پیروزی انقلاب اسلامی ، تحولات گستردهای در خاورمیانه ایجاد کرد و منافع قدرتهای استکباری به ویژه آمریکا را به مخاطره انداخت؛ به همین دلیل، تلاش ها و توطئه های متعددی برای براندازی یا انحراف انقلاب طراحی شد که یکی از آنها کودتای شبکه «نقاب» بود. این کودتا توسط عناصری از رژیم گذشته و با حمایت مستقیم آمریکا برنامهریزی شده بود، اما به دلیل هوشیاری نیروهای انقلابی ناکام ماند.
در بهار ۱۳۵۸ سرهنگ بازنشسته محمدباقر بنیعامری –از نزدیکان ارتشبد اویسی –برای ارزیابی مواضع غرب نسبت به نظام نوپای جمهوری اسلامی مأمور کسب اطلاع شد. از طریق ارتباط با افسران مرتبط با سازمان سیا، بنیعامری متوجه حمایت آمریکا از طرحهای براندازی شد و با هواداران شاپور بختیار هم در ارتباط قرار گرفت.
گرچه در ابتدا ارتش وضع نامناسبی داشت و انضباط و اعتمادبهنفس در آن ضعیف بود، اما با شکست طرحهای دیگر، کودتا زیر نظر بختیار جدیتر دنبال شد.
بنیعامری شاخه نظامی کودتا را رهبری میکرد؛ شاخه سیاسی به قادسی و شاخه تدارکات به منوچهر قربانی فر واگذار شده بود. شاخه نظامی با شعارهای ناسیونالیستی، به جذب افراد بازنشسته، اخراجی و حتی برخی نیروهای شاغل ارتش پرداخت که بعضاً به دلایل مالی هم تشویق میشدند. در نهایت حدود ۶۰خلبان و ۵۰۰ نیروی فنی و نظامی جذب شدند.
شاخه سیاسی هم تلاش میکرد حمایت برخی روحانیون را جلب کند که در این میان، آیتالله شریعتمداری گزینه مناسبی به نظر میرسید؛ زیرا حزب جمهوری خلق مسلمان به حمایت از او برخاسته بود و کودتاگران امیدوار بودند با این حمایت، بخشهایی از جامعه را همراه سازند.
شاخه تدارکات، مسئول جمعآوری منابع مالی بود که از آمریکا، انگلیس، برخی کشورهای خلیج فارس و خاندان پهلوی تأمین میشد.
پایگاه نوژه؛ مرکز ثقل کودتا
ابتدا پایگاه یکم نیروی هوایی در مهرآباد تهران به عنوان مرکز کودتا انتخاب شده بود، اما به دلیل قرار گرفتن در مناطق مسکونی، پایگاه نوژه در همدان که پیش از انقلاب به نام پایگاه شاهرخی شناخته میشد، برگزیده شد. این پایگاه خارج از شهر، مجهز به هواپیما و با پرسنل مستعد بود و رهبران کودتا در آن آشنایی و نفوذ داشتند.
کودتا که قرار بود در ۱۸تیر ۱۳۵۹اجرا شود، سه روز پیش از وقوع، به واسطه یکی از خلبانان پایگاه نوژه و فشار خانوادهاش، به ویژه مادرش، فاش شد. این خلبان که تحت فشارهای روانی و اخلاقی قرار داشت، تصمیم گرفت موضوع را به حضرت آیتالله خامنهای اطلاع دهد. ملاقات شبانه خلبان با رهبری انقلاب و توضیح جزئیات کودتا، سبب شد بلافاصله طرح کودتا لو برود و اقدامات ضدکودتا آغاز شود.
خنثیسازی کودتا
پس از اطلاع یافتن از کودتا، نیروهای سپاه پاسداران، کمیتهها و ارتش بسیج شدند. گروهی ویژه به فرماندهی تیمسار احمد دادبین به همراه چند افسر، به پایگاه نوژه اعزام شدند تا با همکاری نیروهای مستقر، کودتاچیان را دستگیر کنند. همچنین مرکز ضدکودتا در اداره دوم ارتش با نظارت محمد رضوی و ارتباط مستقیم با آیتالله خامنهای و آیتالله هاشمی رفسنجانی فعالیت میکرد.در نخستین عملیات ضدکودتا، نیروهای سپاه موفق شدند محل تجمع کودتاگران را در پارک لاله تهران شناسایی و عدهای را بازداشت کنند. گروهی از کودتاگران که با چند خودرو به سمت پایگاه نوژه در حرکت بودند، در نزدیکی پایگاه توسط نیروهای انقلابی متوقف شدند. در درگیریها، شش نفر از کودتاچیان کشته شدند. در دیگر نقاط، از جمله اصفهان و اهواز هم عملیات ضدکودتا انجام شد و شماری بازداشت یا کشته شدند.
با وجود این تلاشها، سران اصلی کودتا و روسای شاخههای آن توانستند از کشور فرار کنند. بیشتر دستگیرشدگان از نیروهای شاخه نظامی بودند.
اهمیت و پیامدها
کودتای نوژه یکی از پیچیدهترین و جدیترین توطئهها علیه نظام جمهوری اسلامی بود که در صورت موفقیت، میتوانست ضربهای سنگین به انقلاب وارد کند. افشای این کودتا نقش مهمی در تثبیت امنیت و انسجام نظام داشت و نشان داد که هوشیاری نیروهای انقلابی و همکاری مردم، کلید موفقیت انقلاب است.نقش آیتالله خامنهای در شنیدن گزارش خلبان و آغاز اقدامات پیشگیرانه، یکی از نقاط عطف این واقعه بود و بعدها در خاطرات و مستندات بسیاری به آن اشاره شد.
*موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
شما چه نظری دارید؟