شیدا نوری زاده دهکردی - روزنامه اطلاعات| سال آبی جاری که با ششمین دوره متوالی خشکسالی در فلات ایران مقارن شده است، با وجود بارش های یک هفته اخیر همچنان از میانگین بارندگی های طبیعی فاصله ای فاحش دارد.
به استناد آمار رسمی از ابتدای سال آبی جاری(اول مهر ۱۴۰۴) تا دیروز بطور میانگین فقط ۱۵ میلیمتر بارش در کل کشور رخ داده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۹ درصد و در مقایسه با میانگین بلندمدت(۵۴ سال گذشته) حدود ۹۰ درصد عقب ماندگی را نشان میدهد.
نگرانکنندهتر اینکه در استان تهران با وجود اسکان ۱۴ میلیون نفر جمعیت، بارندگی های اخیر هنوز به ۹ میلی متر هم نرسیده و بالغ بر ۸۰ درصد از دوره بلند مدت عقب ماندگی دارد. اما فراتر از این آمار باید به آثار اقتصادی و اجتماعی ۶ دوره خشکسالی در فلات ایران توجه کرد.
طبق گزارش های وزارت جهادکشاورزی از سال ۱۳۹۸ تاکنون به دلیل کاهش تولید غلات، نابودی مراتع و افت سطح زیر کشت حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار به اقتصاد حوزه کشاورزی و دامداری ایران خسارت وارد شده است.
این رویکرد منفی به کاهش اشتغال در بخش کشاورزی و مهاجرت روستائیان به شهرها برای فعالیت در مشاغل خدماتی منجر شده که به مراتب میزان خسارت آن بالاتر از تلفات اقتصادِ کشاورزی است.
همچنین گزارشهای وزارت نیرو نشان می دهد، خشکسالی اخیر به دلیل کاهش ذخایر سدها، هزینه جایگزینی آب شرب و اُفت سفره های زیرزمینی بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار به منابع آبی و زیرساخت های این حوزه خسارت زده است.
خشکسالی به توان تولید برق کشور هم زیان زده است. برآورد میشود تلفات ناشی از کاهش توان تولید نیروگاه های برقابی و تخریب شاخههای صنعتی وابسته به آن به ۷ میلیارد دلار رسیده است.
در بخش زیست محیطی هم فرونشست زمین و نابودی تالاب ها به دلیل تشدید خشکسالی بطور غیر مستقیم ۱۰ میلیارد دلار به کشور زیان زده است.
مجموع این ارقام بالغ بر ۶۲ میلیارد دلار ظرف کمتر از ۶ سال به اقتصاد ملی خسارت زده است که صرفاً جبران مالی آن با محدودیت فعلی منابع بودجه ای کشور به حداقل ۱۵ سال زمان نیاز دارد؛ هرچند که آثار اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی آن شاید تا نیم قرن آینده جبران نشدنی باشد.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی هم پارسال در گزارشی میزان خسارت وارده به اقتصاد ملی از محل تغییر اقلیم و بروز خشکسالی اخیر را ۶۰ میلیارد دلار برآورد کرده بود.
با تمرکز بر این خسارات میتوان دریافت که مشکل خشکسالی و ناترازی آب و برق درحالحاضر بزرگترین چالش اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی ایران است.
بدیهی است مدیریت صحیح منابع آبی کشور و تغییر الگوی زندگی مردم متناسب با شرایط خشکسالی میتواند شدت این خسارات را در سالهای باقی مانده تا شروع دوره ترسالی کمتر کند.
هرچند با رویههای جاری در مدیریت کلان کشور نباید به بهبود اوضاع منابع آبی دل بست و صرفاً باید مردم را به شرایط جدید زندگی در فلات ایران عادت داد. همانگونه که ساکنان فلات مرکزی ایران قرنها در اقلیم کویری با بی آبی زندگی کرده و با قناعت و صرفه جویی، مانع از خشکیدگی ریشههای درخت زندگی شده اند.
