پایگاه جامعه و فرهنگ ملل نوشت: تدریس زبان و ادبیات فارسی در ایتالیا سابقهای طولانی دارد و از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز شد، گرچه کرسی رسمی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه شرق شناسی ناپل در سال ۱۹۵۷ میلادی تحت ریاست پروفسور الساندرو بائوزانی تأسیس شد و ۱۴ سال فعالیت رسمی داشت، آموزش مستمر زبان فارسی در این دانشگاه از سال ۱۸۷۸ میلادی شروع شده بود.
*تاریخچه و انگیزهها
آغاز آموزش زبان فارسی در دانشگاههای ایتالیا به روابط دیپلماتیک ایران و ایتالیا در دوره قاجار مرتبط می شود، مبادله سفرای دو کشور ضرورت برقراری ارتباط علمی و فرهنگی را ایجاب کرد و در دوره پهلوی، به ویژه پس از سفر شاه ایران به ایتالیا در سال ۱۳۳۷ شمسی، این روابط تقویت شد، دهههای ۴۰ و ۵۰ شمسی نقطه عطفی در توسعه مطالعات ایرانشناسی در ایتالیا به حساب می آیند.
از نخستین استادان زبان فارسی در ایتالیا میتوان به جاکومو لینیانا اشاره کرد که بین سالهای ۱۸۶۳ تا ۱۸۶۵ میلادی پس از سفر به ایران زبان فارسی را در دانشگاه شرق شناسی ناپل تدریس میکرد، ده وینچنتیس و بونلی یز مطالعات ایرانشناسی در این دانشگاه را ادامه دادند.
*دانشگاه شرقشناسی ناپل
کرسی رسمی زبان و ادبیات فارسی در ناپل در سال ۱۹۵۷ تحت ریاست بائوزانی آغاز شد، پس از وی اساتیدی همچون گراردو نیولی و جووانی ماریا درمه به توسعه مطالعات ایرانشناسی کمک کردند، از سال ۱۹۸۴ میلادی دورههای دکترای ایرانشناسی با گرایشهای پیش و پس از اسلام در این دانشگاه آغاز شد.
اساتید برجسته دیگری نیز در این دانشگاه فعالیت داشتهاند، از جمله تورخان گنجهای، حشمت مؤید، بومباچی، شراتو، فیلیپانی رونکونی و رّسی، که تدریس ریشهشناسی زبان فارسی را بر عهده داشتند، پرووازی و رحیم رضا در زمینه ادبیات هند و ایرانی و باستانشناسانی مانند تادئی و توزی نیز در پیشبرد مطالعات ایرانشناسی نقش مؤثر داشتند.
*دانشگاه ساپینزا رم
آموزش زبان فارسی در دانشگاه ساپینزا رم از سال ۱۸۷۱ آغاز شد و در سال ۱۹۷۵ کرسی رسمی زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه تأسیس شد، از اساتید شاخص این دانشگاه میتوان به رّسی و الساندرو بائوزانی اشاره کرد، آنجلو میکله پیه مونته زه ریاست کرسی را پس از رسمیت یافتن آن در ۱۹۷۵ بر عهده گرفت و پالیارو در ریشهشناسی زبانهای ایران باستان نقش مهمی ایفا کرد، فعالیتهای ایران شناسی در ساپینزا از سال ۲۰۰۱ تحت مدیریت دانشکده مطالعات شرق ادامه دارد و استادانی مانند بیانکا ماریا اسکارچا در زمینه مطالعات شیعه شناسی فعال هستند.
*دانشگاه تورین و بولونیا
در دانشگاه تورین، ایتالو پیتزی از سال ۱۸۸۵ زبان و ادبیات فارسی را تدریس میکرد، اما تاکنون کرسی مستقل ایرانشناسی در این دانشگاه شکل نگرفته است.
در دانشگاه بولونیا، تدریس فارسی از سال ۱۹۷۵ آغاز شد، پروفسور جووانی درمه اولین استاد بود و از سال ۱۹۷۸ مائوریتزیو پیستوسو کرسی را بر عهده گرفت. علاوه بر آن، پروفسور ماریا گراتزیا برونو تیبیلتی و سپس پروفسور آنتونیو پانائینو در زمینه ایرانشناسی و زبانهای باستانی فعالیت داشتهاند، فریبا خمسهای، فائزه مردانی و ناهید نوروزی نیز در تدریس زبان و ادبیات فارسی مشارکت داشتند.
