ضمیمه دانش روزنامه اطلاعات نوشت: فناوری فقط زمانی مفید است که در دسترس کاربر باشد. در گذشته، افراد ناتوان و معلول حق داشتند که فکر می‌کردند فناوری خارج از دسترس آن‌ها است.

برای عده‌ای از آن‌ها دلیلش این بود که فناوری مورد نظرشان ویژگی‌هایی که باید کمک‌رسان به آن‌ها باشند را نداشت. عده‌ای دیگر هم شناخت کافی از این‌که استفاده از فناوری چقدر می‌تواند برایشان فایده داشته باشد را نداشتند. خوشبختانه، تعداد زیادی وسیله و دستگاه فناورانه برای افراد معلول ساخته شده که استفاده از آن‌ها بسیار آسان است.

فناوری به میزان چشمگیری زندگی روزانه‌ افراد معلول را بهتر کرده است؛ زیرا ابزارهایی را عرضه کرده است که توانایی‌های آن‌ها را تقویت می‌کنند. این نوع فناوری هم باعث کاهش رنج و مشکلاتشان می‌شود، به آن‌ها امید زندگی بهتر را می‌دهد و هم ابزارهایی را در اختیارشان می‌گذارد که در زندگی‌شان تحول ایجاد می‌کنند.

با متحول شدن و تکامل یافتن هوش مصنوعی اکنون می‌توانیم انتظار پیشرفت‌های به‌روز شده‌تری را داشته‌باشیم که قدرت بیشتری به معلولین می‌دهد تا زندگی مستقل و همراه با رضایت داشته‌باشند. فناوری از پشتیبانی مخابراتی و ارتباطی گرفته تا وسایلی که حرکت را برای آن‌ها آسان‌تر می‌کنند می‌تواند کیفیت زندگی انسان‌هایی که از ناتوانی های جسمانی رنج می‌برند را بهبود بخشد. به موازات پیشرفت فناوری، چشم‌انداز وسایل و دستگاه‌های یاری‌رسان یا کمکی (assistive devices)نیز تغییر می‌کند و به واسطه‌ آن‌ها معلولین و ناتوانان جسمی نیاز کم‌تری به سایرین پیدا می‌کنند.

لازم است که ضمن نگریستن به آینده، سرمایه‌گذاری در این فناوری‌ها و توسعه‌ آن‌ها ادامه پیدا کند تا افراد هرچه بیشتر، صرف‌نظر از محدودیتی که در توانایی‌های طبیعی خود دارند بتوانند موفق زندگی کرده و از تمامی پتانسیل‌های خود استفاده کنند.
 
کمک به برقراری ارتباط

فناوری برای افرادی که با دشواری گفتاری و ارتباطی زندگی می‌کنند درهایی را گشوده است که زمانی محکم بسته بودند. تجهیزاتی که در روش‌های ارتباط تقویتی و جایگزین (AAC)به کار می‌روند؛ ازجمله وسایل تولیدگر گفتار به کاربران این امکان را می‌دهد تا مقصودشان را به‌خوبی و به‌روشنی بیان کنند. دامنه‌ این تجهیزات از اپلیکیشن‌های ساده‌ متن به گفتار که روی تلفن‌های همراه اجرا می‌شوند تا سیستم‌های ردیابی چشم که به کمک آن‌ها می‌توانند با نگاهشان رایانه‌ها را کنترل کنند متغیر هستند.

این فناوری‌ها برای افرادی که قادر به صحبت کردن نیستند صدا تولید می‌کنند و بدین شکل در تعاملات اجتماعی آن‌ها تاثیر بسیار مثبتی می‌گذارند، علاوه‌بر این‌که فرصت‌های تحصیلی و شغلی را برای تمامی افرادی که به شکلی از ناتوانی جسمانی دچار هستند فراهم می‌کنند.

