مینا حیدری

کامبیز نوروزی، حقوقدان، و کارشناس برجسته حقوق رسانه، متولد سال ۱۳۴۰ در تهران است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد حقوق خصوصی از دانشگاه تهران بوده و به‌عنوان مدرس دانشگاه نیز فعالیت کرده است.
آقای نوروزی در حوزه حقوق رسانه و روزنامه‌نگاری، نقش فعالی داشته است. او تا زمان فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران، دبیر کمیته حقوقی این انجمن بود و هم‌اکنون همین مسئولیت را در انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران بر عهده دارد. وی همچنین عضو هیأت منصفه دادگاه مطبوعات و از اعضای هیأت تدوین‌کننده قانون مطبوعات در دوره مجلس هفتم بود. نوروزی دیدگاه‌های حقوقی خود را از طریق مقالات، یادداشت‌ها و مصاحبه‌های مطبوعاتی منتشر می‌کند و در رسانه‌هایی مانند روزنامه‌های شرق، اعتماد و جماران به تحلیل مسائل حقوقی و اجتماعی می‌پردازد.
آقای نوروزی به مناسبت صدسالگی روزنامه اطلاعات می‌گوید قدمت تاریخی این روزنامه، یک دستاورد خوشایند است؛ قدمتی که به تاریخ روزنامه‌نگاری ایران هویت می‎بخشد. 
اولین خاطره یا تجربه شما از مواجهه با روزنامه اطلاعات چیست؟ 
آشنایی من با روزنامه اطلاعات به سال‌های کودکی و شاید کمی پیش از نوجوانی بازمی‌گردد. در آن زمان در خانه ما پدرم علاقه خاصی به روزنامه اطلاعات داشت و این روزنامه بیش از سایر نشریات در خانه ما پیدا می‌شد. هرچند روزنامه کیهان نیز گاهی به دلیل جدول کلمات متقاطعش که بسیار جذاب بود خریداری می‌شد، اما اطلاعات به دلیل استقلال نسبی‌اش از فضای سیاسی آن دوران، بیشتر موردتوجه بود. 
کیهان با وجود حرفه‌ای‌تر بودن، به دلیل انتسابش به نظام سیاسی وقت، کمتر مورد اقبال پدرم قرار داشت. من نیز از همان زمان با روزنامه اطلاعات آشنا شدم و به‌تدریج با افزایش سن و آگاهی‌، روزنامه‌های دیگر را هم دیدم اما اطلاعات همواره یکی از نشریاتی بود که وقتی می‌خواستم روزنامه بخوانم به سراغش می‌رفتم. 

در آن زمان بیشتر به کدام بخش‌های روزنامه اطلاعات علاقه‌مند بودید؟ 
 اگر بخواهم صادقانه بگویم، در آن سن هنوز به سطحی از درک اجتماعی نرسیده بودم که بتوانم بخش‌های مختلف روزنامه را به‌صورت تفکیک‌شده دنبال کنم. با این حال، به دلیل شرایط آن زمان، اخبار سیاست داخلی بیش از سایر بخش‌ها توجهم را جلب می‌کرد. تصور می‌کردم که روزنامه اطلاعات در مقایسه با کیهان، در مسائل سیاست داخلی با دست بازتری قلم می‌زند؛ مثلا اخبار مربوط به گروه‌های سیاسی یا محاکمات سیاسی را با جزئیات بیشتری پوشش می‌داد. 
بخش حوادث هم مثل همیشه، برای بسیاری از خوانندگان از جمله خودم، جذابیت خاصی داشت.
روزنامه اطلاعات در کدام دوره تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بیشتری داشته است؟ 
روزنامه اطلاعات با قدمت صد ساله‌اش به‌عنوان یک دستاورد خوشایند در تاریخ ایران مطرح می‎شود. در جامعه‌ای مانند ایران، رسیدن یک روزنامه به صدسالگی، شبیه به معجزه است.
 از زمان رواج روزنامه‌نگاری در ایران که نزدیک به دو قرن از آن می‌گذرد، کمتر نشریه‌ای توانسته استمرار و انتشار طولانی‌مدت داشته باشد. عمر روزنامه‌ها در ایران معمولا کوتاه بوده، اما اطلاعات و کیهان به‌عنوان دو نماد روزنامه‌نگاری ایران، از این اقبال برخوردار بوده‌اند. البته قدمت روزنامه کیهان کمتر است و تا اینجا اطلاعات در ایران، تنها رسانه‌ای به شمار می‌آید که به صدسالگی رسیده. راه صدساله اطلاعات به روزنامه‌نگاری در ایران، هویت و تفاخر می‌بخشد. این استمرار برای مخاطبان بسیاری که از دهه‌های اولیه فعالیت این روزنامه با آن همراه بوده‌اند نیز خوشایند است، چون سال‌های متمادی است که با آن مأنوسند. 

