معاون توسعه مشارکتهای مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره) در گفتگوی اختصاصی با اطلاعات در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی اقتصادی با توجه به اینکه هر سال شاهد فاصله گرفتن مستمری پرداختی از سوی این نهاد به مددجویان نسبت به خط فقر هستیم، این مساله چگونه تدبیر میشود، گفت: موضوعات اجتماعی متاثر از ساختارهای اقتصادی است؛ کمیته امداد تاسیس شد تا به فقرا کمک و از گسترش فقر جلوگیری کند و همچنین خانوادههایی را که دچار اختلال اقتصادی در زندگی و معیشت خود شدند و نیازمندند، توانمندساز د. مساله اصلی اینجاست که آیا کمیته امداد در این زمینه موفق بوده است یا خیر؟ به عنوان کسی که در این ساختار فعالیت میکنم، نه به عنوان کسی که تعصبات شغلی و تعصب به امام، انقلاب و کمیته امداد دارم؛ به عنوان یک کارشناس در حوزههای اجتماعی و چون در متن کار قرار دارم، باید بگویم که کمیته امداد در اهداف و رسالت خود موفق بوده است .
حبیب الله آسوده در ادامه با اشاره به چرایی این موضوع که وقتی از بیرون به ساختار و فعالیتهای این سازمان توجه میشود، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، مسائل و شبهاتی پیش میآید، گفت: در حقیقت کمیته امداد به دلیل فقر اقتصادی، شرایط نامساعد معیشتی و دهک درآمدی پایین، خانوادهها را تحت پوشش قرار میدهد. ما وظیفه داریم که به این خانوادهها کمک کنیم و با توانمندسازی آنها، از چرخه فقر نجات پیدا کنند. فرآیند شناسایی نیازمند، کمک کردن و توانمندسازی در یک پروسه که فرد به شخصی تبدیل شود که دیگر نیازمند دستگاههای حمایتی نیست، وظیفه اصلی کمیته امداد است.
وی با اشاره به اینکه کمیته امداد یک منظومه توانمندسازی است، گفت: این سازمان یک ورودی دارد به نام نیازمند به دلایل اقتصادی و یک خروجی دارد به نام خودکفایی در عرصههای مختلف؛ اما بی ثباتی و عدم سیاستگذاری درست در ارتباط با موضوع فقرزدایی و ساختار اقتصادی و سیاستهای پولی کشور دراین سنوات باعث شده است علیرغم اقدامات وسیع این نهاد در موضوع کمک به نیازمندان و توانمند کردن آنها ، شاهد فاصله گرفتن مواردی نظیر پرداختی مستمریها نسبت به خط فقر و کم اثر شدن آن باشیم.
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد با اشاره به اینکه وقتی ارزش پول کشور بر اساس برخی سیاستهای داخلی یا خارجی سقوط میکند، افراد زیر پوشش سازمانهای حماتی هر چقدر هم توانمند شوند به یکباره در عرض ۲۴ ساعت مجدد به نقطه آغاز خود بازگردند و فقیر شوند گفت: این مساله نه فقط در ارتباط با محرومین بلکه برای سایر اقشار جامعه نظیر کارگران عزیز هم صدق میکند؛ وقتی شرایط اقتصادی بد میشود بیشترین آسیب به فقرا میرسد.
آسوده با تاکید بر اینکه کمیته امداد متاثر از شرایط اقتصادی کشور است، گفت: اینکه علت این موضوع تحریمهای بین المللی یا برخی سیاستهای نادرست داخلی و ... است همه موارد دخیل است اما باید بگویم که ما دقیقا در این شرایط در کمیته امداد چندین خدمت راانجام می دهیم تا فرد و مددجو به توانمندی برسدازجمله : ۱. حوزه حمایت؛ یعنی نیازهای اولیه خانواده شامل: مستمری، جهیزیه، درمان، لوازم منزل و بسیاری از نیازهای زیستی توسط کمیته امداد تامین میشود. ۲. حوزه تامین مسکن که شامل کمک هزینه ساخت خانه یا کمک رهن و اجاره حداقلی است که فرد نیازمند بی سرپناه نشود. ۳. حوزه تحصیل که فرزند فرد مددجو به دلیل فقر معیشتی دچار فقر تحصیلی و مهمتر از آن عدم رشد استعدادهای خدادادی نشود. ۴. حوزه فرهنگی در قالب برنامههای نشاط آفرین، اردو و سایر آموزشهای فرهنگی که بخشی از نیازهای خانواده مددجو در این زمینه رفع میشود تا فرد یا خانواده ای که دچار فقر اقتصادی شده است احساس نکند که نیازها و آرزوهای دیگرش قابل تامین نیست. ۵. همچنین در حوزه قضائی و حقوقی، مشکلات مددجویان با کمک دستگاه قضا، نیکوکاران و خیرین پیگیری و حل میشود تا اگر مددجو حقی دارد که باید به آن برسد از مبادی قانونی آن پیگیری شود و حقوق مددجو ضایع نشود.
