محاصره پاوه توسط نیروهای ضد انقلاب حزب دموکرات کردستان و سایر گروهای چپی طی روزهای ۲۳تا ۲۸مرداد ۱۳۵۸رخ داد.
در این ماجرا شماری از نیروهای شورشی به اسم دفاع از حقوق کردها که در واقع در خدمت نیروهای بیگانه با هدف تجزیه ایران بودند، به شهر پاوه حمله کردند و کوشیدند تا آن را تصرف کنند. در مقابل، چند صد تن نیروهای ژاندارمری وقت و سپاه پاسداران از شهر دفاع کردند. برای تقویت دفاع ازشهر، حدود ۸۰نفر از نیروهای سپاه تحت فرماندهی علیاصغر وصالی به مدافعان پیوستند. تا روز ۲۷مرداد، برتری با طرف مقابل بود و آنها توانستند تقریباً همه شهر جز پاسگاه ژاندارمری و پادگان سپاه را تصرف کنند.
پس از تلاشهای شهید ولیالله فلاحی، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش و شهید دکتر مصطفی چمران نماینده دولت موقت برای حفظ شهر، در نهایت با فرمان امام خمینی (ره)، با کمک هلی کوپترهای هوانیروز به فرماندهی شهید احمد کشوری مهاجمان شکست خوردند و محاصره پاوه شکست و مناطق تصرف شده باز پس گرفته شد.
اتفاقاتی که درسال ۱۳۵۸ در کردستان و غرب ایران رخ داد، از عجیبترین وقایع تاریخ انقلاب اسلامی است.
همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ، ماجراهای کردستان آغاز شد. هدف این بود که انقلاب نوپای ما را درگیر مسائل و جنگهای داخلی کنند و از درون متلاشی سازند. حوادث کردستان در آن زمان یکی از بزرگترین مشکلات داخلی ما بودو گاهی حساسیتی داشت که سرنوشت انقلاب اسلامی به آن بستگی داشت.
در این میان حماسه خونین «پاوه» حادثهای بس مهم و دارای اهمیت خاص در تاریخ تحولات ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می رود. آنقدر مهم که امام خمینی مهمترین فرمان نظامی تاریخی خویش را در همین ارتباط صادر و امید دشمنان به سقوط انقلاب اسلامی را به یأس مبدل کرد .
بعد از پیروزی انقلاب ، همه نیروهای خارجی دست به کار شدند تا در کردستان آشوبی علیه دولت مرکزی و شکست انقلاب به پا کنند. سیل پول و اسلحه از عراق و نقاط دیگر به سوی کردستان سرازیر شد. فقر و ناآگاهی برخی از مردم و دسیسههای استعمار و صهیونیسم برای سوءاستفاده از آن، شعله نفاق و آشوب را هر روز گسترده تر کرد. البته دامن زدن به اختلاف های قومی در ایران بحث جدیدی نبود؛ از گذشته دستهای مرموزی سعی کرده بودند برای کردها یک قومیت، یک ملیت خاص و مستقل جدای از ایران به وجود آورند. عدهای از سالها قبل در اروپا و آمریکا، مشغول برنامهریزی و طراحی فرهنگ و زبان و ملیتی خاص برای کردها بودند. فکر استقلال کردستان و تشکیل یک کشور مستقل کردی در بین کردهای ایران، عراق ،ترکیه و سوریه تبلیغ و ترویج شده و می شودو این در حالی است که کردها در حقیقت ایرانیان اصیلند و فرهنگ، زبان و ملیت اصیل ایرانی به آنها تعلق دارد.
شکل گیری رویداد پاوه
از همان اوایل پیروزی انقلاب، جنگ و خونریزی در منطقه کردستان شروع شد. اولین نمونه بزرگ آن، حمله به پادگان مهاباد بود. در این تهاجم، سلاحها به غارت رفت و پادگان به آتش کشیده شد. با سلاح هایی که از مهاباد به یغما برده شده بود، در ساعت ۲۳ روز ۲۷ اسفند ۵۷صدها نفر از توطئهگران، پادگان سنندج را محاصره کردند. بدون آنکه گلولهای از داخل پادگان به طرف آنها شلیک شود وارد پادگان شدندو ۲۱ سرباز را به قتل رساندند و چند ساختمان داخلی را تسخیر کردند.
مهاجمان احزاب چپ، در تاریخ ۳۱ فروردین ۵۸ نیروهای مسلح خود را به نقده بردند. جمعیت این شهر ۲۰ هزار نفر بود که تقریبا ۱۵ هزار نفر آن ترک بودند. مطابق معمول توطئهگران پس از ایجاد آشوب در یک شهر، نیروهای خود را برای توطئه در محل جدید دیگری تجهیز میکردند. پس از جریان مریوان هم رهسپار پاوه شدند و به مدت چند هفته تجهیزات و نفرات خود را برای جنگ بزرگ در پاوه آماده کردند.