سیاست حرفه‌ای روزنامه اطلاعات را پس از  انقلاب چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سیاست کاری روزنامه اطلاعات همواره با نوعی ملاحظه‌کاری همراه بوده است. به‌ویژه در چهار دهه اخیر و حتی پیش از انقلاب، این روزنامه از درگیری مستقیم با مسائل سیاسی پرهیز کرده و خط‌مشی میانه‌روی را دنبال کرده است. این رویکرد در دوران مدیریت مرحوم سیدمحمود دعایی، آقای سیدعباس صالحی و اکنون در دوره هرچند کوتاه آقای عبدالرضا ایزدپناه ادامه یافته است و روزنامه اطلاعات به ندرت تیترها، گزارش‌های جنجالی یا خبر انفجاری (Explosive news) منتشر می‌کند.

البته باید دقت کرد که خبر انفجاری با خبر فوری متفاوت است. برخلاف کیهان که گاه با یادداشت‌ها و تیترهایش، در محافل سیاسی جنجال به پا می‌کند، من روزنامه اطلاعات را به یک تک‌تیرانداز تشبیه می‌کنم که در لحظات حساس، مطالبی را به چاپ می‌رساند که موج‌ساز است. در مجموع سیاست روزنامه اطلاعات همراه با طمأنینه است و روالی عمیق دارد. خواندن روزنامه اطلاعات باعث آرامش می‌شود و خواننده هنگام مطالعه این روزنامه، دچار تنش روانی نخواهد شد. 
روزنامه‌هایی که در دهه هفتاد منتشر می‌شدند مانند «جامعه» و «صبح امروز» و در مقابل آن کیهان، در افراد هیجانات مثبت یا منفی ایجاد می‌کردند اما سیاست روزنامه اطلاعات همواره پرهیز از جنجال بود. 
برخی معتقدند روزنامه باید مخاطب را درگیر کند، اما از نگاه من روزنامه‌ها می‌توانند با سلیقه‌های مختلف اداره شوند و در همین چارچوب اثرگذار باشند.

آیا می‌توان گفت که روزنامه اطلاعات نوعی رواداری پیشه کرده است و اقشار مختلف سیاسی و اجتماعی آن را خانه خود می‌دانند؟
بی‌طرفی روزنامه اطلاعات باعث شده این رسانه به هیچ جریان سیاسی خاصی منسوب نشود، برخلاف کیهان یا شرق که به جریان‌های مشخصی وابسته‌اند. این استقلال به معنای آن است که یک مطلب در اطلاعات، به دلیل ساختار و محتوای بی‌طرفانه‌اش، معنایی متفاوت از همان مطلب در رسانه‌ای با گرایش سیاسی خاص پیدا می‌کند. اطلاعات به‌عنوان رسانه‌ای بی‌طرف، مستقل و دور از جنجال شناخته شده و این ویژگی، ارزش و تأثیر فرهنگی آن را دوچندان کرده است.
به ندرت می‌توان در صفحه اول روزنامه اطلاعات، تیتری یافت که باعث مباحثات گسترده یا منازعات شود. سنت بی‌طرفی و پرهیز از جنجال، فضایی ایجاد کرده که دیدگاه‌ها نسبت به روزنامه اطلاعات معمولا مثبت است. این روزنامه گاهی یادداشت‌ها و مطالبی را به قلم افرادی که اکنون در میان نظام سیاسی حاکم محبوب نیستند منتشر می‌کند و این اقدام به دلیل ماهیت بی‌طرفانه‌اش، به‌عنوان شیطنت سیاسی تلقی نمی‌شود؛ در حالی که اگر همان مطلب در روزنامه‌ای مستقل و با گرایش‌های سیاسی خاص منتشر شود، ممکن است به‌عنوان شیطنت تلقی شده و با واکنش‌های تندی مواجه شود. 
تنها موردی که طی این سال‌ها روزنامه اطلاعات سبب ایجاد منازعه شدید در سیاست ایران شده است به یادداشت کوتاهی از آقای عطاالله مهاجرانی در دهه هفتاد باز می‌گردد که در آن به موضوع مذاکره با آمریکا اشاره شده بود. برخی گروه‌های سیاسی آن را به‌عنوان دعوت به مذاکره با آمریکا تعبیر کردند و از آن جنجال ساختند، اما به‌جز این مورد، به ندرت پیش آمده که مطلبی در اطلاعات باعث جنجال شود. این روزنامه بیشتر موجب گفتگوهای سازنده و تعامل در احزاب سیاسی و جامعه شده است. 

