علی خوبکردار
همه ساله با پایان یافتن کنکور و اعلام نتایج اولیه، بحث انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه برای داوطلبان ورود به این نهاد علمی کشور داغ میشود. انتخاب رشته درست و اصولی و متناسب با علایق، استعدادها و شرایط داوطلب به اندازهای اهمیت داشته و داوطلبان را تا حدی درگیر میکند که مراکز متعددی برای راهنمایی آنها در مسیر درست تحصیلی شکل گرفتهاند که برخی از آنها بعضا با دریافت مبالغ کلان، کار هدایت تحصیلی داوطلبان را انجام میدهند. این در حالی است که داوطلبان با دانستن چند نکته کلیدی در این مسیر میتوانند مسیر علمی آینده خود را به درستی انتخاب کرده و آینده شغلی روشنی برای خویش متصور شوند.
انتخاب رشته تحصیلی در دانشگاه، مقولهای است که در آن فرد نه تنها یک مسیر علمی، بلکه یک مسیر زندگی را انتخاب میکند. این تصمیم، یکی از مهمترین انتخابهای دوران جوانی است که تأثیرات عمیق و پایداری بر آینده فرد در زمینههای شغلی، اجتماعی، روانی و حتی شخصیتی دارد. بنابراین، انتخاب رشته نباید صرفاً بر اساس علاقه لحظهای، فشار اجتماعی یا رشتههای پرطرفدار انجام شود، بلکه باید با تفکر عمیق، شناخت از خود و آگاهی از فرصتهای آینده صورت گیرد.
یکی از مهمترین جنبههای انتخاب رشته، تأثیر آن بر آینده شغلی فرد است. رشتهای که فرد انتخاب میکند، مسیر ورود او به بازار کار را مشخص میکند. برای مثال، انتخاب رشتههایی مانند مهندسی، پزشکی یا فناوری اطلاعات معمولاً به فرصتهای شغلی بیشتر و درآمد بالاتری منجر میشود، اما این به معنای آن نیست که رشتههای علوم انسانی یا هنر ارزش کمتری دارند. هر رشتهای در جایگاه خود اهمیت دارد و موفقیت در هر حوزهای به علاقه، تلاش و تخصص فرد بستگی دارد. بنابراین، تطابق رشته با علایق و استعدادهای فردی، کلید اصلی پیشرفت و رضایت شغلی است.
علاوه بر این، رشته تحصیلی بر شخصیت و روش تفکر فرد تأثیر میگذارد. مثلاً دانشجویان رشتههای علوم انسانی بیشتر به تحلیل اجتماعی، اخلاق و تفکر انتقادی عادت میکنند، در حالی که دانشجویان مهندسی یا علوم پایه به تفکر تحلیلی، منطقی و حل مسأله مجهز میشوند. این مهارتها نه تنها در محیط کار، بلکه در تمام جنبههای زندگی فرد مفید هستند و به او کمک میکنند تا با چالشها به شیوهای آگاهانه برخورد کند.
انتخاب رشته همچنین بر سطح رضایت زندگی و سلامت روان تأثیر میگذارد. فردی که در رشتهای تحصیل میکند که با علایق و ارزشهایش هماهنگ است، احتمال بیشتری دارد که انگیزه داشته باشد، درسش را با علاقه بخواند و در نهایت از شغلش راضی باشد. در مقابل، انتخاب رشتهای نامناسب میتواند به بیانگیزگی، استرس و حتی ترک تحصیل منجر شود.
در نهایت، انتخاب رشته یک فرصت برای رشد شخصی و شکلگیری هویت است. دانشگاه محیطی است که فرد در آن با افراد متفاوت، ایدههای جدید و چالشهای شناختی مواجه میشود. رشتهای که فرد انتخاب میکند، تعیین میکند که این تجربه چگونه شکل بگیرد.
بنابراین، انتخاب آگاهانه و مبتنی بر خودشناسی، نه تنها به موفقیت تحصیلی و شغلی، بلکه به رشد جامع فردی منجر میشود. در نتیجه، انتخاب رشته تحصیلی تنها یک تصمیم تحصیلی نیست، بلکه یک سرمایهگذاری برای آینده است. فرد باید با شناخت از خود، مشاوره با افراد باتجربه و بررسی دقیق فرصتهای شغلی، این انتخاب مهم را انجام دهد تا بتواند به یک زندگی موفق، پربار و رضایتبخش دست یابد.
آخرین قدم در فرآیند ورود دانشآموزان به دانشگاه و نتیجه زحمات چندین ساله داوطلبان به یک انتخاب رشته صحیح و منطقی بستگی دارد. اقدام در مرحله انتخاب رشته تحصیلی در معرض آسیبهایی است که بیتفاوتی و بیاطلاعی نسبت به آنها میتواند موفقیت در دانشگاه، آینده و توانایی جوانان را به شکل منفی تحت تأثیر قرار دهد.
همچنان که مواجهه درست، منطقی و مدبرانه با انتخاب رشته میتواند نویدبخش آینده و راهی مطمئن و کمدغدغه برای آنها باشد. بنابراین پی بردن به اینکه چگونه یک انتخاب رشته صحیح داشته باشیم در رسیدن به موفقیت بسیار اهمیت دارد.