مساله اشتغال
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد با اشاره به اینکه در کنار خدمات مذکور در موضوع خودکفایی و توانمندسازی اقتصادی، مهمترین مساله اشتغال است، گفت:دراین ارتباط بخشی از مساله مهارت آموزی است که مددجویان را به مراکزی معرفی میکنیم که مهارتهای دلخواه و مورد نظرخود را فرا بگیرند و بر اساس آن حرفه از تسهیلات ارزانقیمتی برخوردار شوند. در ادامه این فرآیند، با مشاوره، نظارت و استعدادسنجی، فرد کسب و کاری برای خود راه اندازی میکند. در مورد دیگر، اگر فرد تجربه ای داشته است که میتواند پایه اولیه کسب و کار وی باشد، تسهیلاتی اعطا میشود تا در این زمینه رشد کند و خودش را به مرحله ای از فرآیند خودکفایی و رشد اقتصادی برساند.
آسوده تصریح کرد: هدف اساسی کمیته امداد در کنار فرآیندهای مذکور، قطع چرخه فقر بین نسلی است؛یعنی اگر پدر و مادر دچار اختلال اقتصادی هستند، کاری کنیم که فرزند ایشان فقیر نماند؛ این میتواند در حوزهای مختلف مانندمهارتهای خاص، تحصیل، ورزش و .... باشد. پس فرآیند و ساختار، درست طراحی شده است و خدمات هم به خوبی انجام میشود، اما هرچه کمک میکنیم بخشی از جامعه از فقر نجات پیدا کند، تولید فقر افزایش مییابد و بر شمار افراد نیازمند براساس شرایط نامساعد اقتصادی افزوده میشود و در این شرایط کمیته امداد وظیفه خود میداند که این افراد را زیر پوشش قرار دهد و به آنها کمک کند.
وی در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه با توجه به حضور گسترده کمیته امداد در لایههای مختلف جامعه، در زمان تنظیم بودجه این نهاد چقدر نقش دارد و چه کمک فکری میکند که بودجه ریزی کشور واقعی و به جای درست هدایت شود؟ گفت: با توجه به اطلاعاتی که کمیته امداد از جمع آوری دادهها در اختیار دارد و هم اطلاعاتی که براساس تجارب ۴۶ ساله به دست آورده، آماده است اگر دولت تمایل دارد در زمینه بودجه به ویژه در بخشی که مربوط به نیازمندان و فقرا میشود، مشورت دهد و کمیته امداد از اینکه اطلاعات و دانش ذهنی و تجربی خود را در اختیار دستگاهها قرار دهد، دریغ نمی کند.
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه شاخص فقر در کدام استانهای کشور بالاتر است، گفت: اطلاعات درباره شاخصهای فقر را وزارت اقتصاد و مرکز آمار ایران گزارش میدهند اما بیشترین زیر پوششهای جمعیتی (نفری) ما مربوط به استان سیستان و بلوچستان است و بیشترین خانوارهای زیر پوشش در استان خراسان رضوی است.
آسوده ادامه داد: هرجا که محرومیت زیاد است حضور کمیته امداد در آن منطقه، ناحیه یا استان بیشتر است. اکنون ۲میلیون و ۳۳۰ هزار خانواده ( ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر) زیرپوشش کمیته امداد هستند.
