان از عشق به مام میهن لبریز بوده که در راه پاسداری از آن جان شیرین خود را به مخاطره انداختهاند و در برابر انبوه دشمنان ایستادهاند؛ افرادی که مقاومت و ایستادگی را زندگی کردند و در هر رویدادی در تاریخ کشور، از مال و جان و آبروی خود برای پاسداشت از ایران فروگذاری نکردند.
یکی از مهمترین این رویدادها مجموعه حوادثی است که در خلال جنگ جهانی اول در سالهای ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ در ایران بهوقوع پیوست؛ علیرغم آنکه دولت مرکزی سیاست بیطرفی در جنگ بزرگ را در پیش گرفته بود، قوای روس، انگلیس و عثمانی بدون توجه به این اعلان بیطرفی و برای پیشبرد اهداف خود در جنگ از شمال، جنوب و غرب وارد خاک ایران شدند. در همین میان در هر گوشه از این سرزمین مردان و زنان آزادهای با ارادهای پولادین برای پاسداری از میهن در برابر ارتشهای مجهز و مدرن بیگانگان ایستادند و حتی جان خود را فدا کردند. یکی از برجستهترین این شخصیتها رئیسعلی دلواری، سردار آزاده و دلیر تنگستان بود.
در کشاکش جنگ بزرگ هنگامی که قوای بریتانیا بیطرفی کشورمان را نقض کرد و با ناوگانی مجهز از نیروی دریایی خود به سواحل جنوبی کشور یورش برد، دلیران تنگستان با اندک نفرات و سلاح در برابر کشوری ایستادگی کردند که خورشید هیچگاه در خاک آن غروب نمیکرد.
رئیسعلی دلواری در سال ۱۲۶۱ خورشیدی برابر با ۱۸۸۲ میلادی در روستای دلوار از توابع تنگستان چشم به جهان گشود. پدرش زائر محمد از کدخدایان اهل دلوار بود که بعدها به «معینالاسلام» ملقب شد و مادرش شهین از اهالی تنگستان بود. دوران جوانی وی همزمان با اوج نفوذ و استعمار بریتانیا در خلیج فارس بود. رئیسعلی از مهمترین سرداران مشروطه در جنوب کشور بهشمار میآمد و قیام مردم تنگستان به رهبری وی روی هم هفت سال طول کشید. او همراه با دیگر مشروطهخواهان بوشهر را از حاکمیت استبدادی محمدعلی شاه قاجار خارج کرد.
در آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴، ناوگان جنگی انگلستان به قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف در مقابل بوشهر لنگر انداختند.
رئیسعلی به کلام الله مجید قسم خورد که جلوی انگلیسیها بجنگد؛ «ای کلاماللّه! گفتار مرا شاهد باش. من به تو سوگند یاد میکنم که اگر انگلیسیها بخواهند بوشهر را تصرف کنند و به خاک وطن من تجاوز کنند در مقام مدافعه برآیم و تا آخرین قطره خون من بر زمین نریخته است، دست از جنگ و ستیز با آنان نکشم و اگر غیر از این رفتار کنم، در شمار منکرین و کافرین به تو باشم و خدا و رسول از من بیزار شوند.»
نیروهای انگلیسی همزمان با حمله به بوشهر قصد تصرف ناحیه دلوار را داشتند که رئیسعلی دلواری، شیخ حسین خان چاهکوتاهی و خالوحسین بردخونی در مقام دفاع از وطن برآمدند و قیام دلیران تنگستان علیه اشغالگران آغاز شد؛ نیروهای متجاوز انگلیسی که قریب به پنج هزار نفر بودند در دام مبارزان تنگستانی گرفتار آمدند و عده زیادی از نیروهای انگلیسی در نبرد دلوار کشته شدند.
پس از نبرد دلوار مجموعهای از درگیریهای نظامی میان رئیسعلی و انگلیسیها رخ داد و رئیسعلی تا توانست به پادگانهای اشغالگران در بوشهر و مناطق اطراف شبیخون زد؛ عملیات چریکی پیروزمندانه رئیسعلی، سایر مبارزان تنگستان را به همراهی با او تشویق کرد. بر همین اساس تا تابستان ۱۹۱۵ چندین عملیات موفق علیه نیروی دریایی انگلیس بهدست مبازان جنوب بهوقوع پیوست. انگلیسیها مجبور شدند نیروهای کمکی از عراق و هند به بوشهر اعزام کنند و دلوار را بهشدت بمباران کردند.
قوای انگلیس که از نبرد با نیروهای مقاومت تنگستان ناامید شده بودند، راه تطمیع را در پیش گرفته و حیدرخان حیات داودی را به دلوار گسیل داشتند تا با وعده ۴۰ هزار پوند، موافقت رئیسعلی را با پیاده شدن قوای انگلیس در کرانه خلیج فارس و حرکت بهسوی شیراز جلب کنند؛ اما سردار تنگستان به آنها پاسخ داد: «چگونه میتوانم بیطرفی اختیار کنم در حالی که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفتهاست؟»
پس از آنکه تطمیع راهگشا نشد، انگلیسیها نامهای تهدیدآمیز برای رئیسعلی فرستاند مبنی بر این که: «چنانچه ضد دولت انگلستان قیام و اقدام کنید، مبادرت به جنگ مینماییم. در این صورت خانههایتان ویران و نخلهایتان را قطع خواهیم کرد.»
رئیسعلی در پاسخ مقامات انگلیسی نوشت: «خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آنها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراطوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.»
زندگی رئیسعلی و شجاعت و دلاوریهای دلیرمردان تنگستان یکی از هزار الگوی درخشان میهنپرستی و میهندوستی در تاریخ این سرزمین است.
جنگ میان دلیران تنگستان به رهبری رئیسعلی دلواری با نیروهای بریتانیا و خوانهای متحد آنان تا شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ادامه یافت؛ تا این که دشمن دست به دامان نیرنگ شد و سردار آزاده تنگستان را به شهادت رساند؛ روز ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ در مکانی به نام «تنگک صفر» سردار تنگستان توسط نفوذی و مزدور انگلیس، غلامحسین تنگکی، از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در ۳۳ سالگی به شهادت رسید.
طبق وصیت این شهید آزاده پیکر او را در جوار حرم علی بن ابیطالب در وادیالسلام نجف دفن کردند.
سرگذشت رئیسعلی دلواری و یارانش به ما یادآوری میکند که دفاع از میهن تنها یک وظیفه تاریخی نیست، بلکه مسیری است که هر نسل باید با جان و دل دنبال کند.
این یادگارِ رشادت و ایثار، مشعل راه ماست برای ساختن ایرانی آزاد، آباد و سربلند؛ ایرانی که در آن نه جهل پیروز شود و نه دشمن داخلی و خارجی.
شما چه نظری دارید؟