با توجه به تحولات رسانه‌ای، ظهور رسانه‌های مجازی، گسترش شبکه‌های اجتماعی و پدیده شهروند-خبرنگاری، آینده روزنامه اطلاعات را چگونه می‌بینید؟ 
پیش‌بینی آینده رسانه‌ها در شرایط کنونی بسیار دشوار است، زیرا سرعت تحولات تکنولوژیک در این حوزه به حدی بی‌سابقه و شگفت‌آور است که من جسارت پیش‌بینی دقیق از آن را ندارم. با این حال، تاریخ نشان می‌دهد که ظهور رسانه‌های جدید، رسانه‌های قدیمی‌تر را نابود نکرده، بلکه آن‌ها را متحول کرده است. برای مثال، روزنامه اولین رسانه مدرن بود. سال‌ها بعد رادیو آمد که ارزان‌تر، در دسترس‌تر و ساده‌تر بود، اما روزنامه‌ها باقی ماندند. سپس صنعت سینما شکل گرفت اما رادیو را حذف نکرد. پس از آن، تلویزیون آمد اما رادیو و روزنامه‌ها تعطیل نشدند. این روند تا امروز ادامه یافته است. 
این سابقه تاریخی نشان می‌دهد که تکنولوژی‌های جدید مانند رسانه‌های مجازی، رسانه‌های سنتی را از بین نمی‌برند، بلکه آن‌ها را وادار به تحول می‌کنند. در جهان، مثلا در ژاپن که پیشرفته‌ترین سیستم‌های دیجیتال را دارد، روزنامه‌ای مانند «آساهی شیمبون» یکی از پنج روزنامه اصلی این کشور محسوب می‌شود و بعد از «یومیوری شیمبون»، دومین روزنامه پرتیراژ جهان است و هردو با وجود تغییرات رسانه‌ها و گسترش شبکه‌های اجتماعی همچنان با تیراژ بالا منتشر می‌شوند. بنابراین، روزنامه اطلاعات نیز می‌تواند با هماهنگی با تحولات، به حیات خود ادامه دهد و همچنان بالنده باشد.

آیا روزنامه اطلاعات توانسته به‌عنوان سندی معتبر برای تاریخ ایران عمل کند؟ 
همه روزنامه‌ها به‌نوعی سند تاریخی‌اند، اما قدمت صدساله اطلاعات، آن را به منبعی ارزشمند برای مطالعات تاریخی تبدیل کرده است. از سال ۱۳۰۴، اطلاعات شاهد وقایع مهمی بوده و برای جامعه‌ای که سابقه روزنامه‌نگاری طولانی ندارد، این قدمت بسیار معنادار است. با این حال، به دلیل مشی محتاطانه‌اش، گاهی اخبار را ناقص یا با ملاحظه منتشر می‌کند؛ مثلا در وقایع سال‌های اخیر، اطلاعات در مقایسه با سایر روزنامه‌ها پوشش کمتری داشته است. با این حال به دلیل پیشینه تاریخی‌اش، می‌تواند راوی بخش مهمی از تاریخ ایران باشد و برای مطالعات تاریخی، سند معتبری محسوب شود.