روند مشارکتهای مردمی در ۱۰ سال اخیر
وی در ادامه این مصاحبه با اشاره به روند افزایشی مشارکتهای مردمی گفت: در ۱۰ سال اخیر میانگین رشد مشارکتهای مردمی در امور مختلف برای هر سال ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است و در ۴ ماه اول امسال در مجموع کمکهای مردمی به کمیته امداد ۲۷ درصد رشد داشته و شاهد رشد ۳۲ درصدی همه مشارکت های مردمی و کمک خیرین به مراکز نیکوکاری ایجاد شده توسط کمیته امداد بوده ایم.
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد درباره بیشترین منابع تخصیص یافته به این سازمان هم گفت: بیشترین منابع مربوط به مستمری خانوادههاست که توسط دولت در لایحه بودجه نوشته میشود که در این بین کمکهای مردمی و خیرین هم بخشی از این منابع را تامین میکند. در حقیقت سازمان به دنبال این بوده است که کمکهای مردمی مستقیم به دست خود مردم برسد لذادر این زمینه دو کار انجام شده است؛ ۱. ایجاد مراکز نیکوکاری و گروههای خیریه در سراسر کشور که خود مردم، افراد نیازمند محله و اطراف خود را شناسایی کنند و خودشان هم با جمع آوری کمکها آن را به دست فقرا و نیازمندان برسانند؛ این کار در زمینه مردمی سازی فعالیتهای امداد بوده است که تاکنون بیش از ۷۳۳۰ مرکز نیکوکاری در سراسر کشور در این ارتباط راهاندازی شده است و در حال فعالیت هستند. ۲. راه اندازی طرح اکرام که به نوعی تکافل اجتماعی است و مردم مستقیم کمکهای خود را برای کسی که انتخاب کردند (فرزند یتیم یا فرزند محسنین) واریز میکنند که در این زمینه بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار حامی و نیکوکار در قالب این طرح به ۵۲۰ هزار فرزند یتیم و محسنین (بیش از ۵۰۰ هزار خانواده) کمک و یاری میرسانند.
آسوده در ادامه با اشاره به اینکه رویکرد کمیته امداد این است که تا جایی که امکان دارد تسهیل گری و تنظیم گری انجام دهد و مردم خودشان مستقیما عمل کنند که این رویکرد بسیار اثرگذار هم بوده است .
وی درباره شمارمددجویان و روند کاهشی و افزایشی آن در هر سال در این نهاد هم گفت: هر سال شماری از مددجویان به دلیل خودکفا شدن، توانمند شدن و بهبود شرایط معیشتی از زیر پوشش خارج میشوند و شماری دیگر جایگزین آنها میشوند. در چند سال اخیر حداکثر تعداد مددجویان زیر پوشش به ۵ میلیون نفر رسید که اکنون این تعداد به بازه ۴میلیون و ۷۰۰ هزار تا ۴ میلیون و ۹۰۰ هزار رسیده است. دلیلی که این رقم در همین بازه مانده، فعالیت گروهها و مراکز نیکوکاری و مردمی است که با کمکهای خودشان در این زمینه موثر بوده اند.
سیاست کمیته امداد؛ توسعه و بزرگ شدن نیست
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد درباره اهداف بلند مدت این سازمان برای فقرزدایی پایدار و عدم بزرگ شدن این نهاد گفت: سیاست این سازمان به هیچ وجه بزرگ شدن نبوده است و نخواهد بود. برعکس سیاست و راهبرد امداد، مردمی سازی، نهادی ماندن و کوچک سازی است؛ اما اینکه اهداف ما برای فقرزدایی چیست باید گفت این مورد مربوط به نهادی است که منجر به تولید فقر میشود؛ کمیته امداد فقر را تولید نمی کند. باید ببینیم فقر کجا تولید میشود. کمیته امداد، نهادی است که وظیفه خدمت رسانی دارد آن هم در جایی که فقر تولید شده است. پس جایی که فقر تولید میشود باید سیاست خود را مشخص و چشم انداز خود را برای کاهش و ریشه کن کردن فقر اعلام و عملی کند. امداد به دنبال این است که اصلا در جامعه فقر تولید نشود و به وجود نیاید و در این صورت کارکردش هم تغییر کند. امام راحل کمیته امداد را تاسیس کردند تا مادامی که در جامعه ما فقیر هست، در این نظام نهادی باشد که با کرامت و عزت فقرا را کمک کند. کمیته امداد این فرآیند کمک به نیازمندان و توانمندسازی آنها را تا جایی ادامه میدهد که سرچشمه فقر از بین برود.
