به گزارش خبرنگار اقتصادی اطلاعات، این روزها که پرتقال یا نارنگی میل می کنید، هنگام پوست کندن دستتان ژله ای یا چسبناک نمی‌شود؟ وقتی پوست میوه را با کارد میوه‌خوری می‌خراشید لایه‌ای از رویش برداشته نمی‌شود که زیرش پوست میوه با رنگی مات‌تر از رنگ واقعی نمایان شود؟ اگر این‌ها را تجربه کرده‌اید شما با یک پرتقال رنگ شده روبرو هستید. اما مسئولان مربوطه بر سر اینکه این رنگ‌ها مجاز یا غیرمجاز است، اختلاف‌نظرهای جدی دارند.

بااینکه رنگ آوری قانونی وطبیعی مرکبات شامل پرتقال ونارنگی – بیشتر متعلق به باغات شمال کشور- روشی مرسوم وبهداشتی واستاندارد در مراکز سورتینگ (کارخانه فرآوری میوه که وظیفه  آن مرتب کردن انواع میوه و سبزیجات بر اساس وزن، رنگ، کیفیت و حجم آنهاست) می‌باشد، اما سودجویانی هم هستند که برای بهره‌برداری پیش از موعد از مرکباتی که هنوز به‌طور کامل نرسیده‌اند، از رنگ‌های غیرمجازی استفاده می‌کنند که گاه می‌تواند باعث بروز بیماری در مصرف کننده شود.

بر اساس استانداردهای گیاه پزشکی، مرکبات مانند بسیاری از میوه‌های دیگر برای اینکه از نظر خصوصیات کیفی مانند ویتامین‌ها و سایر ترکیبات مفید به حد مطلوب برسد، باید از نظر فیزیولوژیکی رسیده باشد که این به عنوان شاخص زمان برداشت میوه مطرح است.  در حال حاضر حدود ۵۰ درصد از تولید مرکبات کشور در مازندران انجام می‌شود که شامل ارقام پرتقال و نارنگی است. قسمت اعظم ارقام تولیدی، پرتقال‌های میان رس و دیررس است. اما  در گروه نارنگی‌ها، قسمت عمده نارنگی‌های کشت شده در سال‌های اخیر ارقام پیش‌رس بوده است.

بدین‌ترتیب،معمولا عمل سبززدایی برای ارقام دیررس مرکبات مانند والنسیا و نارنگی‌های دیررس انجام می‌شود. در برخی از ارقام پیش‌رس مرکبات هم که از نظر میزان قند و سایر خصوصیات کیفی قابل برداشت هستند ، ولی پوست میوه ظاهری سبز رنگ دارد می‌توان با استفاده از ترکیبات مجاز مانند"گاز اتیلن" یا "اتفون" سبز زدایی را  انجام داد .

برای این منظور میوه های برداشت شده در اتاق های مخصوص سبززدایی تیمار می‌شوند.  در این مرحله میوه های دارای پوست سبز در آب ودر شرایط دمای محیط با غلظت‌های پایین اتیلن برای چند دقیقه یا کمتر رنگ آوری می‌شود.

اتیلن فقط روی ظاهر میوه تاثیر داشته و طعم و مزه میوه را تغییر نمی‌دهد و علی‌رغم بهبود کیفیت ظاهری میوه موجب رسیدگی میوه مرکبات نخواهدشد. این قاعده در باره اتفون (گاز اتیلن)  هم وجود دارد.

از رنگ های صنعتی تا  رنگ فرش

اما ماجرای مرکبات سمی از آنجا   آغاز می‌شود که برخی سودجویان، با هدف عرضه هرچه سریعتر پرتقال یا نارنگی‌های نوبرانه به بازار و فروش آنها به قیمت‌های بالا یا عرضه مرکبات در خارج از فصول عادی، این مرکبات بسیار نارس را پیش از موعد حداقل رسیدن، از باغدار با قیمت‌های اندک می‌خرند و سپس با  استفاده از رنگ‌ها یا افزودنی‌های غیرمجاز که از انواع رنگ‌های صنعتی تا رنگ‌های مخصوص فرش گسترده است، رنگ پوست آنها را  از سبز به زرد یا نارنجی پررنگ تغییر می‌دهند.