با توجه به فعالیت شما در حوزه حقوقی رسانه‌ها، می‌خواهم بپرسم مباحث حقوقی از چه زمانی وارد رسانه‌ها شد و آیا در گذشته، روزنامه‌های کیهان و اطلاعات دچار چالش‌های حقوقی می‌شدند؟ چه مسائلی رسانه‌های آن زمان را تهدید می‌کرد؟
 در سال‌های پیش از انقلاب، گفتمان حقوقی در ایران چندان رواج نداشت. نظام اجتماعی و حکومتی ساده بود و بحث‌های حقوقی تخصصی در رسانه‌های غیرحقوقی مطرح نمی‌شد. 
از اوایل دهه هفتاد به بعد، به‌تدریج مباحث حقوقی در روزنامه‌ها جایی پیدا کرد و این روند با گذر زمان گسترش یافت. با این حال، ژورنالیسم حقوقی در ایران همچنان ضعیف است، زیرا آموزش حقوق در کشور ما تک‌بعدی است و فارغ‌التحصیلان حقوق معمولا با زبان ژورنالیستی آشنا نیستند. برخی حقوقدانان که به نوشتن در رسانه‌ها علاقه‌مندند، توانسته‌اند با زبانی ساده و قابل‌فهم برای عموم بنویسند اما بسیاری هنوز در این زمینه موفق نبوده‌اند. این نقیصه باعث می‌شود مطالب حقوقی برای خواننده عام جذابیت کافی نداشته باشد و مخاطبان نتوانند با آن ارتباط
 برقرار کنند.

با توجه به فعالیت روزنامه اطلاعات در حوزه مباحث حقوقی، عملکرد آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 
بر اساس مشاهداتم، روزنامه اطلاعات در زمینه مباحث حقوقی چندان فعال نبوده است. 
البته گاهی یادداشت‌هایی در این حوزه منتشر می‌کند، اما دو نقد به آن وارد است: نخست این که این مطالب اغلب به مسائل حقوقی روز مرتبط نیستند، در حالی که یک روزنامه باید به موضوعات جاری بپردازد. برای مثال، انتشار مقاله‌ای درباره فلسفه هانس-گئورگ گادامر یا افلاطون در یک روزنامه چندان مناسب نیست، زیرا روزنامه باید به مباحث روز مرتبط باشد. 
دومین نقد به زبان نگارش برمی‌گردد. در ادبیات حقوقی ما بسیاری اصطلاحات سنگین حقوقی مانند «اسقاط کافه خیار» وجود دارد که برای خواننده غیرمتخصص، ثقیل و غیرقابل فهم است. یک یادداشت حقوقی در روزنامه باید با زبانی ساده و روان نوشته شود تا برای عموم مردم قابل درک و جذاب باشد.

نقش روزنامه اطلاعات در روزنامه‌نگاری طنز ایران چیست؟ 
روزنامه اطلاعات، اگرچه به‌عنوان یک نشریه سیاسی و اجتماعی شناخته می‌شود، اما با ستون «دو کلمه حرف حساب» به قلم مرحوم کیومرث صابری (گل‌آقا)، نقطه عطفی در روزنامه‌نگاری طنز ایران ایجاد کرد و زمینه‌ساز انتشار هفته‌نامه طنز گل آقا شد.
 این ستون که در گوشه چپ صفحه سوم منتشر می‌شد، با طنزی هوشمندانه، رعایت اصول حرفه‌ای و توجه به مسائل روز، به یکی از پرمخاطب‌ترین بخش‌های روزنامه تبدیل شد. 