استیون هاوکینگ از یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های فناوری کمک‌رسان ارتباطی در دنیا استفاده می‌کرد. علی‌رغم این‌که در اثر بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)در معلولیت به سر می‌برد، او به کمک وسیله مولد گفتار که صدایش را به‌صورت مصنوعی تولید می‌کرد به مطرح کردن نظریه‌های خود که شامل کشف‌های تازه با روش‌های جدید در نجوم و فیزیک بودند ادامه داد. این فناوری به او توانایی بیان کردن و به اشتراک گذاشتن ایده‌هایش را می‌داد و او را بهتر به دنیایی که در آن زندگی می‌کرد پیوند می‌داد.

این وسیله برای افرادی که دچار اختلالات شدید گفتاری هستند مکمل یا جایگزین گفتار یا نوشتار است و به آن‌ها کمک می‌کند به‌طور لفظی نیازهای خود را بیان کنند. واژگان، عبارات و جملات یا پیام‌ها به فرمت دیجیتالی درآمده و در این وسیله که می‌تواند صدها عبارت و واژه را در خود ثبت کند ذخیره می‌شوند تا کاربر بتواند آن‌ها را بازپخش کند.
 
کمک به توانایی حرکتی

فناوری در یاری رساندن به افرادی که در حرکت کردن محدودیت‌های جسمانی دارند گام‌های بزرگی برداشته است. صندلی چرخ‌دار برقی و وسایل حرکت دهنده‌ دیگر استقلال و آزادی حرکتی افراد معلول را بالا می‌برند و کاربران با برخورداری از آن‌ها راحت‌تر می‌توانند بدون کمک دیگران در محیط‌های مختلف در مسیر مورد نظر خود حرکت کنند.

 ابداعاتی مثل صندلی چرخ‌دار بالارونده از پله‌ها و اسکلت خارجی، دستیاریِ حرکتی را به سطح بالاتری می‌رسانند و به کاربران این امکان را می‌دهند که بر موانع فیزیکی که روزگاری غلبه‌پذیر نبودند غلبه کنند. فناوری اسلکت خارجی به شکل لباس‌های روباتیک پوشیدنی طراحی شده‌است و به افرادی که در ناحیه ستون فقرات دچار جراحت شده‌اند یا از ناحیه پا معلولیت دارند کمک می‌کند بایستند یا راه بروند.

تعداد زیادی اپلیکیشن تلفن هوشمند وجود دارد تا به افرادی که به‌نوعی ناتوانی جسمی دچار هستند کمک‌رسانی کنند. نرم‌افزاری‌هایی نیز ساخته شده‌اند که تمامی مکان‌های قابل دسترس با صندلی چرخ‌دار در سراسر دنیا را نشان می‌دهند.

توان‌بخشی دید

صفحه‌خوان و نرم‌افزار بزرگ‌نمایی‌کننده برای آن دسته از معلولینی که دچار اختلال در بینایی هستند و نمی‌توانند از محتوای دیجیتال استفاده کنند طراحی شده‌اند. ابزارهایی مثل نمایشگر بریل که در زمان بی‌درنگ متن را به خط بریل تبدیل می‌کند، خواندن و نوشتن را برای کاربران تسهیل می‌کنند. علاوه بر این، اپلیکیشن‌های تلفن همراه که مجهز به نویسه‌خوان نوری (OCR)و دستیار صوتی هستند به افرادی که در بینایی نقص دارند این توانایی را می‌دهند تا امور روزانه‌ خود را با سهولت بیشتری انجام دهند؛ کارهایی مثل خواندن منو در رستوران، تشخیص اشیاء و حتی شناسایی چهره‌ها. کاربر می‌تواند دوربین خود را جلوی متن بگیرد و خوانش آن را با صدای بلند بشنود.

می‌توان به اپلیکیشن‌های ویژه تلفن هوشمند که بسیار کارآمد هستند اشاره کرد که صرفاً برای افرادی با اختلال بینایی طراحی شده‌اند. این اپلیکیشن‌ها با استفاده از هوش مصنوعی محیط اطراف را توصیف می‌کنند، متن می‌خوانند و حتی چهره‌ها را شناسایی می‌کنند.
 
