آمنه سپهر- اطلاعات آنلاین: نیسان «کلعباس»، حوالی ساعت چهار و چهل دقیقه سر چهار کوچه ایستاده است. کارگران یکی پس از دیگری از کوچه پس کوچه های آبادی به سمت سرویس سرازیر می شوند تا راهی زمینهای کشاورزی شوند.
هوا گرگ و میش است، هنوز انوار طلایی خورشید بر پوسته زمین های آبادی نتابیده که کلعباس از روستا خارج می شود.
۱۶نفر پشت نیسان آبی جا گرفته اند، نیسان های بعدی هم از دل سیاه جاده پیدا می شوند، هر روز این وقت صبح، از روستاهای جنوب شرق استان فارس زنان برای لقمه ای نان جانشان را به کف دست می گیرند تا از دل باغات انار، لیمو، زیتون و یا مزارع گوجه و بادمجان که سه ساعت با روستاهایشان فاصله دارد، توشه بردارند.
این زنان، هر روز از جاده هایی تردد می کنند که استاندارد نیست و بارها خبر واژگونی خودرو رسانه ای شده است. به قول خودشان «جانشان کف دستشان است.»
«ننه حسین»
«صغری» که «ننه حسین» صدایش میکنند، یکی از همین کارگران فصلی در جنوب شرق استان فارس است. ۵۴ ساله است. زنی میانسال که همه سالهای زندگیش را با دو دو تا چهارتا کردن چندغاز درآمدش گذرانده است.
«ننه حسین» که رد آفتاب سوختگی روی گونه های استخوانی و گردنش خودنمایی می کند می گوید ؛ «در فصل کار هر روز باید در گرمای ۴۰ تا ۵۰ درجه بسوزیم تا لقمه نانی به دست آوریم.»
زنان کارگر فصلی فارس؛ میهمان تَش بادها و طعمه تازیانه ها
آنان در تابستان جنوب که نه سایبانی برای در امان ماندن از تیغ تیز آفتاب و نه حتی آب خنکی که لبهای خشکیده شان را تر کنند، باید در زیر تش بادهای جنوب جان بکنند.
این زنان ، زمستانها هم طعمه تازیانه های سرمایند، تا آنجا که دستان زمخت و کرخت شده شان از برودت هوا، رنج سالهای کارگری شان را در مزارع فریاد می کشد.
ننه حسین می گوید: «چه کنیم، مجبوریم. همانگونه که بقیه زنان بی سرپرست و یا بدسرپرست، مجبورند.»
کارشان تعطیل و غیرتعطیل ندارد، هر روزی که بروند، روزی دارند وگرنه هیچ. نه بیمه دارند و نه عایدی.آنان از اینهمه کار مضاعف فقط انواع دردهای جسمی سهمشان شده و اندوه سالهای رفته از دست زندگانیشان .
در صنف زنان کارگر فصلی، پیر و جوان معنایی ندارد. همه سنی در این دسته حضور دارند، از دختر ۱۹ ساله تا پیرزن ۷۵ ساله ای که کتف و کولش در این راه خمیده است.
بیش از ۱۴هزار زن سرپرست خانوار فارس زیر پوشش بهزیستی
به گواه آمارهای سازمان بهزیستی فارس ، ۱۴ هزار و ۴۲۴ زن سرپرست خانواده تحت حمایت بهزیستی این استان هستند که همسرانشان از کار افتاده، فوت و یا طلاق گرفته اند.
عواملی که به گفته محمدرضا هوشیار مدیر کل بهزیستی استان فارس، بیشترین عوامل تاثیرگذار در این حوزه است. البته این آمار معطوف به سازمان بهزیستی است و در سنوات گذشته زنان بی سرپرست و یا بد سرپرست زیادی نیز تحت پوشش کمیته امداد فارس بوده و یا هستند.
با اینحال، عبدالله هاشمی روانشناس و مشاور خانواده ؛ کار مضاعف زنان در مزارع و مشاغل سخت در درازمدت را باعث شکستگی و تحلیل رفتن جسمشان می داند که ساختار عاطفی آنان را در نظام خانواده متزلزل و همچنین سایه محبتشان از فرزندانشان دریغ و نهایتاً کانون گرم خانواده، در سایه خستگی و عدم امنیت آنان در رابطه با همسرانشان از بین می رود.
کار در مزارع ظرافت زنان را مخدوش میکند
به گفته وی؛ فقدان حمایتگری اقتصادی و بی توجهی به وضعیت اقتصادی و روحی زنان، موجب رها شدگی آنان شده و آسیب های جبران ناپذیری به روان آنان وارد می کند.