برخی جملات صابری، مانند «اگر مسأله را حل نکردید، صورت مسأله را پاک کنید» به یکی از شوخی‌های رایج در ایران تبدیل شد. 
او در ستون دو کلمه حرف حساب نوشت: «ژاپنی‌ها تلویزیون می‌سازند اندازه قوطی کبریت و ما قوطی کبریت می‌سازیم اندازه تلویزیون». او با همین یک جمله کوتاه، نظام تولید صنعتی ایران را با طنزی شیرین و عمیق، نقد کرد. این ستون که گاهی تنها بیست کلمه داشت، با قلم قوی، هوش بالا و اطلاعات دقیق صابری، طنز روزنامه‌نگاری ایران را که سال‌ها مهجور مانده بود، احیا و حتی به افزایش تیراژ اطلاعات کمک کرد.
متأسفانه پس از راه‌اندازی مجله گل‌آقا، این ستون در ابتدا کمرنگ و سپس متوقف شد، اما تأثیر آن در تاریخ روزنامه‌نگاری طنز ایران بی‌نظیر است.

صدسالگی روزنامه اطلاعات با تغییر مدیریت این رسانه، همزمان شده است. آیا فکر می‌کنید با تغییرات جدید ممکن است مشی روزنامه تغییر کند؟ 
آقای ایزدپناه چهره‌ای کمتر شناخته‌شده در فضای پرهیاهوی سیاسی ایران است. در جامعه‌ای که صداهای بلند بیشتر شنیده می‌شوند، ایشان شخصیتی آرام و بی‌حاشیه دارند. تجربه من از همکاری با آقای ایزدپناه، به‌ویژه در زمان حضورشان به‌عنوان رئیس دفتر آقای هاشمی شاهرودی و یکی از معاونان قوه قضائیه، نشان‌دهنده حسن نیت و همکاری صادقانه شان در مسائلی مانند جلوگیری از اعدام، جلب رضایت خانواده‌ها یا حمایت از مطبوعات و ممانعت از توقف رسانه‌ها بود. ایشان فردی میانه‌رو، محترم و مخالف سانسور هستند، هرچند در جامعه ما برخی محدودیت‌ها اجتناب‌ناپذیر است. 
با شناختی که از آقای ایزدپناه دارم، تصور می‌کنم روزنامه اطلاعات در دوره مدیریت او همان هویت سنتی و بی‌طرفانه خود را حفظ خواهد کرد. ایشان عقاید خود را دارد، اما با احترام با عقاید دیگران برخورد می‌کند.  شخصیت آرام و ملایمی دارد که با هویت روزنامه اطلاعات همخوان است و بعید به نظر می‌رسد تغییرات اساسی در خط‌مشی این روزنامه رخ دهد.
نکته مهم درباره روزنامه اطلاعات این است که توانسته ثبات تحریریه‌اش را حفظ کند. در ۴۶ سال گذشته، تغییرات عمده‌ای در تحریریه رخ نداده است. برای مثال، آقای علیرضا خانی سال‌هاست که سردبیر روزنامه اطلاعات است و این ثبات در مقایسه با سایر رسانه‌های وابسته به نهادهای حکومتی، امری استثنایی و ارزشمند به حساب می‌آید. 
اطلاعات برخلاف برخی روزنامه‌ها مانند همشهری که با تغییر مدیریت شهرداری تهران، کل تحریریه‌اش عوض می‌شود، این ثبات را حفظ کرده و بعید است در دوره جدید نیز تغییرات اساسی در آن رخ دهد.همین ثبات، یکی از نقاط قوت روزنامه اطلاعات است.

توصیه شما برای آینده روزنامه اطلاعات چیست؟ 
 توصیه‌ام این است که روزنامه اطلاعات، هویت خود را حفظ کند. گاهی تغییر هویت، سرمایه تاریخی بزرگی را از بین می‌برد. سنت اطلاعات نه‌تنها زیان‌بار نیست، بلکه در محافل خاص و سطوح بالای حاکمیت مورد توجه قرار دارد و به دقت پیگیری می‌شود. این روزنامه باید بدون از دست دادن اصالتش با تحولات تکنولوژیک و اجتماعی
 هماهنگ شود. 
پیشنهاد می‌کنم روزنامه اطلاعات در یادداشت‌ها و گفتگوهایش از نویسندگان و دیدگاه‌های متنوع‌تری استفاده کند تا دایره مخاطبانش گسترش یابد.