پیشرفت فناوری شنیداری

فایده فناوری کمکی برای افرادی که مشکل شنوایی دارند همواره بسیار زیاد بوده است. سمعک‌ها پیشرفته‌تر شده‌اند و ویژگی‌هایی مثل برطرف‌کننده نویز دارند. همچنین می‌توان از اتصال به بلوتوث و ترجمه زبان‌ها در زمان بی‌درنگ نام برد. کاشت حلزون گوش در زندگی افراد ناشنوا و کم‌شنوا تغییرات بزرگی ایجاد کرده است و به آن‌ها کمک می‌کند درکی از صدا داشته‌باشند. خدمات کپشنینگ در زمان بی‌درنگ و VRSارتباط مؤثر را برای این گروه از افراد تسهیل کرده‌اند.

همچنین باید از اپلیکیشن‌های مبتکرانه‌ای نام برد که در زمان بی‌درنگ مکالمات را رونویسی می‌کنند. 

این اپلیکیشن‌ها با استفاده از خدمات دیگر مکالمه را دریافت کرده و آن را به یک متن تبدیل می‌کنند که روی صفحه نمایش مشاهده می‌شود. استفاده از این اپلیکیشن‌ها به افرادی که دچار اختلال شنوایی هستند کمک می‌کنند بدون زحمت بتوانند بحث‌های گروهی را دنبال کنند. سرانجام باید از یک میکروفون‌های وایرلس ویژه‌ای نام برد که با ارسال مستقیم صدا به سمعک یا حلزون ایمپلنت شده‌ ایمن شنوایی را در محیط‌های پرسر و صدا تقویت می‌کنند. اپلیکیشن‌هایی نیز طراحی شده‌اند که صداها را تقویت می‌کنند تا واضح‌تر شنیده شوند.
 
ناتوانی‌های ادراکی و یادگیری

افرادی که از ناتوانی‌های ادراکی و یادگیری رنج می‌برند از پیشرفت‌های فناورانه بی‌نصیب نمانده‌اند. ابزارهایی مثل نرم‌افزار گفتار به متن، اپلیکیشن‌های آموزشی و پلت‌فرم‌های یادگیری اینتراکتیو چندین سبک یادگیری و سرعت یادگیری را پوشش می‌دهند. 

علاوه‌بر این‌ها، ابزارهای یاری‌رسان به حافظه و نظم‌دهنده، مانند برنامه‌ریزی‌کننده هوشمند و اپلیکشین‌های یادآوری‌کننده به افراد کمک می‌کنند کارهای روزانه خود را مدیریت کنند و به طرز کارآمدتری برنامه‌ریزی کنند. برای مثال، به آن‌ها یادآوری می‌کنند چه ساعتی دارو بخورند یا وقت دکتر بعدی آن‌ها چه روزی است.

برای افراد خوانش پریش و افرادی که ناتوانی‌های دیگری در حوزه یادگیری دارند نرم‌افزارهای آموزشی ساخته شده‌است که ویژگی‌های زیادی مثل تبدیل متن به گفتار، پیش‌بینی کلمات و کمک‌رسان در دروس دارند و به کاربران کمک می‌کنند درک مطلب بهتری از متونی که می‌خوانند داشته‌باشند و مهارت‌های نوشتاری خود را ارتقاء دهند. خودکار هوشمند نیز اصوات را در زمانی که کاربر در حال یادداشت‌برداری است ضبط می‌کند. بدین ترتیب، کاربران می‌توانند تجربه یادگیری خود را مرور و تقویت کنند.
 
خانه‌های هوشمند و محل کار

ظهور فناوری خانه هوشمند در بالا بردن استقلال و ایمنی افراد معلول نقش زیادی دارد. استفاده از دستیاران دیجیتال در خانه‌ها روندی رو به افزایش دارند. این دستیاران وسایلی هستند که با صدای کاربر هدایت می‌شوند و طراحی شده‌اند تا حجم کاری را که فرد معلول باید در خانه انجام دهد کاهش دهند.

