محمدعلی فیاضبخش - روزنامه اطلاعات: مرحوم علامه محمدتقی جعفری جملهی مشهور و پرتکراری داشت که میگفت: «شخصیتزده نشوید!».
شادروان جلال آل احمد در کتاب غربزدگی(که برای اولینبار این اصطلاح را وارد ادبیات عمومی کرد)، غربزدگی را از جنس چیزهایی مثل سِنزدگی(نوعی حشرهی موذی) یا عقربگزیدگی تعبیر کرده، که البته برخاسته از ذوق ادبی خاص اوست و این تعبیرات اصولاً «ایدئولوژیک و عقیدتی» نیست، تا بر سر آن چالشی کنیم… اما «شخصیتزدگی» به راستی حاوی نوعی درماندگی در شخصیت فردی و وادادگی در شخصیت طرف مقابل است.
در بحث دینداری و دینورزی، وقتی پای شخصیتزدگی به میان میآید، به مرور، شخصیت یک فرد(که مراد دینی میشود)، سایه بر فهم و استدلالورزی مرید میافکند و عملاً «شخصیّت» میشود حجابِ «حقیقت».
امام علی علیهالسلام در این باب میفرماید: «حق را بشناس تا اهلش را بشناسی و نیز باطل را به همین سیاق».* نیز امام صادق علیهالسلام فرماید: «کسانی که با حجاب شخصیتها وارد دین میشوند، با لغزش این اشخاص، از دین برون میروند؛ اما آنان که با حجت و دلیل روی به دین مینهند، با وزش بادها و ازجای برشدن کوهها نیز پای از دین به در نمیکشند**».
این سیرهی شایع در میان بسیاری از عوام، که میگویند: اگر فلان کار درست نیست، پس چرا فلانکس مرتکب آن شد؟!» برخاسته از همین جابهجایی «حق» و «شخصیت» است، که بنا به فرمول امام علی علیهالسلام، دومی را باید با اوّلی محک زد و نه بالعکس.
پس به قول سعدیِ جان:
عیب شیریندهنان نیست که خون میریزند
جُرم صاحبنظران است که دل میبندند
پ.ن
*میزانالحکمه، ج ۱، ص ۶۵۸
**بحار، ج ۲، ص ۱۰۵