اطلاعات نوشت:  در غرب ایران و در مجاورت مرز ایران و عراق، یک مخزن نفتی واقع شده است که از نظر حجم ذخایر در جای نفت یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان محسوب می شود. این میدان در خاک ایران با نام "آزادگان" و در خاک عراق با نام "مجنون" شناخته می شود.

میدان آزادگان (شمالی و جنوبی) دهمین میدان نفتی بزرگ جهان و چهارمین میدان بزرگ نفتی ایران پس از میادین اهواز، گچساران و مارون است؛ این میدان بزرگ‌ترین میدان مشترک نفتی کشور است که در منطقه دشت آبادان، حدود ۸۰کیلومتری غرب و جنوب غرب اهواز و در امتداد مرز ایران و عراق قرار دارد.
این میدان دارای ۴ مخزن سروک، کژدمی، گدوان و فهلیان است که بیش از ۳۳ میلیارد بشکه، نفت درجا دارد و توسعه آن تاکنون در قالب دو بخش آزادگان جنوبی و آزادگان شمالی دنبال شده است.

مسیر پرسنگلاخ  توسعه

توسعه میدان نفتی آزادگان در طول ۲۲ سال اخیر با مسیری پرفراز ونشیب وسنگلاخ مواجه بوده است. به گونه ای که تحریم ها بیشترین اثر را   برکندی توسعه این میدان برجای گذاشته است؛ تحریم هایی که حتی چین را به خلف وعده در قراردادش دراین میدان واداشت.

درنخستین تلاش ، قرارداد توسعه میدان مشترک آزادگان جنوبی سال ۱۳۸۲ با شرکت اینپکس ژاپن با مشارکت شرکت نیکو (سهم ۷۰ درصدی اینپکس و ۳۰ درصدی نیکو) امضا شد و تا سال ۱۳۸۵ با کندی  وکم عملی احتمالا عمدی شرکت ژاپنی، تنها مطالعات مهندسی و بخش‌هایی از مین‌روبی محیط انجام گرفت.

درنهایت هم این شرکت ژاپنی به بهانه تحریم‌های امریکا، در سال ۱۳۸۵ طی الحاقیه‌ای سهم خود دراین میدان را به ۱۰درصد کاهش داد و عملا از توسعه آزادگان کناره‌گیری کرد.

سپس ،توسعه آزادگان جنوبی به شرکت توسعه پتروایران، به‌عنوان پیمانکار توسعه  دهنده واگذار شد و تا سال ۱۳۸۸ با حفاری ۲۲ حلقه چاه، تولید زودهنگام ۵۰ هزار بشکه‌ای از آن محقق شد.

اما در سال ۱۳۸۸ وبا احساس نیاز به شتاب بیشتر برنامه های توسعه ای، کار میدان آزادگان جنوبی طی الحاقیه‌ای به شرکت CNPCچین واگذار شد؛ به‌طوری که سهم CNPCمانند قرارداد شرکت ژاپنی ، به میزان ۷۰ درصد و سهم نیکو به میزان ۳۰ درصد تعیین شد.

اما باتوجه به اینکه  شرکت CNPCطی ۵ سال فقط ۱۳ حلقه چاه جدید در این میدان حفاری کرده و  روند کارش در این میدان مانند رقیب ژاپنی اش کند واحتمالا تحت تاثیر تحریم های آمریکا بود، در سال ۱۳۹۳ توسط ایران خلع ید شد. بدین ترتیب ، روند توسعه این میدان به حدی کند شد که در سال ۱۳۹۳ به‌دلیل عدم توسعه و نگهداشت تولید میدان آزادگان جنوبی  از ۵۰ به ۲۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته بود.در این سال، به استناد قانون بودجه و با مکانیزم اخذ تسهیلات از صندوق توسعه ملی و تشکیل یک شرکت خاص، توسعه میدان آزادگان ادامه پیدا کرد اما همچنان کند وزمان بر بود. 

با شش سال تاخیر و  در سال ۱۳۹۹ شرکت پتروپارس به عنوان پیمانکار عمومی (GC) وارد پروژه شد و  نتیجه مصوبه سال ۱۳۹۳ و توسعه فاز نخست توسط پتروپارس، (از سال ۱۳۹۳ تا امروز) حفاری ۱۶۰ حلقه چاه جدید و احداث بزرگ‌ترین واحد فرآورش مرکزی کشور (CTEP) و دستیابی به تولید روزانه ۱۸۰ هزار بشکه نفت در روز بوده که البته با توجه به بزرگی میدان آزادگان بسیار ناکافی است.

