خبرآنلاین نوشت: از ابتدای پاییز به این سو نرخ دلار همین طور در حال رکورد شکنی است. اکنون گفته می‌شود با حضور ترامپ در کاخ سفید اگر مذاکراتی صورت بگیرد و شرایط به سمت «عادی‌تر» شدن برود، احتمال کاهش نرخ دلار و رسیدن آن به کانال ۷۰ تا ۷۵ هزار تومانی وجود دارد، در غیر این صورت ممکن است با اعمال دوباره سیاست «فشار حداکثری» شرایط بازار ارز چنان ملتهب شود که هر دلار آمریکا به بالای کانال ۱۰۰ هزار تومانی هم برود.
افزایش نرخ دلار دلایل مختلفی دارد که بخشی از آن به اقدامات سیاستگذار در داخل مربوط است و بخشی دیگر به تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر می‌گردد. به نظر می‌رسد ایران در ماههای گذشته با مشکلاتی در هر دو بخش مواجه شده است که نرخ ارز از حدود ۵۰ هزار تومان به بیش از ۸۰ هزار تومان رسیده است. کمبود منابع ارزی چنان بود که گزارشها نشان می‌دهد گاه بانک مرکزی در تامین ارز کالاهای اساسی هم دچار چالش می‌شد اما با این وجود منتقدان می‌گویند چون امکان تک نرخی کردن ارز در کشور وجود ندارد، اقدامات اخیر در این زمینه تنها به گرانی‌ها دامن خواهد زد.
در این رابطه مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی، درباره اینکه کدام عوامل موجب تنش‌های ارزی اخیر شده است، گفت: «از زاویه فنی، هم عوامل خارجی و هم تبعات سیاستگذاری داخلی در این وضعیت موثر هستند. پزشکیان از زمانی که ساکن پاستور شده، با بحران‌هایی بزرگ و خزانه‌ای مواجه شده است. از همان زمان نیز به طور مستمر تنش‌های خارجی افزایش یافته و حتی دونالد ترامپ انتخابات آمریکا را برد. اینها همگی به افزایش انتظارات منفی منجر می‌شوند.»
وی افزود: «عامل خارجی با اینکه مهم است اما نمی‌تواند ضعف اقدامات و تصمیمات داخلی را بپوشاند. متاسفانه در داخل کشور نیز با بحران تصمیم‌گیری مواجه هستیم. به عنوان مثال در حالی که کشور چند سالی است با بحران تورم بالاتر از چهل درصد روبروست، حذف ارز نیمایی در دستور کار قرار گرفت.»
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز، با حذف سامانه نیما و جایگزینی آن با بازار توافقی، تنش ارزی قابل پیش‌بینی بود.
او با انتقاد از سیاست زده شدن بحث‌های اقتصادی در کشور هشدار داد: «متاسفانه ما با سیطره‌ی سیاستمداران بر اقتصاد مواجهیم. آن‌ها تصمیم سیاسی می‌گیرند و در مواجهه با اقتصاددانان مخالف می‌گویند که اینها مخالف تعدیل هستند، حتی انگ بی‌سوادی می‌زنند تا منتقدان را از میدان بیرون کنند. این در حالی است که باید دید منتقد بر چه مبنایی یک سیاست را نقد می‌کند . من شخصا در برخورد با مسائل اقتصادی بر این عقیده‌ام که باید منطق حرف را دید نه چیزی دیگر.»
افقه گفت: «من گرچه مخالف اصولگرایان هستم اما فکر می‌کنم در زمینه اقتصاد، لیبرالها، هم آنهایی که خودشان را اصولگرا می‌دانند و هم دیگرانی که خود را منتقد جلوه می‌دهند به زیان کشور گام بر می‌دارند. در حالی با تیترهایشان ما را «دلواپس» می‌نامند که هر کودکی می‌داند دلواپسان یا همان اصولگرایان در اولین دولت بعد از جنگ، یعنی دولت رفسنجانی بزرگترین اقدامات تعدیل ساختاری را به مردم تحمیل کردند. همه دیده‌اند هر گاه جناح راست به قدرت رسید چگونه اقدامات لیبرالی را به انجام رساندند ولی عده‌ای می‌خواهند با تلقین و تکرار حرفهای بی پایه جای راست و دروغ را عوض کنند.»