این گروهکها رهسپار پاوه شدند و با وجود نفرات بیشتر به دلیل مقاومت جانانه مردمی و نیروهای مسلح وفادار به نظام جمهوری اسلامی، پشت دروازههای شهر ماندند و موفق به تسخیر شهر نشدند. اما پاوه به محاصره دشمن درآمد و ساعت به ساعت حلقه محاصره آن تنگتر میشد. شامگاه ۲۲مرداد سپاه پاسداران و گروهان ژاندارمری پاوه طی پیامهای فوری به مراکز خود در کرمانشاه، اعلام کردند: «پاوه به دست مهاجمان در شرف سقوط است.» و از مسئولان و قوای نظامی طلب کمک کردند. در این پیغامها شرایط بسیار شکننده و مدت مقاومت شهر حدود یک ساعت پیشبینی شده بود. در پی اعلام این خبر، هیأتی مرکب از شهید دکتر چمران معاون نخستوزیر، تیمسار فلاحی فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش و ابوشریف فرمانده عملیات سپاه پاسداران انقلاب با سه فروند هلیکوپتر و مهمات کافی راهی پاوه شدند.
واکنش نیروهای مسلح و نیروهای مردمی
روز شنبه ۲۷ مرداد ۱۳۵۸ ، جنگ شدیدی اطراف پاوه در استان کرمانشاه آغاز شد. مهاجمان با حمله به پاسداران آنها را قتل عام کردند و ۱۸ نفر از آنان را در بیمارستان سر بریدند. با آغاز درگیریها، شهید مصطفی چمران که از مدتی پیش در منطقه مشغول شناسایی و گفتگو بود، در پادگان پاوه در محاصره قرار گرفت. او در آخرین لحظات پیامی به این شرح به تهران فرستاد: «حلقه محاصره تنگتر میشود. فوری کمک بفرستید.»
اولین کمک نظامی که برای چمران فرستاده شد، توسط مهاجمان مسلح که از اطراف کردستان به پاوه آمده بودند، عقب زده شد. یک هواپیما و دو هلی کوپتر هم ساقط شدند. تیمسار ولی الله فلاحی، با گروهی خود را به کرمانشاه رساند و اعزام نفرات و مهمات به منطقه را زیر نظر گرفت. تا نیمه شب، شهر هنوز در دست مهاجمان مسلح بود. آنها از خروج مردم غیر نظامی که می خواستند شهر را ترک کنند، جلوگیری می کردند.پس از این وقایع، پاسدارانی از خرم آباد، کرمانشاه، تهران و سنندج به منطقه اعزام شدند. دولت در اطلاعیه ای از حملات وحشیانه گروهی مهاجم خبر داد و به آنها هشدار داد که اگر به محاصره پادگان پاوه که چمران در آن گرفتار بود، پایان ندهند و گروگان ها را آزاد نکنند، نیروهای ارتش از سراسر کشور آنها را به شدت سرکوب خواهند کرد .
خبرگزاری پارس (ایرنا) به نقل از یک منبع آگاه در نخستوزیری در همان روز گزارش داد: «وضع پاوه، با حمله گسترده مهاجمان وخیمتر شده است و عده زیادی از سپاه پاسداران و مردم شهر کشته و زخمی شدهاند. بیمارستان شهر به دست مهاجمان سقوط کرده است و چند بهیار، پزشک و پاسدار زخمی و کشته شدهاند و دکتر چمران هم در حلقه محاصره مهاجمان قرار دارد. نیروهای کمکی کرمانشاه، با یک پل هوایی در حال تقویت محاصره شدگان هستند و از تعداد دقیق کشتهها و زخمیها اطلاعی در دست نیست.
بر اساس اطلاعیهای که دفتر دکتر چمران شب گذشته در اختیار خبرگزاری پارس قرار داده است، تاکنون ۴۰پاسدار و غیرپاسدار در پاوه کشته شده اند و ۱۸نفر را هم در بیمارستان سر بریدهاند. هنوز از تعداد کشتهها و زخمیها اطلاع دقیقی در دست نیست.»
واکنش انقلابی امام خمینی
هنگامی که درگیری ها به اوج خود رسید و خبرهایی مبنی بر زد و خوردهای شدید میان ضد انقلاب و نیروهای انقلابی در منطقه پاوه به امام خمینی رسید، ایشان با جدیت تمام موضوع را پیگیری کردند و نخستین بار به عنوان فرمانده کل قوا خطاب به نیروهای نظامی این گونه دستور دادند:
«بسم الله الرحمن الرحیم
من به عنوان ریاست کل قوا به رئیس ستاد ارتش دستور می دهم که فوراً با تجهیز کامل عازم منطقه شوند و به تمام پادگان های ارتش و ژاندارمری دستور می دهم که بی انتظار دستور دیگر و بدون فوت وقت با تمام تجهیزات به سوی پاوه حرکت کنند و به دولت دستور می دهم وسایل حرکت پاسداران را فوراً فراهم کند.
