رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی، هشدار داد که گسلهای اصلی و فرعی کشور ایران به طول ۴۰ هزار کیلومتر کشیده شدهاند که این میزان معادل اندازه کره زمین است و در میان این گسلها، تهران با ۲۷ گسل شناسایی شده، بهویژه در معرض تهدید قرار دارد و از آنجایی که کشور هر ۱۰ سال یکبار شاهد وقوع یک زلزله ویرانگر است، این خطرات نیازمند اقدامات فوری و مؤثر برای کاهش آسیبها و حفاظت از جان مردم از طریق نظارت کامل بر ساخت و سازها است.
علی بیتاللهی در گفتگو با ایسنا، با بیان اینکه ایران به دلیل موقعیت زمینشناسی و جغرافیایی خاص خود، در زون خطر لرزهای بسیار بالا قرار گرفته است، اظهار داشت: اگر کل گسلهای اصلی و فرعی کشور را دنبال هم قرار دهیم، طول این گسلها ۴۰ هزار کیلومتر میشود؛ یعنی به اندازه کره زمین.
وی با بیان اینکه نکته مهم دیگری که در لرزهخیزی ایران شاهد آن هستیم، همجواری سکونتگاههای بزرگ و پرجمعیت با چشمههای لرزهای یا گسلها است، اضافه کرد: شکلگیری مناطق جمعیتی به وجود آب بستگی دارد و این اصل مهمی در کشور خشک و نیمه خشکی مانند ایران است. در ایران که وضعیت رودهای آن مانند کشورهای آسیای جنوبی شرقی و اروپا نیست و بروز آب بیشتر به صورت چشمه بود، در هر جایی که آب وجود داشته، مردم اطراق کردند و به تدریج توسعه سکونتگاه نیز رخ داده است.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه زونهای خرد شدهای که بر اثر گسل چشمههای آب را ایجاد میکنند، زونهای مستعدی برای ظهور آب و تشکیل چشمه هستند، یادآور شد: وجود آب و چشمهها در این نواحی، موجب شده تا جمعیت نیز در اطراف آنها متمرکز شوند. در واقع شکلگیری مراکز جمعیتی در ایران به واسطه آب بوده است و آب عمدتا در زونهای خرد شده گسلی به صورت چشمه ظهور یافته است و از این رو است که مردم سرزمین ما همواره با حضور گسلها زندگی کردهاند.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه به طور متوسط هر ۱۰ سال در کشور یک زمین لرزه بزرگ رخ داده است، گفت: از سوی دیگر علاوه بر نزدیکی گسلها به سکونتگاههای جمعیتی، با ساخت و ساز بی کیفیت مواجه هستیم. در کشور خشک و نیمه خشک ایران، عمدهترین مصالح بنایی ساخت و سازهای سنتی، خشت و گل یا سنگ و گل بوده است و نمونه آن را میتوان در سازه روستاهای استانهایی چون خوزستان، فارس، بوشهر و هرمزگان مشاهده کرد.
بیتاللهی زلزله بم را نمونهای از ویرانی سازههای خشت و گلی دانست و افزود: زلزله بم نشان داد که این سازهها به دلیل آوار سنگی که دارند، تا چه میزان کشنده هستند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۵، از حدود ۲۳ میلیون واحد مسکونی نزدیک به ۹ میلیون واحد مسکونی کشور فاقد اسکلت هستند، یعنی این سازهها مهندسی ساز و مقاوم در برابر زلزله نیستند. این محقق حوزه مخاطرات با بیان اینکه کیفیت ساخت و سازها در حال حاضر هم مناسب نیست، گفت: یکی از مشکلات عمدهای که در ساخت و سازها با آن مواجه هستیم؛ این است که در شهرهای بزرگ با بافتهای فرسوده مواجه هستیم. به طوری که در تهران از حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار پلاک ساختمانی، حدود ۲۵۰ هزار پلاک ساختمانی در بافتهای فرسوده تهران هستند.
