روسیه روز پیروزی را در ۹ مه، به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم جشن خواهد گرفت؛ پیروزیای اخلاقی و وجودی که کرملین از آن برای مشروعیتبخشی به جنگ کنونی خود علیه اوکراین بهره میبرد.
روایت ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، نقش اوکراین را در جنگ بزرگ میهنی که طی آن فداکاریهای عظیمی از سوی سربازان، مردم غیرنظامی و منابع برای پیروزی شوروی صورت گرفت، حذف میکند و جنگ علیه اوکراین را بهعنوان نبردی علیه نئونازیها معرفی میکند.رابرت فیکو، نخستوزیر اسلواکی، الکساندر ووچیچ، رئیسجمهور صربستان، و شی جینپینگ، رئیسجمهوری چین، از جمله چهرههایی هستند که با وجود ادامه جنگ روسیه علیه اوکراین، قصد دارند در جشنهای روز پیروزی مسکو شرکت کنند؛ امری که نشاندهنده بازسازی نسبی جایگاه دیپلماتیک روسیه است.
امسال ۸۰ سال از پایان جنگ جهانی دوم میگذرد؛ جنگی که در روسیه با عنوان «جنگ بزرگ میهنی» شناخته میشود. کرملین قصد دارد شکست آلمان نازی را بهشکلی گسترده جشن بگیرد. هرچند روسیه چند روز پیش از تسلیم غیررسمی ژاپن در سال ۱۹۴۵ به این کشور اعلام جنگ کرد، اما مسکو تسلیم آلمان نازی در ۹ مه همان سال را پایان رسمی جنگ میداند. از آنجا که بیشتر شهروندان شوروی که در جنگ جان باختند در جبهه اروپا بودند، این روز در روسیه اهمیت خاصی دارد.پوتین نقش شوروی در آغاز جنگ، از جمله امضای پیمان همکاری با آلمان نازی که به تقسیم اروپای شرقی میان دو کشور انجامید، را نادیده میگیرد. اگرچه ایالات متحده و بریتانیا نیز در شکست آلمان نازی نقش داشتند، اما سهم شوروی تعیینکننده بود و همین موضوع باعث شد که روز پیروزی به یکی از ارکان هویت ملی در شوروی و اکنون در روسیه تبدیل شود.
در روسیه پوتین، یاد جنگ بزرگ میهنی همچنان بهعنوان ابزاری برای مشروعیتبخشی به قدرت سیاسی بهکار میرود.دولت روسیه جشنهایی مانند رژه در میدان سرخ مسکو را در کنار برنامههایی با ظاهر مردمی، مانند راهپیمایی «هنگ جاودانه» و توزیع روبانهای سنت جورج برگزار میکند تا حس ناسیونالیسم و غرور نظامی را تقویت کند.
رژیم روسیه جنگ کنونی علیه اوکراین را ادامهای بر همان جنگ بزرگ میهنی معرفی میکند و دولت زلنسکی را بهعنوان رژیمی نئونازی تصویر میکند، با وجود آنکه زلنسکی خود یهودیتبار است.در داخل کشور، کرملین از این مناسبت برای تحکیم قدرت و نظامیکردن جامعه استفاده میکند. آخرین مراسم باشکوه در سال ۲۰۱۵ برگزار شد که نمایش قدرت و نظامیگری روسیه بود.برای هشتادمین سالگرد، رژه سنتی در میدان سرخ با حضور نظامیان و خانوادههای آنان برگزار میشود و در نقاط مختلف مسکو کنسرتهایی برگزار خواهد شد. در کنار یادآوری پیروزی بر نازیها، کهنهسربازان جنگ اوکراین نیز در مراسم گنجانده شدهاند تا میان جنگ گذشته و حال پیوندی نمادین ایجاد شود. سربازانی که تحت عنوان «قزاقها» در جنگ اوکراین شرکت داشتند نیز حضور خواهند داشت، چرا که کرملین احیای هویت نظامی قزاقها را تشویق میکند.
جشنهای روز پیروزی در حالی برگزار میشود که تنها شمار اندکی از کهنهسربازان آن دوران هنوز زندهاند. با این حال، نهادهای روسی در حال جمعآوری خاطرات آنان هستند و روایت رسمی، نقش اوکراین و دیگر جمهوریهای شوروی سابق را در پیروزی نادیده میگیرد.اوکراین در سال گذشته بزرگداشت روز پیروزی را به ۸ مه منتقل کرد تا با سنت اروپایی هماهنگ شود و از روایت شوروی فاصله بگیرد.تبلیغات رسمی روسیه میکوشد میان جنگ کنونی و جنگ گذشته پیوندی اخلاقی برقرار کند و آن را ادامهای از مبارزه با نازیسم جلوه دهد. این تبلیغات در برنامههای آموزشی و جنبشهای جوانان نیز دیده میشود که بر آمادگی برای جنگ و ارزش جانفشانی در راه میهن تأکید دارند.
در آستانه روز پیروزی، نسخهای نمادین از ساختمان رایشتاگ آلمان که در سال ۱۹۴۵ پرچم شوروی بر فراز آن برافراشته شد، بازسازی شده است. هدف از این کار تولید یک فیلم تبلیغاتی در حمایت از مواضع روسیه در جنگ کنونی است.در شهرهای مختلف روسیه، مانند سنپترزبورگ، نووسیبیرسک و سوچی، برنامههایی شامل رژه، نمایش فیلم و مراسم یادبود برگزار خواهد شد. همچنین در مناطقی از اوکراین که اکنون در کنترل ارتش روسیه هستند، همچون دونتسک و زاپوریژیا، یادمانهای جنگی بازسازی شده و مراسم بزرگداشت برگزار میشود.
شرکت در مراسم روز پیروزی معیاری برای ارزیابی جایگاه جهانی روسیه به شمار میرود. با آنکه از کشورهای مختلف دعوت شده، تنها ۲۹ کشور به این دعوت پاسخ مثبت دادهاند. از میان آنها، کشورهای همپیمان روسیه مانند بلاروس، تاجیکستان و چین حضور خواهند داشت. رابرت فیکو، نخستوزیر اسلواکی، تنها مقام ارشد از یک کشور عضو اتحادیه اروپا است که قرار است در مراسم شرکت کند.
شی جینپینگ، رئیسجمهور چین، نیز پیش از سفر به مسکو از لزوم حفظ «برداشت تاریخی صحیح» از جنگ جهانی دوم سخن گفته است.فیکو بهدلیل این رویکرد مورد انتقاد اتحادیه اروپا قرار گرفته اما از تعامل با روسیه دفاع کرده و ابراز امیدواری کرده است که از آغاز جنگ سردی دیگر جلوگیری شود.استفاده کرملین از روز پیروزی برای اهداف دیپلماتیک و نظامی نشان میدهد که خاطره تاریخی جنگ بزرگ میهنی، حتی پس از گذشت هشت دهه، همچنان یکی از ابزارهای استراتژیک سیاست داخلی و خارجی روسیه به شمار میرود.
شما چه نظری دارید؟