تا دستور ثانوی، من مسئول این کشتار وحشیانه را قوای انتظامی می دانم و در صورتی که تخلف از این دستور نمایند با آنان عمل انقلابی می کنم. مکرر از منطقه اطلاع می دهند که دولت و ارتش کاری انجام نداده اند. من اگر تا ۲۴ساعت دیگر عمل مثبت انجام نگیرد سران ارتش و ژاندارمری را مسئول می دانم.»
پس از انتشار پیام امام خمینی نیروهای ارتش و سپاه و داوطلبان مردمی به سوی پاوه سرازیر شدند و پس از چند ساعت خبر آزادی شهر پاوه از لوث وجود عناصر خود فروخته بر روی خروجی خبرگزاریها قرار گرفت و تیتر روزنامههای آن روز شد.
نیروهای کمکی از چندین نقطه کشور با هواپیما راهی کرمانشاه شدند تا در صورت نیاز به موقعیتهای ضروری اعزام شوند. آخرین اخبار از وضع پاوه هم حاکی از آن بود که با اعزام نیروهای کمکی به منطقه، عوامل دشمن با برجا گذاشتن ۳۰۰ کشته مجبور به فرار شدهاند و امنیت و آرامش به منطقه بازگشته است.
پس از فروکش کردن غائله تصرف پاوه، امام خمینی با صدور پیامی از مردم و نیروهای انتظامی و نظامی تشکر کرد .
در عملیات پاوه ۶۰ پاسدار شهید و ۳۰۰ مهاجم کشته شدند. در آن دو روز مصیبتهای بزرگی بر مردم منطقه وارد شد که هر یک بسیار سخت و دردناک بود؛ از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
۱) سقوط هواپیمای فانتوم که برای شناسایی و کمک آمده بود. این هواپیما در روز ۲۵ مرداد ۵۸در چهار کیلومتری شرق پاوه به کوههای بلند این منطقه برخورد کرد و هر دو خلبان آن به شهادت رسیدند .
۲) سقوط هلیکوپتر ۲۱۴ و شهادت شماری از بهترین نیروهای ایران .
۳) تخریب بیمارستان پاوه درمنتهی الیه شرق پاوه به دست حزب دموکرات. این بیمارستان درتاریخ ۲۶ مرداد ۵۸ به دست نیروهای چپ و ضد انقلاب افتاد و ۲۵ نفر از پاسداران انقلاب که اکثر آنها مجروح بودند و نمیتوانستند از بستر بیماری خارج شوند، وحشیانه توسط مهاجمین سر بریده و به شهادت رسیدند.
بررسی ابعاد رویداد پاوه
آنچه که پس از این رویداد، مهم به نظر می رسد واکاوی نیروهای درگیر در این منازعه است. حزب دمکرات کردستان از مهمترین بازیگران جریان پاوه بود، اما جدای از این حزب، گروه های چپگرای دیگری هم وجود داشتند. از سوی دیگر این احزاب مخفیانه و بعد از مدتی علنی از کمک های تسلیحاتی و لجستیکی حکومت بعث عراق بهرهمند شدند و تحرکات خود را با اهداف حکومت عراق هماهنگ کردند.
یکی دیگر از نیروهای درگیر که در واقع زمینه آن را هم فراهم کرده بود، ایالات متحده آمریکا بودو برای اثبات آن می توان به گزارش محرمانه ۲۹اسفند ۱۳۵۷ که در جریان اشغال لانه جاسوسی به دست آمد، اشاره کرد. در این سند آمده است: «حاکمیت دولت در منطقه دوردستی مانند کردستان، بسیار ضعیف است. سنیهای ایران کمتر شیفته این انقلابِ اصولاً شیعه در ایران هستند، مخالفت قابل توجه در مناطق دیگر هم وجود داشته است.»
به این ترتیب می توان مثلثی از نیروهای معارض داخلی، نیروهای منطقه ای و نیروهای جهانی را در این حوادث به صورت کلی و به صورت خاص در رخداد پاوه ترسیم کرد.
پاوه نقطه عطفی است که برای اولینبار با قاطعیت، سرعت و قدرت دشمنان را بر جای خود نشاند. پاوه بزرگترین ضربه بر امپریالیسم و صهیونیسم بود که آرزوی پیروزی نظامی خود و سقوط انقلاب اسلامی ایران را به گور ببرند.
* موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
شما چه نظری دارید؟