استاد دانشگاه اهواز ادامه داد: «دلواپسان برندگان اصلی گرانی دلار و فقر عمومی هستند و از اقدام اخیر که به حذف سامانه نیما منجر شد دفاع می‌کنند. دلواپسان همان کسانی هستند که حتی اجازه نمی‌دهند مردم به کاهش نرخ ارز فکر کنند و این تصویر را ایجاد می‌کنند که فقط قیمتها باید بالا برود. دلواپسان همانی هستند که در سال اول رییسی ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کردند و گفتند رانت از بین رفت ولی نهایتا مجبور شدند به سامانه نیما ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی رضایت دهند. اما هنگامی که خواهان تحمیل شوک دوباره شدند، گفتند که ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی هم به سود رانت جویان است.»
وی درباره اینکه واقعا نرخ دلار می‌تواند به ۲۰ هزار تومان برسد توضیح داد: «من کاری به این نرخ که عنوان کردند ندارم. البته این نظر که می‌توان نرخ دلار را کاهش داد، امکان عملی شدن دارد ولی با توجه به ساختار موجود در اقتصاد کشورمان من فکر نمی‌کنم حتی اگر اصولگرایان هم بر مسند بنشیند به این مهم نائل شوند کما اینکه پیش از این هم نتوانستند این کار را بکنند. چون در بازار داخلی ما با تقاضای بیش از عرضه مواجه هستیم اگر بنا بر کاهش نرخ ارز باشد باید دولت مستقیم وارد عمل شود و برمبنای اولویتهای کشور اقدام به تخصیص ارز کند. در این صورت ممکن است با کاهش تقاضا تا اندازه‌ای قیمتها در داخل تعدیل شود. امروز ساختار کشور ناتوان از این کار است چرا که چنان بخشهای قدرتمند صاحب نفوذ هستند که چنین سیاستهایی به تصویب نمی‌رسد و اگر برسد هم به درستی اجرا نمی شود.»
اهمیت اظهارات افقه در این است که او هم در این دوره و هم در دوره‌های گذشته از حامیان نیروهای غیراصولگرا در انتخابات بوده است. کاهش نرخ دلار تنها زمانی ممکن است که هم درآمدهای ارزی کشور کافی باشد و هم ساختار اقتصاد سیاسی ایران حرکت به نوعی دیگر از سیاستگذاری اقتصادی را پذیرا شود. چیزی که با تغییر یک نفر در ساختار بعید است حاصل شود.
وی درباره واگذاری قیمت‌گذاری دلار به بازار هشدار داد : «این اقدامی به شدت خسارت بار است و نباید اجازه داد که بازار اختیار تعیین قیمتها را در حوزه ارزی به دست آورد. اگر ما به اندازه کافی صادرات داشتیم و ارز آن هم به کشور بر می‌گشت، تن دادن به یک نرخ شناور و مدیریت شده ممکن بود ولی در شرایط فعلی اتکا به بازار نتیجه‌ای جز ایجاد انواع سونامی‌های تورمی ندارد.»
منتقدان تک نرخی کردن ارز معتقدند که بازار داخلی به دلیل تنش‌های موجود همواره با یک مازاد تقاضا مواجه است که سبب می‌شود همیشه نرخ ارز به سمت بالا میل کند. به همین دلیل معتقدند اگر دولت می‌خواهد ثبات در کشور را حفظ کند باید به کنترل تقاضا بر مبنای اولویت‌ها و نیازهای مردم و صنایع کشور اقدام کند. چیزی که مشابه آن در دوره جنگ و تا پیش از تعدیل اقتصادی دولت سازندگی در ایران حاکم بود.
افقه با اشاره به همراهی بانک مرکزی جهت حذف سامانه نیما افزود: «با وجود این همراهی، بانی این وقایع آقای همتی و وزارت اقتصاد هستند. این را البته من به خود آقای همتی هم چندی پیش گفتم. در جلسه‌ای که برای بررسی تبعات گرانی ارز، اخیرا با حضور وزیر اقتصاد برگزار شد من و دوستانی نظرات انتقادی خودمان را به ایشان هم گفتیم و ایشان هم شنیدند. البته من پاسخ سوالاتم را نهایتا نگرفتم ولی این صحبتها به ایشان هم گفته شده است و ایشان از نگاه منتقدان مطلع هستند.»