عوامل تأثیرگذار بر انتخاب رشته تحصیلی داوطلبان به دو دسته تقسیم میشوند:
الف_عوامل بیرونی
ب_عوامل درونی
مهمترین عوامل بیرونی تأثیرگذار در انتخاب رشته عبارتند از: خانواده، محیط آموزشی، افراد تأثیرگذار در زندگی فرد، گروههای همسالان و رسانهها مهمترین عوامل درونی آن عبارت است از : علاقه، ارزشها، اعتقادات، توانایی و مهارت، ویژگیهای شخصیتی، اهداف و تجربیات خود داوطلب.
داوطلبان باید در انتخاب رشته محدودیتها و شرایط خاص خود را در نظر داشته باشند و پس از انجام مشورتهای لازم، جمعبندی کرده و بر اساس نتایج حاصله در زمینه انتخاب رشته تصمیمگیری کنند. همچنین در کنترل کد رشتههای انتخابی مورد علاقه خود، باید به اولویت رشتههای تحصیلی انتخابی، مقطع تحصیلی رشتهها، دانشگاه محل رشتههای تحصیلی انتخابی، شهرهای محل دانشگاهها و دورههای تحصیلی رشتههای انتخابی، دقت کافی داشته باشند.
هفت اصل مهم در یک انتخاب رشته با کیفیت:
۱- شناخت کامل از خود، علایق و استعدادها در کنار توجه به رتبه کسبشده در هر زیرگروه و آنالیز دقیق کارنامه
۲ - مطالعه دقیق و کامل دفترچه راهنمای انتخاب رشته با توجه به تغییرات برخی از قوانین و اضافه شدن کد رشته محلهای جدید
۳- دقت به تمامی شرایط تحصیلی مانند توانایی، علایق، روحیات، مسائل خانوادگی، توان مالی، مسافت تا محل تحصیل
۴- آیندهنگری، تجزیه، تحلیل و بررسی بازار و کسب درآمد در رشتههای انتخابی در صورت علاقه به اشتغال در رابطه با رشته مورد نظر
۵- توجه به نحوه پذیرش رشته محلها (گزینش برخی رشتههای استانی، ناحیهای، قطبی، کشوری یا مخصوص داوطلبان استان خاص)
۶- توجه به نحوه پذیرش زن، مرد، متمرکز یا نیمهمتمرکز بودن یا شرایط خاص کد رشته مورد نظر مانند مصاحبه، معاینه و بررسی صلاحیتهای عمومی(مثل شرایط دانشگاه فرهنگیان یا علوم قضایی)
۷- اولویتبندی و تهیه پیشنویس از رشته محلهای انتخابی پس از مشورت با افراد خانواده، مشاوران مورد اعتماد و....
انتخاب رشته به سه دسته کلی تقسیم میشود:
۱) چیدمان رشتهمحور
۲) چیدمان شهرمحور
۳) چیدمان دورهمحور
چیدمان رشتهمحور مخصوص آن دسته از داوطلبانی است که علاقه وافری به یک رشته دارند؛ مثلا پزشکی که داوطلب تمامی رشتههای پزشکی را در تمامی شهرها و دانشگاهها انتخاب میکند که در این جا باید ترتیب شهر و دوره مورد توجه قرار بگیرد.
در چیدمان شهرمحور داوطلب از محدود سکونت خود نمیتواند خارج شود. در این چیدمان باید رشتهها براساس علاقه از بیشترین به کمترین چیده شود. در چیدمان دورهمحور بحث هزینه به میان میآید و معمولا تمامی رشتهها و دانشگاهها در دوره روزانه انتخاب میشوند و سپس به سراغ دورههای شهریهپرداز میرویم .
معرفی رشتههای استانی، ناحیهای، قطبی و کشوری:
بسته به اهمیت رشته و کارهای کارشناسی انجام شده درباره رشتهها و ضرورت بومیگزینی (یعنی فرد از محل زندگی خود دور نشود و برای تحصیل در رشتهای که در شهر خود وجود دارد، راه دور نرود) این دستهبندی انجام شده و به شرح زیر است:
رشتههای استانی: یعنی اگر اینچنین رشتههایی را از استان محل تحصیل خود انتخاب کنید، بالاترین شانس قبولی را دارد (حدود ۸۰ درصد).
رشتههای ناحیهای: به چند استان که کنار هم قرار دارند ناحیه گفته میشود و شخص با انتخاب از میان رشتههای ناحیهای محل سکونت خود، حدود ۷۰ درصد شانس قبولی دارد.
رشتههای قطبی: به مجموع چند ناحیه که کنار هم قرار میگیرند، قطب گفته میشود. اگر فرد در قطب خود انتخاب رشته کند، شانس بیشتری برای قبولی دارد.
رشتههای کشوری: در این رشتههای تحصیلی بدون ملاحظه بومیگزینی و فقط براساس نمره کل اکتسابی و رتبه کشوری انتخاب رشته صورت میگیرد.
کلام آخر:
انتخاب رشته اصولی اقدامی است که نباید آن را ساده گرفت. با در نظر گرفتن علایق شخصی، فرصتهای شغلی، استعداد، تقاضای بازار، ملاحظات مالی، تعادل بین کار و زندگی، فرصتهای شبکهسازی، رشد و فرصتهای یادگیری و داشتن انتظارات واقعبینانه، میتوانید تصمیم آگاهانهای بگیرید که با اهداف و آرزوهایتان همسو باشد. به یاد داشته باشید انتخاب رشته در صورتی کارآمد است که نه تنها فرصتهای شغلی را فراهم کند، بلکه برای شما شادی و رضایت را در زندگی حرفهای به ارمغان آورد.
شما چه نظری دارید؟