کمی مشکل به نظر میآید که فکر کنیم درحدود یکصدسال قبل کسانی که فاقد ورقه هویت یا سجل احوال یا همین شناسنامه بودند،جریمه نقدی میشدندویا از دوهفته تا یک ماه به زندان میافتادند. اما این واقعیت داشته و اعلانی که در روز۶ بهمن ۱۳۰۵ در جریده اطلاعات منتشر شده گواه آن است که عده ای از گرفتن سجل گریزان وبا این امریه رضاشاهی دست به گریبان بودند و از پذیرش سجل احوال خودداری میکردند تا آنکه سرهنگ آقا کریم بوذرجمهری کفیل بلدیه طهران ( شهردار) در آن روزگار -که یکی از وظایفش صدورسجل احوال برای مردم بود - در اعلانی با اشاره به قوانین مصوبه مجلس شورای ملی،افراد فاقد شناسنامه را تهدید به زندان و جریمه نقدی کرد .
در این اعلان میخوانیم: با این که غالب اشکال راجع به نظام اجباری ودعاوی حقوقی وغیره از مجری سجل احوال اصلاح میشود که غالبا نظیرآن رخ داده است و خود اهالی نیز به این مسئله پی بردهاند، با این وجودبازهم اغلبی در ادای وظیفه غفلتدارندوموسسهبلدیهبه اشخاصی که تا کنون ورقه هویت اخذ نکردهاندوموالید و ازدواج وطلاق ومتوفیات خانواده خودشان را که از تاریخ ۱۴ خرداد۱۳۰۴ به بعد واقع شده را اطلاع ندادهاند،رسما اخطار مینمایدتا انقضاء آخر اسفندماه ۱۳۰۵ تدریجا به دفاتر مربوطه سجل احوال رفته و امور فوق را انجام دهند. درصورت تخلف مواد ۲۴ و ۲۶ جزایی قانون سجل که ذیلا درج میگردد درباره متخلفین اجرا خواهدشد.
ماده ۲۴- پس از یک سال از اجرای سجل احوال در هر محل کسانی که ورقه هویت نداشته باشندتکالیفی از مواد دو و چهار و نه در عهده آنها قرار گرفته انجام ننمایند از دو روز تا یکهفته و در صورت تکرار از هشتروز تا یک ماه به حکم محکمه صالحه حبس خواهند شد.
ماده ۲۶- حبسهایی که به موجب این قانون مقرر است در صورتی که از ششماه تجاوز نکند به مناسبت تمکن و با رعایت کیفیات ارتکاب از قرار روزی دوقران تا پنج تومان قابل ابتیاع خواهد بود.
در خاتمه نیز به اطلاع عموم میرساند نظربه این که تا دوماه دیگرشروع به سرشماری ساکنین طهران میشود وارائه ورقه هویت اجباریست لازم است اشخاصی که ورقه هویت خودرا ثبت و ورقه نگرفتهاند درظرف مدت مذکور ورقه دریافت دارند .چنانچه فاقد ورق هویت باشند مجازاتهای فوق در باره آن اشخاص اجرا خواهد شد.
کفیل بلدیه- سرهنگ بوذرجمهر
اولین سجل های ایرانی
درباره این که اولین کس یا کسانی که ورقه هویت یا سجل احوال گرفتهاند تا کنون مطالب زیادی نوشته شده شده است از جمله گزارش تحقیقاتی مجله مهر که در آن یادآوری شده است که اولین نامی که در ایران شناسنامه گرفت دختری به نام فاطمه بود.
در این گزارش اشاره شده است که در تاریخ سوم اسفند ۱۲۹۵به پیشنهاد "نصرتالدوله "وزیر دادگستری، تصویب نامه ای درباره ثبت احوال از نظر دولت گذشت که مقرر شد از تاریخ ۱۵ آذر ۱۲۹۸شمسی برای گرفتن تعرفه انتخابات، گذرنامه، جواز حمل و نقل، اقامه دعوی و گرفتن حواله پولی، از اشخاص مطالبه به قولی سجل احوال بشود و بدین گونه سوم دی ماه ۱۲۹۷ اولین شناسنامه ایرانی صادر شد. شناسنامه ای که صاحب آن دختری به نام فاطمه بود و صاحب شماره شناسنامه یک شد تا این روز برای همیشه روز ثبت احوال در ایران نام بگیرد. تا کمتر از ۱۰۰ سال قبل نه خبری از سجل و شناسنامه بود، نه سازمانی که تولد و مرگ و ازدواج و طلاق را ثبت کند. به جای آن، روحانیون، ریش سفیدان محله یا بزرگان قوم بودند که تا قبل از رواج شناسنامه به سبک اروپایی ها، وقایع تولد را در کتاب های مقدس ثبت می کردند.
اما برای دستیابی به چنین تشکیلاتی ابتدا سندی با ۴۱ ماده در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و ادارهای به نام سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد؛ بعد از تشکیل این اداره اولین شناسنامه به شماره ۱ در بخش ۲ تهران در تاریخ ۳دی ماه ۱۲۹۷ هجری شمسی به نام فاطمه ایرانی صادر شد.

شما چه نظری دارید؟