بیتاللهی اضافه کرد: این در حالی است که در حال حاضر حدود ۲۷ گسل در تهران شناسایی شده است که ۵ مورد از آنها جزء گسلهای اصلی هستند و این شهر در طول تاریخ با زلزلههای متعددی مواجه بوده است و احتمال وقوع آن نیز وجود دارد. زلزلهای که اخیرا در میانمار رخ داد؛ در شرایطی بود که چند صد سال این شهر با سکون لرزهای مواجه بوده و این نشان میدهد که ما همواره با خطر بالقوه زلزله مواجه هستیم.
وی با اشاره به وضعیت فرونشست زمین در کشور، گفت: بر اساس برآوردهای ما، نزدیک به ۱۰ درصد از مساحت کشور در زونهای فرونشست قرار دارند و از سوی دیگر عمدهترین شهرهای کشور بر روی زونهای فرونشستی یا در مجاورت زون فرونشست هستند، طوری که بخشهایی از این شهرها در دامنه فرونشستها قرار دارند.
بیتاللهی به بیان رخدادهای پس از فرونشست زمین اشاره کرد و توضیح داد: وقتی فرونشست رخ میدهد، ساختمانهای سطح زمین به تدریج پایین میروند و پی آنها دچار ترک خوردگی میشود. چنین ساختمان هایی، سازه های ضعیف و کم مقاومی در برابر زلزله میشوند؛ چرا که پی آنها دچار ترک شده است. وی گفت: در چنین شرایطی وقتی زلزلهای با بزرگای ۷ یک ساختمان را ویران کند، سازههایی با پیهای ترک خورده با زلزلههایی به بزرگای ۵ هم میتوانند خراب شوند و این در حالی است که حدود نیمی از جمعیت کشور در زونها و پهنههای فرونشست زمین سکونت دارند.
وی با انتقاد نسبت به افزایش تمرکز جمعیت در پایتخت، تاکید کرد: سد کرج کم آب شده و نگرانیهایی را برای کمبود آب در تهران ایجاد کرده و از سوی دیگر اعلام شد که برای تامین آب شرب تهران، چندین ده حلقه آب شرب در تهران حفر شود و از سوی دیگر فرونشست زمین با افت سطح آبهای زیر زمینی در ارتباط است، در حالی که در شهری ساکن هستیم که خطر زلزله در آن وجود دارد.
بیتاللهی با اشاره به خبرهای مربوط به انتقال آب از دریا به تهران، اظهار داشت: برای تامین آب شرب تهران اولیه، سد کرج احداث شد که با افزایش آب در تهران، جمعیت بیشتری به تهران آمدند و با افزایش جمعیت، سد لتیان احداث شد و با افزایش جمعیت سد لار ساخته شد و با کمبود آب بر اثر افزایش جمعیت، سد ماملو ایجاد شد و بعد از آن از سد طالقان، توسط لوله به تهران آبرسانی شد.
وی افزود: در کنار این اقدامات، برای تامین آب بیشتر چندین ده حلقه آب ایجاد شد تا آب مردم تهران تامین شود و اکنون به این صرافت افتادهایم که برای تامین آب برای تهران، از دریا آب وارد شهر شود و آب بیشتر یعنی ورود جمعیت بیشتر به تهران. بیتاللهی جمعیت تهران را در شب ۹ میلیون و در روز حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون نفر ذکر کرد و افزود: در صورتی که زلزله ویرانگری در تهران رخ دهد، فاجعه ویرانگری با وجود بافتهای فرسوده و ساخت و سازهای بی کیفیت ایجاد خواهد شد.
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه این چرخه معیوب تامین آب شرب و افزایش جمعیت فقط مربوط به پایتخت نمیشود، افزود: ۱۱ نقطه جمعیتی بالا در کشور داریم که به دلیل شغل و معیشت، تبدیل به کانونهای جذب و مهاجرپذیری بالا شدند و از سوی دیگر روستاها و شهرهای کوچک کشور نیز خالی از جمعیت میشوند و یک توزیع ناهمگن جمعیت اتفاق میافتد.
شما چه نظری دارید؟