آسوده تصریح کرد: کمیته امداد اکنون با بهره وری بیشتری فعالیت میکند آن هم در شرایطی که برشمار فقرا اضافه شده است. کمیته امداد به عنوان نماینده یک نظام ولایی وظیفه اش این است که نگذارد فردی به دلیل شرایط بد اقتصادی دچار ناهنجاریهای دیگری شود. وی در ادامه با اشاره به اینکه همه دغدغه کمیته امداد این است که کمکهای دولت و مردم را در مسیر توانمندسازی نیازمندان جامعه صرف کند، گفت: اگر جایی هم خودش درآمدزایی میکند برای نیل به همین اهداف است. کمیته امداد یک نهاد اقتصادی نبوده و نیست بلکه نهادی است کاملا حمایتی و اجتماعی. نوع کارکرد آن اصلا اقتصادی نیست واگر جایی هم فعالیت اقتصادی دارد مبنای فکری و عملیاتی آن حمایت اجتماعی با مشارکت مردم و کمکهای دولت است.
معاون مشارکتهای مردمی کمیته امداد درباره این موضوع که اگر روزی در ایران اسلامی شرایط اقتصادی بهبود پیدا کند، فقر ریشه کن شود و کشور به رشد اقتصادی برسد، رویکرد و کارکرد کمیته امداد چه تغییری میکند، گفت: با توجه به اهداف برنامه هفتم و فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر الزام به رسیدن رشد اقتصادی ۸ درصدی، هرچه در مسیر این گفتمان اقتصادی حرکت کنیم و با توجه به تاکیدات رهبری نسبت به حفظ ارزش پول ملی، قطعا به جایی میرسیم که شمار فقرا و نیازمندان کم میشود، بیکاری کاهش پیدا میکند و اشتغالزایی رخ میدهد. ما باید ابتدا این مسیر زمانبر را طی کنیم آن زمان وقت آن میرسد که کمیته امداد هم با توجه به شرایط، ماموریت خود را تغییر دهد. اندیشه کمیته امداد به عنوان یک نهاد انقلابی و مردمی این است که حلقه واسط خیرین و نیازمندان برای توانمندسازی نیازمندان باشد.
آسوده در پایان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا در آینده سازمانی مثل کمیته امداد به مانند کشورهای توسعه یافته تبدیل به یک سازمان مردم نهاد میشود که مدیریت آن در اختیار مردم باشد و حوزه فعالیتش به صورت محله محور، گفت: نقش کمیته امداد راهبری خیر و احسان در جامعه است؛ این سازمان یک دهه این راهبرد را شروع کرده است. مراکز نیکوکاری که این سازمان در سراسر کشور راه اندازی کرده است هم با همین هدف فعالیت میکنند که گروههای مردمی و محله ور، نیازمندان و اغنیای محله را شناسایی میکنند و حلقه واسط بین آنها برای توانمندسازی افراد بی بضاعت و فقیر میشوند. بیش از ۷ هزار مرکز نیکوکاری با همین هدف تاسیس شده اند که در حال گسترش است و به تعبیر شما اینها همان سازمانهای مردم نهاد و به تعبیر ما مراکز نیکوکاری هستند. در حقیقت با این روش مدیریت محله به دست مردم میافتد و راهبری و نظارت آن با کمیته امداد خواهد بود. اکنون حوزه ایتام و مراکز نیکوکاری ما کاملا مردمی است و به صورت پلتفرمی عمل میشود و هیچ وابستگی هزینهای به کمیته امداد ندارند. دلیل این موضوع هم این است که مردم به این موضوعات علاقمندند و تمایل دارند که نقش آفرینی کنند و کمیته امداد این فرصت را فراهم میکند که هم در خدمت محرومین باشد و هم در خدمت خیرین.
معاون مشارکتهای مردمی به همراه مدیرکل روابط عمومی کمیته امداد قبل از این گفتگو از شعبات و بخشهای مختلف موسسه اطلاعات نظیر چاپ افست، چاپ روزنامه و مجلات، آرشیو، موزه و تحریریه روزنامه بازدید کرد.
شما چه نظری دارید؟