*دانشگاه پالرمو و ویتربو
در دانشگاه پالرمو، زبان و ادبیات فارسی از مارس ۲۰۱۶ به صورت رسمی در برنامه فوق لیسانس زبانهای شرقی ارائه میشود، دانشگاه ویتربو (توشا) نیز از سال ۲۰۱۰، فارسی را به عنوان درس انتخابی در رشتۀ تاریخ و فرهنگ کشورهای اسلامی ارائه میکند و پروفسور الا فیلیپونه مسئول تدریس آن است.
*دانشگاه کافوسکاری ونیز
دانشگاه ونیز سابقهای طولانی در ایرانشناسی دارد. کرسی زبان فارسی در سال ۱۹۶۷ به ریاست جان روبرتو اسکارچیا تأسیس شد و از ۱۹۸۷ تا ۲۰۲۰ ریکاردو زیپولی ریاست این کرسی را بر عهده داشت، این دانشگاه تمرکز ویژهای بر آموزش زبان و ادبیات فارسی و مطالعات تطبیقی شرق و اروپا دارد، استادانی مانند دانیلا منگینی و مژگان حیدری نیز در تدریس و ترجمه آثار ادبی فارسی همکاری دارند.
*دانشگاه لاسپینزا رم
کرسی فارسی در دانشکده مطالعات شرقی رم در ۱۹۷۵ تأسیس شد و از پیشینه مؤسسات سنتی شرقشناسی نشأت گرفته است، این دانشکده وارث تدریس زبانهای شرقی از قرن پانزدهم و شانزدهم است و امروزه حدود ۴۰ ماده درسی در پنج گروه آموزشی اصلی ارائه میدهد: زبانآموزی، زبانشناسی، باستانشناسی و مطالعات تاریخی-هنری، فلسفه و دین، و تاریخ. هریک از این گروهها بر حسب منطقه فرهنگی به حوزههای کوچکتر تقسیم میشوند، از جمله حوزه باستانی خاور نزدیک، فرهنگ اسلامی، آسیای شرقی و جنوب شرقی و خاور دور.
اساتید برجسته این دانشگاه شامل پروفسور پائولا اورساتی، ماریو کازاری و شهرزاد هوشمند هستند، همچنین پیشگامان تاریخی ایرانشناسی در رم شامل جوان باتیستا رایموندی، اتوره روسی و پروفسور فرانچسکو گابریئلی بودهاند که در زمینه انتشار نسخ خطی و ترجمه آثار ادبی و علمی فارسی فعالیت داشتهاند.
*مشاهیر ایرانشناسی در ایتالیا
گراردو نیولی: پژوهشگر زبانها و ادیان باستانی ایران و مؤسس انجمن ایرانشناسی اروپا. تمرکز وی بر تاریخ ادیان ایران پیش از اسلام بود.
جانروبرتو اسکارچیا: استاد و مترجم برجسته آثار ادبی ایران، از جمله اشعار حافظ و سهراب سپهری و گزیده تاریخ جهانگشای جوینی
ریکاردو زیپولی: ایرانشناس و عکاس ایتالیایی، رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ونیز، متخصص شعر کلاسیک فارسی و سبک هندی
*فعالیتهای آموزشی و فرهنگی کنونی
علاوه بر دانشگاهها، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم دورههای آزاد آموزش فارسی را برای علاقهمندان در سطوح گوناگون برگزار میکند،این دورهها هم به صورت حضوری و هم مجازی ارائه میشوند و گروههای سنی گوناگون را پوشش میدهند.
به طور کلی، آموزش زبان و ادبیات فارسی در ایتالیا با سابقهای بیش از یک قرن، شامل دانشگاههای معتبر و استادان برجسته است که با تمرکز بر زبان، ادبیات، ایرانشناسی، باستانشناسی و تاریخ فرهنگی، به توسعه مطالعات ایران در سطح اروپایی کمک کردهاند.