کنسرسیوم بزرگ اما تنبل

با تداوم کندی در توسعه میدان نفتی آزادگان وبا توجه به افزایش برداشت عراق از این میدان مشترک درهمکاری با غول های نفتی چون شل وتوتال که برداشت این کشور ازاین میدان را به روزانه ۲۲۰ هزار بشکه رسانیده وبزودی قرار است به ۲۵۰ هزار بشکه در روز برسد، وزارت نفت کنسرسیومی متشکل از شرکت های بزرگ ایرانی  را برای این کار بسیج کرد.

در اسفند ۱۴۰۲ قرارداد توسعه یکپارچه میدان مشترک نفتی آزادگان به ارزش ۱۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم شرکت دشت آزادگان اروند متشکل از ۹ شرکت امضا شد. یعنی به‌صورت همزمان صندوق توسعه ملی  وبانک‌های ملی، سپه، ملت، پارسیان، تجارت، شهر، شرکت‌های اکتشاف و تولید داخلی (ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، بنیاد مستضعفان، قرارگاه خاتم، مپنا و پتروپارس) به عنوان سهام‌داران شرکت دشت آزادگان اروند، توسعه پکپارچه بزرگ‌ترین میدان مشترک نفتی ایران را برعهده گرفتند. با این حال،بررسی‌ها نشان می‌دهدمثل روند طی شده در دو دهه اخیر، در دو سالی که از امضای این قرارداد گذشته، هیچ عملیات اجرایی از سوی این کنسرسیوم انجام نشده و عملا توسعه بزرگ‌ترین میدان مشترک نفتی ایران به‌کما رفته است.

ضرب الاجل رئیس جمهور

به دنبال این کندی وتنبلی ادامه دار، رئیس جمهور مسعود پزشکیان در جلسه پیگیری‌های شخصی خود درباره طرح‌های مهم و بزرگ حوزه  انرژی که پنجم آذرماه جاری در نهاد ریاست جمهوری تشکیل شد،با توجه به نارضایتی از روند کُند پیشبرد طرح توسعه میدان نفتی آزادگان، خواستار حضور وزرا و مسئولان دولتی مرتبط و نیز مدیران تعدادی از بانک‌های کشور به عنوان سهامداران این طرح در جلسه شده بود که با حضور وی، موانع موجود بررسی، تصمیمات مقتضی برای رفع آنها اتخاذ و مقرر شد ظرف ۲ هفته آتی اجرا و گزارش آن ارائه شود.

رئیس‌جمهور همچنین تاکید کرد که ضمن ایجاد یک داشبورد آنلاین، هر چه سریع‌تر امکان رصد فنی و تصویری روند پیشرفت اجرای طرح‌های اولویت دار بخش انرژی واز جمله میدان مشترک آزادگان برای وی در دفتر شخصی‌اش فراهم شود تا شخصا و روزانه آن را پیگیری کند.

این ضرب الاجل رئیس جمهور ۲۹ آذرماه جاری به پایان می رسد ومشخص می شود آیا طلسم کندی وتنبلی دراین میدان شکسته خواهد شد یا نیاز به تصمیمات قهری وچکشی در این زمینه است.

در نهایت ،با مرور روند توسعه میدان مشترک آزادگان از سال ۱۳۸۲ تا امروز، آنچه مشهود است فرصت‌سوزی عجیب در توسعه و برداشت از این مخزن مشترک بوده که در سمت مقابل؛ عراق در حال برداشت و توسعه پرسرعت آن است.

اگرچه سال‌های طی شده قابل بازیابی و جبران نیست، اما تعیین تکلیف هرچه زودتر روند توسعه این میدان مشترک و واکاوی دلایل توقف توسعه آن باوجود امضای قرارداد ۵/۱۱ میلیارد دلاری ، می‌تواند از ادامه فرصت‌سوزی‌ها در توسعه میدان آزادگان و از دست رفتن بیش از پیش  منابع مشترک نفتی جلوگیری کند.