یک تحلیلگر مسائل شبهقاره گفت: چابهار به محور تلاقی رقابت و همکاری هند و آمریکا بدل شده است؛ جایی که دیپلماسی، اقتصاد و ژئوپلیتیک درهمتنیده میشوند.
نوذر شفیعی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی اظهار داشت: در حالی که روابط هند و آمریکا در دهه گذشته یکی از ستونهای سیاست آسیا – پاسیفیک واشنگتن به شمار میرفت، در دولت دوم دونالد ترامپ، شکافهای روزافزون بر مناسبات دو کشور سایه افکنده است؛ بهویژه از زمانی که نارندرا مودی، نخستوزیر هند، با لغو سفر خود به مالزی و امتناع از دیدار با ترامپ، پیام روشنی به کاخ سفید ارسال کرد. وی افزود: رفتار اخیر دهلینو نهصرفاً واکنشی دیپلماتیک، بلکه نشانهای از تغییر تدریجی در نگاه راهبردی هند به جایگاه آمریکا در معادلات بینالمللی است. ازسرگیری خرید نفت از روسیه، افزایش تعاملات نظامی با چین در سطح منطقهای و کاهش تمایل مودی برای گفتگوهای مستقیم با ترامپ، همگی نشانههایی از سردی بیسابقه در مناسبات دو طرف است.
این کارشناس مسائل جنوب آسیا معتقد است: دلیل تنشهای بین دو کشور صرفاً اقتصادی نیست، بلکه ریشه در تفاوت دیدگاههای سیاسی دارد. ترامپ با اعمال تعرفههای سنگین بر کالاهای هندی، محدودیت در صادرات فناوریهای حساس و فشار برای قطع واردات انرژی از روسیه، عملاً یکی از مهمترین شرکای اقتصادی آمریکا را به سمت مسکو و پکن سوق داده است. شفیعی یادآور شد: لغو دیدار مودی با ترامپ و واگذاری گفتگوها به وزیر خارجه هند، نشانهای از بیاعتمادی ساختاری است. او تأکید کرد: دهلینو نمیخواهد در موقعیتی قرار گیرد که در برابر سخنان غیرقابلپیشبینی رئیسجمهوری آمریکا احساس تحقیر یا ضعف کند؛ بهویژه در شرایطی که رقابت با چین و حساسیت نسبت به پاکستان همچنان تعیینکننده افکار عمومی هند است.
وی همچنین اشاره کرد: این شکاف ممکن است ابعاد گستردهتری پیدا کند، زیرا چین و روسیه در قالب همکاریهای بریکس و سازمان همکاری شانگهای، فضای جدیدی برای حضور فعالتر هند در کنار خود فراهم کردهاند. از نگاه او، گرایش تدریجی دهلینو به سمت شرق، پاسخی طبیعی به سیاستهای غیرقابلپیشبینی ترامپ است که حتی نزدیکترین شرکای آمریکا را نسبت به استمرار همکاری دچار تردید کرده است.
موازنهسازی هوشمندانه؛ استقلال راهبردی در عین وابستگی ساختاری
شفیعی تأکید کرد: پیوندهای راهبردی میان دهلینو و واشنگتن به حدی عمیق است که هیچیک قادر به گسستن کامل آن نیستند. به باور او، هند در سالهای اخیر الگویی از استقلال راهبردی در عین وابستگی ساختاری را دنبال کرده است؛ بدین معنا که در عین تعامل با آمریکا، هیچگاه حاضر به واگذاری کامل استقلال خود در سیاست خارجی نبوده است.وی خاطرنشان کرد: دهلینو در معادلات جهانی، بهویژه پس از جنگ اوکراین، به دنبال ایفای نقشی است که میان واشنگتن، مسکو و پکن تعادل برقرار کند. از این منظر، هند نه به اردوگاه غرب میپیوندد و نه بهطور کامل در محور شرق ادغام میشود. به گفته این استاد روابط بینالملل، سیاست چندجانبهگرایی فعال هند به آن کشور اجازه داده است که هم در قالب گفتگوهای چهارجانبه کواد با آمریکا، ژاپن و استرالیا حضور یابد و هم در سازوکارهایی نظیر بریکس و شانگهای با چین و روسیه همکاری کند.
وی افزود: دهلینو بهخوبی دریافته است که رویارویی مستقیم با آمریکا نه به سود جایگاه ژئوپلیتیکی هند و نه به نفع اقتصاد ملی است؛ بنابراین، در برابر سیاست تعرفهای ترامپ یا تهدید به تحریمهای ثانویه، هند با نوعی دیپلماسی صبورانه و تعدیلگر رفتار کرده است. شفیعی ادامه داد: هند بهخوبی میداند که آمریکا در مسیر رقابت با چین به یک شراکت باثبات در جنوب آسیا نیاز دارد و این همان نقطهای است که دهلینو از آن بهعنوان اهرم نفوذ استفاده میکند.
شما چه نظری دارید؟