کاربران با داشتن دستیارانی که با صدای آن‌ها دستورات را انجام می‌دهند، می‌توانند روی نور خانه، تلویزیون، ترموستات و سیستم‌های امنیتی کنترل داشته‌باشند. کافی است دستور کلامی به آن‌ها داده شود تا نیاز به تعامل فیزیکی با وسایل از میان برداشته شود.

در فضاهای کاری، فناوری ورق را به نفع معلولین برگردانده است و آن‌هارا قادر ساخته تا کار خود را با بازده بیشتری انجام دهند. 

صفحه کلیدهای انطباق‌پذیر و نرم‌افزارهای بزرگنمایی‌کننده صفحه‌نمایش فقط دو مثال ابتدایی از توانایی فناوری در مناسب کردن محیط کاری برای پاسخگویی به نیازهای کارمندان معلول هستند.

تایپ کردن یکی از کارهایی است که برای عده‌ای دشواری به همراه دارد. «آسیب گرفتگی پیوسته» استفاده از یک صفحه‌کلید معمولی را تقریباً غیرممکن می‌کند. افرادی که ساعات زیادی را با رایانه کار می‌کنند به این عارضه که به آن آسیب فشار تکراری نیز می‌گویند دچار می‌شوند. 

این بیماری در اثر آسیب‌دیدگی سیستم عضلانی اسکلتی و دستگاه عصبی ایجاد می‌شود. خوشبختانه جایگزین‌های فوق العاده‌ای برای صفحه کلیدهای معمولی وجود دارد که یکی از آن‌ها صفحه کلید ارگونومیک است.

علاوه‌بر این‌ها، فناوری منطبق با دورکاری فرصت‌های اشتغال تازه‌ای را برای افراد معلول و ناتوان ایجاد کرده است.
 
نقش هوش مصنوعی

هوش مصنوعی در این بین نقش عمده‌ای ایفا می‌کند؛ چراکه همچنان مرزهای قابلیت‌های فناوری کمکی را به عقب‌تر می‌راند. اپلیکیشن‌هایی که با هوش مصنوعی کار می‌کنند می‌توانند سطح عملکردهایی که در انواع ناتوانی های فیزیکی وجود دارند را با پشتیبانی شخصی‌سازی شده و سازگارپذیر بالا ببرند. برای مثال، فناوری تشخیص تصویر از طریق هوش مصنوعی می‌تواند محیط اطراف افرادی که در بینایی مشکل دارند را برایشان توصیف کند. درعین‌حال، الگوریتم‌های یادگیری ماشین میزان دقت فناوری تشخیص گفتار را برای کمک به افرادی که دچار اختلال در شنوایی هستند را بالا می‌برند.
 
آینده فناوری یاری‌رسان

آینده فناوری‌های یاری‌رسان روشن است چراکه پیشرفت هوش مصنوعی، دانش روباتیک و فناوری پوشیدنی نوید بالا رفتن میزان عملکرد معلولین و اتکای بیشتر آن‌ها به خود را می‌دهد. ابداعاتی مثل واسط‌های مغز ـ رایانه که به کاربرها این امکان را می‌دهد از طریق افکارشان دستگاه‌ها را کنترل کنند و نیز پروتزهای پیشرفته که حرکات اندام‌های حرکتی طبیعی را تقلید می‌کنند اکنون در افق دید ما هستند.

خط فرمان‌های پیشگویانه متنی و صوتی ارتباطات را قابل دسترس‌تر می‌کنند و دستیاران روباتیک می‌توانند کمک فیزیکی برسانند. پتانسیل هوش مصنوعی در یادگیری و سازگارپذیری بدین معنی است دستگاه‌های کمکی به‌طور روزافزون حسی می‌شوند و ازاین‌رو با دقت بالاتری می‌توانند به نیازهای کاربران معلول پاسخ دهند.