پایگاه جامعه و فرهنگ ملل نوشت : زبان فارسی از دهه ۱۲۹۹ (۱۹۲۰م) در مدارس مسلمانان چین تدریس میشود، اگرچه در سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴م)، دولت جمهوری خلق چین زبان فارسی را از برنامه درسی مدارس تاجیک در جمهوری خود مختار اویغور سینکیانگ (شینجیانگ[۱]) حذف کرد (ستوده، ۱۳۶۷: ۵۶۴)، امّا این اقدام به عنوان بخشی از سیاستهای قومی بود که به نفع جمعیت اکثریت اویغور صورت گرفت، زبان فارسی در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷م) به سیستم آموزشی نوین چین معرفی شد، زمانی که مرکز زبان و مطالعات فرهنگی فارسی در دانشکده زبانها و ادبیات شرقی دانشگاه پکن تأسیس شد.
*استخدام ایرانیان مقیم چین
در ابتدا ایرانیان مقیم چین یا اتحاد جماهیر شوروی به عنوان معلم استخدام میشدند و دانشجویان علاقهمند و مستعد برای ادامه تحصیل به دانشگاه کابل یا دانشگاه های شوروی فرستاده می شدند، با این حال، از زمان تأسیس روابط دیپلماتیک بین چین و ایران در سال ۱۳۵۰ شمسی (۱۹۷۱-۷۲م) تبادل مستقیم دانش آموزان و معلمان صورت گرفته است (ترابی، ۱۳۶۹)، زبان فارسی همچنین در دانشگاه زبانهای خارجی «لو یانگ» که وابسته به ارتش چین است، تدریس میشود؛ در سال ۱۳۶۹ (۱۹۹۰م)، سیزده دانشآموز زن و مرد در آنجا تحصیل میکردند.
سه واحد زبان فارسی توسط دو معلم که در اتحاد جماهیر شوروی تحصیل کرده بودند و یک معلم دیگر که در دانشگاه پکن تحصیل کرده بود، تدریس میشد (همان)، با این حال، این دو مرکز، تنها مؤسسههای چینی هستند که در رشته زبان فارسی مدرک اعطا میکنند، مرکز پکن همچنین کلاسهای آموزشی با مدتهای گوناگون را در سایر شهرهای کشور نیز برگزار کرده است، در سال ۱۳۶۵ (۱۹۸۶م) دورههای کارشناسی زبان فارسی در گروه تاریخ دانشگاه نانجینگ تأسیس شد، اما در سال ۱۳۶۷(۱۹۸۸م) این برنامه به دانشجویان کارشناسی ارشد متخصص در تاریخ سلسله یوان یا «ملیت های شمال غربی» محدود شد، کتابهای درسی اصلی، کتابهایی هستند که در دانشگاه پکن تهیه شدهاند، لیو یینگشنگ، که برنامه را اجرا میکند، به تازگی مواد آموزشی برای یک واژهنامه چینی-فارسی مرتبط با دودمان مینگ منتشر کرده است.
برنامه درسی در مرکز پکن، شامل مقدمهای بر زبان فارسی، درک زبان گفتاری، مکالمه فارسی، ترجمه شفاهی و کتبی، نگارش، دستور زبان، خوانشهای منتخب از آثار ادبی و روزنامهها و مجلات معاصر، تاریخ ادبیات فارسی، تاریخ و جغرافیای ایران، و دورههایی در زمینههای دیگر فرهنگ فارسی است، آموزش زبان انگلیسی نیز از دروس پایه است که در این مرکز تدریس میشود.