هاشمی به «اطلاعات آنلاین» می گوید: فعالیت زنان در مزارع ظرافت زنانگی آنان را مخدوش و ضمن بروز درد در جسم و روحشان، چالش های روحی و روانی خود را به بقیه اعضای خانواده و زیر مجموعه خود انتقال می دهند، چرا که دیگر در هیچ حوزه ای امنیت روان ندارند، زیرا فعالیت طاقت فرسای روزمره، آنان را آرام آرام درگیر کرده بطوریکه گاهاً نه حوصله تحمل خود و نه اطرافیانش دارند.
تعاملات ناسالم در حوزه کار از دیگر مواردیست که این روانشناس به آن اشاره می کند و می افزاید: در این میان آسیب های روانی زیادی از قبیل وابستگی، سو استفاده قرار گرفتن و یا حتی آزار و اذیت جنسی در انتظار این افراد است که ضربه های بسیار مهلکی به آنان وارد کرده و حوزه امنیت و سلامت زنان کارگر فصلی را با چالش جدی مواجه می کند.
البته، حضور ناکافی زنان در کانون خانواده، بُعد تربیتی فرزندان را هم دچار آسیب کرده و منجر به بروز آسیب های اجتماعی بی شمار می شود.
رنج زنان کارگر فصلی در جامعه مرد سالار
زنان کارگر فصلی در جامعه مرد سالار همواره از نبود امنیت شغلی بیشتری رنج میبرند؛ این زنان به دلیل محدودیتهای اجتماعی در جوامع سنتی مجبور به فعالیت های یدی در مزارعی می شوند که نه تنها فعالیتشان از مردان کمتر نیست بلکه کاهی از حجم کار آنان نیز به مراتب بالاتر و برابری دستمزد ندارند.
مشاغلی بدون قرارداد!
در قانون کار ایران تنها در بند ۶۸ به کارگران فصلی اشاره شده است. در این بند عنوان شده که مرخصی کارگران فصلی بر اساس ماههایی که در سال در آن مشغول به کارند محاسبه میشود. بر این اساس حقوق این کارگران تنها در صورت انعقاد قرارداد کار و در فصولی که مشغول به کارند و در حدود قانون کار و قرارداد منعقده میان کارفرما و کارگر تأمین میشود، اما کدام زن کشاورز در جوامع روستایی کشورمان را می شناسید که دارای یک برگ قرارداد باشد!؟
شوربختانه اغلب زنان کارگر فصلی بدون امضا، بیهیچ قرارداد ثبتشدهای و با رد و بدل شدن چند کلمه بهعنوان توافق در زمینهای کشاورزی مشغول به کار میشوند.
۲۰۰ هزار زن کارگر شاغل در فارس، بیمه تامین اجتماعی هستند
در همین حال مدیر کل تامین اجتماعی فارس در گفت و گو با «اطلاعات آنلاین» بر لزوم پوشش بیمهای بانوان فارس و ضرورت حمایت از زنان شاغل فصلی تاکید میکند و می گوید: در حال حاضر در استان فارس حدود ۲۰۰ هزار بانوی شاغل در کارگاهها ( بیمه اجباری) و به صورت بیمه های اختیاری و صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و دانشجوئی بعنوان بیمه شده اصلی تحت پوشش صندوق تأمین اجتماعی قرار دارند که طبق قانون سازمان، از مزایا بهره مند هستند.
ایرج نادری بیان میکند: با توجه به اینکه زنان کارگر فصلی معمولا در حاشیه شهرها، شهرستانها و روستاها در باغها و مزارع اشتغال دارند، معمولاً توافقاتی که میان کارفرما و شخص حقیقی صورت می گیرد به نفع آنان نیست و صاحبان کار و اشخاص حقیقی روزانه از زحمات آنان بهره مند و در پایان روزمزد آنها پرداخت می کنند.
وی می افزاید: متاسفانه زنان کارگر فصلی مورد حمایتهای بیمه ای قرار ندارند و در میان توافقات کارفرما و پیمانکار، بیمه نمودن جایگاهی ندارد.
به عقیده کارشناسان؛ ایجاد انجمن صنفی بانوان کارگر فصلی و تدوین مصوبه حمایتی مجلس میتواند راهگشای این قشر باشد. در این طرح، پیشنهاد میشود با توجه به اینکه این کارگران کارفرمای واحدی ندارند منبع تامین سهم کارفرما مشخص تا کارگران فصلی هم بتوانند از بیمه و درمان و آینده نگری بهرهمند شوند.( سهم کارفرما ۲۰ درصد و سهم کارگر ۷ درصد)
اما در حال حاضر، بهدلیل نبود ساختار شناسایی رسمی برای این قشر، اطلاعاتی دقیقی در دسترس نمی باشد.