مهمترین نشانه‌های این‌گونه مرکبات رنگ یکدست نارنجی آن، رنگی شدن پلاستیک خرید هنگام تماس با میوه و بخصوص چسبنده و ژله‌ای‌شدن دست‌ها حین پوست‌گیری است که کارشناسان توصیه می‌کنند در صورت مشاهده باید از خرید این گونه پرتقال و نارنگی‌ها خودداری کرد.

اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان که برای نخستین بار موضوع مرکبات سمی را  در رسانه‌ها مطرح کرد، دراین‌باره به خبرنگار اقتصادی اطلاعات گفت: برخی کارخانه‌های سورتینگ مرکبات شمال با هدف سودجویی و زیاده‌خواهی، پرتقال ها  را  زودتر از موعد برداشت و با رنگ‌های صنعتی رنگ آوری می‌کردند.

وی افزود:  رنگ‌های صنعتی استفاده شده در این رنگ آوری‌های غیرقانونی، بعضا  رنگ‌های آ لبالویی مخصوص فرش است.  

وی ادامه داد: افزایش این موضوع در مهرماه امسال باعث شد برخی بارهای مرکبات صادراتی ما از کشورهایی چون جمهوری آذربایجان و ازبکستان برگشت بخورد و این کشورها مرکبات مصرفی‌شان را  از کشورهایی چون مصر تهیه کنند.

یاوری با بیان این‌که این موضوع به صادرات کشور ضربه زد، تصر یح کرد: با این حال وبا  گذشت زمان باید گفت پرتقال ونارنگی‌های شمال اکنون به رنگ آوری طبیعی رسیده‌اند و این امر، مسأله مرکبات سمی را به حاشیه رانده است.

رئیس اتحادیه بارفروشان ادامه داد: ذکر این نکته مهم بسیار ضروری است که میزان این‌گونه سودجویی‌ها در سورتینگ‌های مرکبات شمال اندک است وبیشتر مرکبات شمال کیفیت ممتاز وعالی دارند. البته ظن دیگری هم که درباره انتشار گسترده این خبر وجود دارد، ضربه به اعتبار مرکبات شمال و زمینه سازی برای آزادسازی واردات مرکبات توسط سودجویان است.

وی تصریح کرد: اما در نهایت، خوبی این اطلاع‌رسانی این بود که وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو روی مسئله حساس شدند و به‌گفته سورتینگ‌دارها  بازرسی‌ها  شدت گرفته و گاه برخی سورتینگ‌ها را   ۳ بار در روز و به طور سرزده بازرسی می‌کنند.

مجتبی شادلو، نایب‌رئیس اتحادیه باغداران هم دراین‌باره به اطلاعات گفت: «باید در استفاده از واژه‌ها دقت کرد. این‌که گفته شود به‌صورت کلی پرتقال ایران سمی است، حرف درستی نیست. با این حال، درباره اقداماتی که پیش از فصل برداشت انجام می‌شود، من نیز بارها انتقادهای خود را مطرح کرده‌ام. ما باید اجازه دهیم پرتقال یا هر میوه دیگری روی درخت بماند تا طبق عرف و نشانه‌های رسیدن، زمان برداشتش مشخص شود؛ در این حالت، طعم، مزه،  ماندگاری و حتی حجم محصول بهتر خواهد بود و این روش هم به‌صرفه است و هم علمی.»

رنگ‌ها  خوراکی است

از سوی دیگر محمدرضا شعبانی مدیر عامل اتحادیه بارداران مازندران در گفتگو با خبرنگار «اطلاعات» در ساری، با تائید اجرای فرآیند سبززدایی مرکبات با رنگ، این کار را کاملا  بی‌خطر دانست و تاکید کرد: رنگ آمیزی مرکبات با هدف تامین نظر بازارهای خارجی نظیر روسیه، جمهوری  آذربایجان و ارمنستان انجام می‌شود که تاکنون حجم زیادی از این میوه ها صادر شده است و اگر مشکلی در آن وجود داشت،از طرف کشور مقصد اعلام شده بود.

وی با تاکید بر این که رنگ مورد استفاده برای سبز زدایی مرکبات، خوراکی است و هیچ آسیبی به مصرف کننده وارد  نمی‌کند، افزود:  این فرآیند زیر نظر کمیته‌ای متشکل از نمایندگان سازمان غذا و دارو و همچنین سازمان جهاد کشاورزی در مازندران انجام می شود.

به گفته شعبانی فرآیند سبززدایی مرکبات اکنون در بسیاری از کشورها نظیر آمریکا هم انجام می‌شود، بدون این که خطری متوجه سلامت مردم شود.