در سال ۱۳۶۴ ( ۱۹۸۶م)، این مرکز مجاز شد تا برنامه را به سطح کارشناسی ارشد گسترش دهد. پذیرش دانشجو در مرکز پکن از طریق آزمون انجام میشود. تا سال ۱۳۶۸ (۱۹۸۹م) در مجموع حدود نود دانشجو از هشت بخش از برنامه پنج ساله کارشناسی فارغ التحصیل شده بودند، در آن سال، یازده دانشجوی کارشناسی و چهار دانشجوی کارشناسی ارشد ثبت نام کردند، این دانشجویان از نقاط دوردستی مانند سینکیانگ آمده بودند و شامل تاجیکها نیز میشدند (ستوده،۱۳۶۷: ۵۶۴). کارکنان این مرکز، شامل سه استاد و سه مدرس بودند، از استادان فارسی و افغانستانی نیز گهگاه برای تدریس یا سخنرانی در این مرکز دعوت میشود.
*کتابخانه دانشگاه پکن و ترجمه چینی شاهکارهای فارسی
کتابخانه دانشگاه پکن شامل حدود 3 هزار اثر فارسی از جمله چند نسخه خطی کمیاب است. چندین شاهکار از ادبیات فارسی در این مرکز به زبان چینی ترجمه شده است: از جمله لیلی و مجنون (Lei-li he Ma-ji-nu; ۱۹۸۴) اثر نظامی؛ گزیدهای از اشعار حافظ (ها-فی-زی شو-کینگ شی ژوان/ Ha-fei-zi shu-qing shi xuan ، «گزیدهای از غزلیات حافظ»، ۱۹۸۱)؛ گزیدهای از رباعیات عمر حیام (مجموعه لو بای جی/ Lu-bai ji ، ۱۹۵۸)؛ گلستان سعدی (کیانگ وی یوان/ Qiang-wei yuan «باغ گل سرخ»؛ ۱۹۵۸) ترجمۀ شوی جیان فو[۵] از انگلیسی، جامع التواریخ (شی-جی[۶] «مجموعه تواریخ»؛ ۱۹۸۳) نوشته خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی و تاریح جهانگشای جوینی (شی جی ژنگ فو ژه شی[۷] «تاریخ فاتحان جهان»؛ ۱۹۸۱).
*فرهنگ لغت فارسی به چینی
فرهنگ لغت فارسی به چینی (Bo-si-yu Han-zi-yu zi-dian) حاوی بیش از 60 هزار مدخل با همکاری دو دانشمند مهمان از ایران در این مرکز گردآوری شد و توسط ناشران Zhong-guo Shang-wu Yin Shu-guar منتشر شد، این اثر نظرات مثبت زیادی هم در چین و هم در خارج از آن دریافت کرد و در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۴م) جایزه نخست در علوم اجتماعی را از دانشگاه پکن و در سال ۱۳۶۳ (۱۹۸۵م) جایزه دوم در علوم انسانی را از شهرداری پکن کسب کرد تجدید چاپ این اثر (ویرایش دوم) در سال ۱۳۶۸ (۱۹۹۰م) منتشر شد.
علاوه بر این، از سال ۱۹۸۸، کارشناسان مرکز با سید محمد ترابی، که در سالهای ۱۳۶۷-۶۹ شمسی/۱۹۸۸-۱۹۹۰ استاد مدعو آنجا بود، در تألیف یک فرهنگ لغت چینی-فارسی همکاری کردهاند، تا اواسط سال ۱۳۶۸ (۱۹۹۰م) و قبل از بازگشت سید محمد ترابی به ایران، دو سوم فرهنگ لغت تکمیل شد.
مؤسسه لغت نامه دهخدا برای ادامه کار بر روی پروژه لغت نامه، زن یانشنگ از دانشگاه پکن را به تهران دعوت کرد، به پیشنهاد سید محمد ترابی، مرکز پژوهشی فرهنگ فارسی نیز در دانشگاه پکن در اریبهشت ۱۳۶۹/ می ۱۹۹۰ تأسیس شد، از اهداف این مؤسسه، حمایت از ترجمه و انتشار آثار ادبی فارسی است؛ ترجمههای چینی بوستان سعدی و داستانهایی از شاهنامه فردوسی، همچنین یک کتاب درسی برای آموزش فارسی به زبانهای چینی و اویغوری، در سلسله انتشارات این مؤسسه قرار گرفتند.